تاریخ انتشار :سه شنبه ۱۶ سرطان ۱۳۹۴ ساعت ۱۸:۳۵
کد مطلب : 114116
افغانستان، قدرت سیاسی و رقابت سیاسی
در یک نگاه افغانستان صحنه بخت آزمایی گروه های مدعی حکومت از تاریخ تاسیس خود تا اکنون بوده است. از بدو تاسیس این کشور، گروه های تباری و قومی در یک چهارچوب کوچک به رقابت پرداخته اند و برای کسب قدرت تام درگیر نبرد با هم بوده اند. قبل از ورود افغانستان به قرن بیست این رقابت ها معمولا میان قبایل پشتون صورت گرفته است، تبارهای درگیر نبرد سخت و سنگین علیه هم بوده اند تا قدرت را محصور در خانواده و تبار خود سازند.

با ورود به قرن بیستم، بسیاری از کشورهای جهان سوم از جمله کشورهای پیرامون افغانستان، وارد دنیای جدید شدند و نگاه جدید به قدرت شکل گرفت. قدرت را ازموضع بالاتر و نگره فراتر از تبار و قبیله نگریستند، منافع ملی در میان گروه های سیاسی محوریت تلاشها قرار گرفت. رقابت های تباری و قومی جای خود را به رقابت احزاب و گروه های سیاسی مدرن داد. اما افغانستان متاسفانه گرچه گاهی ژست مدرن بودن گرفته است اما هیچگاه یک نگاه مدرن به قدرت وجود نداشته است. حاکمان افغانستان با دید و نگاه کودکانه به قدرت نگریسته اند، بیشتر برای برآوردن آرزوهای قومی و تباری خود به قدرت دیده اند.

بعد از مدت کوتاه سلطنت امان الله خان، قدرت خواهی به صورت و سیرت سنتی خود برگشت و رقابت در قالب و چهارچوب تباری محصور گردید. حکومت ها یا از ایجاد تشکل های سیاسی جلوگیری کردند یا آن که ذهنیت مردم به حدی نازل بود که تشکل های سیاسی نیز در محدوده و قیمومیت تبارها محصور و محدود شد. در بیش از سه دهه گذشته احزاب و چپ و راست بر افغانستان حکم راندند. اما در نهایت در فرهنگ قومی استحاله شدند، فرجامی جز قدرت های تباری ماقبل قرن بیست را کمایی نکردند.

امروز هم عین رقابت ها در جریان است و دیدها محدود، سینه ها تنگ و هدفها فراتر از قوم و تبارتعریف نمی شود. در رخداد جدیدی گلبدین حکمت یار اعلام کرده است که از گروه داعش پشتیبانی می کند. او گفته است که به طرفداران خود دستور داده است که در جنگ میان گروه طالبان و داعش از داعش طرفداری کنند.

شاید برای کثیری این پرسش ایجاد شود که چرا حکمتیار اینک با فرو نهادن حکمت! دست به دامن داعش برده و از بد نام ترین گروه پشتیبانی کرده است؟ وی هم چنان جمعیت اسلامی و کمونیست ها را دشمنان دیرینه حزب خود دانسته است. گرچه گاهی در تبانی با کمونیست ها کوشیده( کودتای تنی حکمتیار) تا با راه اندازی کودتای نظامی قدرت را به یکباره و یک جا تصاحب کند، سهم و بهره ای برای دیگران قایل نشود.

موضع گلبدین را می توان از دو منظر مورد توجه قرارداد؛ یکی از این نظر که فردی مدعی ایجاد حکومت اسلامی و وابسته به نهضت اخوان المسلمین، چرا چنان تغییر فاز داده که به جای ادعای گزاف گذشته اینک به دامن یک گروه تروریستی و فاقد سابقه روشن و قابل قبول افتاده است؛ پرسش دوم آنست که خواست اصلی حکمتیار از پشتیبانی از داعش چیست؟

پاسخ هر دو پرسش دارای یک ریشه است آن که حکمتیار از بدو ورود به عرصه سیاست و مبارزه با حکومت های دست نشانده شوروی، براین گمان بوده است که باید سخن اول و آخررا بزند، تصمیم گیرنده اصلی در یک تشکیلات یا یک حکومت باشد.

وی هیچ گاه زندگی در یک چهارچوب منظم و تنظیم شده را نپذیرفته است و حال هم هر دریوزگی و بدنامی را می پذیرد؛ اما زندگی در کنار یک حکومت را نمی پذیرد. زیرا زیستن در چهارچوب یک حکومت نمی تواند غریزه زیاده خواهی های بی انتهای او را ارضا کند و قدرت مانور لازم را به او بدهد.

نکته دوم در رابطه به زندگی گلبدین آنست که می خواهد، به نظر برسد، مورد توجه واقع شود، به عنوان یک طرف به او نگاه کنند. در مدتی بیش از ده سال که از حکومت کرزی گذشت تلاش هایی صورت گرفت تا او را به دامن دولت کرزی بیاورند، صاحب کرسی و منصبی باشد. یا آن که در کنار طالبان قرار گیرد، از این طریق بتواند دارای جایگاهی باشد، اما وی می دید که اگر چنانچه در کنار حکومت قرار گیرد یا در کنار طالبان، هیچگاه تصمیم گیرنده اصلی نخواهد بود و وقعی آنچنانی بر او کسی نخواهد گذاشت و مورد توجه چندانی قرار نخواهد گرفت. از این جهت بود که او نه زندگی در کنار طالبان را پذیرفت ونه تن به سازش با حکومت افغانستان داد.

گفته شده است که سعودی و ترکیه دو کشور وحکومت تامین کنندگان داعش به این نتیجه دست یافته اند که بدون داشتن یک محوریت بومی نمی تواند در افغانستان سربازگیری کند. داعش گروه طالبان را نمی پذیرد، آن گروه را مرتد می داند و مرتد را قابل اعدام می شمارد نه در کنار او ماندن وهم کاری کردن.

حامیان داعش گمان می برند اگر گروهی را از کشورها ی عربی وارد افغانستان کنند چون سنخیت فرهنگی و زبانی میان آن گروه و مردم افغانستان وجود ندارد توفیقی نصیب آن گروه نخواهد شد. بنابراین بهترین گزینه حکمتیار را یافته اند که به عنوان نقطه مرکزی این گروه تروریستی قرار گیرد و محوریت گروه داعش را در افغانستان به عهده گیرد.

این تحلیل از زندگی حکمت یار هر چه باشد نگاه و نگره او را به نمایش می گذارد که داشتن اهداف خرد، نگاه کوتاه چقدر آدمیان را مسخ می کند و به یک موجود حقیر مبدل می سازد و در نهایت به این جا ختم می شود که تن به حقارت دهد تا نامی از او برده شود و مورد توجه قرار گیرد.

اگر چنانچه با آن نام جنایت هایی را مرتکب گردد، حکمتیار یک نام است اگر نیک نگریسته شود قدرت خواهان در افغانستان همیشه در همین محدوده ها به بازی پرداخته اند، نگاه کلان فرا قومی هیچ گاه بوجود نیامده و هنوز نیز وجود ندارد. لذا می توان افغانستان را صحنه ی نبردهای خونین و بخت آزمایی های قدرت طلبانی دانست که با ذهنیت محدود و با اهداف خرد و با نگاه های کوتاه به مبارزه با هم پرداخته اند و می پردازند.

در رخداد چند روز گذشته تعدادی از هم وطنان هزاره در جلریز شهید شدند، برای همه ناگوار بود، اما اگر با دقت در صفحه های اجتماعی نگریسته می شد تنها در میان هزاره ها بود که آن حادثه ی دلخراش، بازخورد شدید و قابل توجه داشت با این که آن مردان جان در راه وطن دادند و در این راه شهید شدند اما نه واکنش مناسب از سوی تاجیک ها دیده شد و نه هم از سوی ازبیک ها و نه هم از سوی پشتون ها.

حتا برخی وکلای پشتون تبار آن حادثه را چنان کوچک شمردند که قابل تامل نیز ندانستند چه رسد به این که احساس همدردی یا همدلی کنند. این صحنه ها به معنای آنست که هنوز ما پای از زمان کودکی بیرون ننهاده ایم، گرچه بسیاری از ما پیر شده اند اما هنوز کودکیم، خواست های ما کودکانه است، نگاه های ما نگاه کودکانه است، اهداف ها حقیر و مبارزه ما نیز حقیرانه و بیشتر برای پرکردن شکم و دامن ما است.

آنچه سخت دردناک است این که گاهی اعمال خود را دینی می نامیم و گاهی هم خود را به دنیای جدید نسبت می دهیم. اما زندگی ما با هیچ کدام از الگوهای سنتی- دینی و یا دنیای مدرن سازگار نیست. توصیه هم نمی شود کرد یا آن که به فردی گفت یا دستور اخلاقی صادر کرد که قوم گرایی بد است و درست نیست و... گفته اند از راه دانش نیز نمی توان به بینش بزرگ دست پیدا کرد. باید درون آدمیان متحول گردد دنیا را از یک نگاه دیگر بنگرد، ظرفیت ذهن آدم بزرگ شود اینکه تا چه وقت این تحول در ما ایجاد شود چند قرن فاصله داریم، معلوم نیست؟
https://avapress.com/vdcb8ab80rhb88p.uiur.html
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما