امنیت در هم تنیده و نقش های فزاینده

 "محمد اشرف غنی" رییس جمهوری افغانستان در سفری ۲ روزه و در صدر هیاتی عالیرتبه امروز یکشنبه سی ام حمل/فروردین ماه وارد تهران شد. 
رییس جمهوری اسلامی افغانستان را در این سفر «محمد محقق» معاون دوم رییس اجرایی، «صلاح الدین ربانی» وزیر امور خارجه، «محمد حنیف اتمر» مشاور امنیت ملی رییس جمهوری، «اکلیل حکیمی» وزیر مالیه ، «داوود شاه صبا» وزیر معادن و نفت و «سید حسین عالمی بلخی» وزیر امور مهاجران و جمعی دیگر از مقام های دولتی همراهی می کنند.
این نخستین سفر اشرف غنی به ایران در مقام ریاست جمهوری افغانستان است؛ سفری که در پاسخ به دعوت رسمی «حسن روحانی» همتای ایرانی اش صورت گرفت.
قرار بود، این سفر در ماه گذشته انجام شود که به علت حادثه برفکوچ و کشته شدن نزدیک به۱۰۰ نفر در ولایت  پنجشیر به تعویق افتاد.
چندی پیش «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران به افغانستان سفر کرد. رفت و آمدهای سیاسی مقام های ۲ کشور در ماه های گذشته همزمان با شکل گیری دولت تازه در افغانستان روشن می کند روابط تهران و کابل به یک دولت مشخص وابسته نبوده و از آنجا که مودت و همکاری جاری میان ۲ کشور با منافع حیاتی گره خورده است، در تمامی دوره ها وجود داشته و ادامه خواهد یافت. 
دو  اشتراک بسیار مهم موجود در روابط افغانستان و ایران آنست که در درجه نخست بسیاری از مردم  دو کشور به زبان فارسی سخن می گویند. زبان مشترک، یکی از مهمترین عوامل آسان کننده روابط دوجانبه به ویژه در سطح دیپلوماسی عمومی است. از این رو، فرهنگ به پشتوانه روابط کابل- تهران تبدیل شده است.
در درجه دوم ایران و افغانستان، نظام خود را بر پایه «جمهوریت» و «اسلامیت» می دانند. این امر را نباید فقط یک پشتوانه مفهومی بلکه باید پشتوانه ای بنیادین دانست که در کنار مرز و زبان مشترک، مراتب تحکیم هر چه بیشتر روابط دوجانبه را فراهم کرده است.
از سوی دیگر، همواره تا وقتی این احتمال وجود داشته باشد که دولت های یاغی همانند طالبان در افغانستان قدرت گیرند یا در آنجا فعالیت کنند، منافع مردم دو کشور تهدید خواهد شد.
مرزهای مشترک همواره بخش مهمی از منافع دوجانبه را شکل می دهد. این امر سبب می شود جایگاه اراده دولت ها در شکلدهی روابط تا اندازه ای کاهش یافته و جغرافیای دو کشور نقشی امرکننده و دستوری داشته باشد.
بی تردید ایران و افغانستان با بیش از ۹۴۵ کیلومتر مرز مشترک هرگز نمی توانند منافع خود را به طور جداگانه تعریف کنند. این نکته فرصت ها و تهدیدهایی را فراهم کرده است.
با هر تحول در افغانستان و ناامنی در کشور، بسیاری از هموطنان به ایران مهاجرت کرده اند. این امر می تواند از یک سو موضوع فشار جمعیت مهاجر به ایران را تحمیل کند و از سوی دیگر زمینه ای برای تاثیر فرهنگی ایران بر افغانستان باشد.
موضوع انتقال مواد مخدر از افغانستان به کشورهای اروپایی، ایران را به راهی پرکشش برای گروه های قاچاقچی تبدیل کرده است. ایران نیز همواره از این امر رنج برده و هزینه های زیادی را در این زمینه پرداخت کرده است. مبارزه با این جریان فقط هزینه های مالی در بر نداشته بلکه طی این سال ها نزدیک به چهار هزار تن از نیروهای مرزبانی و انتظامی جمهوری اسلامی ایران در راه مبارزه با قاچاق مواد افیونی به شهادت رسیده اند.
هر جا موضوع مواد مخدر مطرح شده، دیگر جرایم همانند ناامنی، تندروی (افراط گرایی)، قاچاق کالا و انسان و دیگر مسائل اجتماعی را نیز همراه داشته است.
مرزهای ایران و افغانستان زمینه مناسبی را برای تبادل کالا فراهم آورده به طوری که با کاهش هزینه های انتقال کالاها، مزیت تبادلات تجاری میان دو کشور افزایش یافته است. اکنون حجم تبادلات تجاری دو کشور بیش از ۲ میلیارد دالر برآورد می شود. در این پیوند نیز امنیت و آرامش افغانستان با امنیت و ثبات جمهوری اسلامی ایران پیوند خورده است و تفکیک امنیت دو کشور از یکدیگر امکانپذیر نخواهد بود.
جنبه دیگر تفکیک ناپذیری منافع ایران و افغانستان از یکدیگر آن است که اقتصاد افغانستان به سرعت از افزایش تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران تاثیر پذیرفت. حتی درآمد ارزی افغانی هایی که در ایران زندگی می کنند کاهش یافت و این موضوع به روشنی در افغانستان نیز محسوس بود.
طی سال های گذشته، دو کشور روابط بسیار مطلوبی را در سازمان های بین المللی تجربه کرده اند و مقام های افغان بارها بر همکاری مثبت با جمهوری اسلامی ایران و قرار گرفتن تهران در گروه دوستان کابل صحه گذاشته اند.
ایران از کشورهایی بوده است که برای توسعه افغانستان هزینه های زیادی به شکل کمک های مالی- خدماتی و آموزش نیروی انسانی (در ایران و و افغانستان) پرداخت کرده و یکی از اعضای فعال در نشست های بین المللی هم پیوند با آینده افغانستان است.
اکنون آینده روابط ایران و غرب به گونه ای با پیامدهای گفت و گوهای هسته ای تهران و گروه ۱+۵ گره خورده است. بی تردید همسایگان ایران مانند افغانستان نخستین کشورهایی خواهند بود که از پیامد این گفت و گوها و حصول توافق نهایی بهره مند می شوند.
با برداشته شدن تحریم ها زمینه سرمایه گذاری خارجی برای توسعه بندر چابهار در جنوب شرق ایران فراهم می شود. این امر می تواند افغانستان را از حالت محصور در خشکی نجات داده و راه را برای افزایش توان اقتصادی افغانستان به عنوان پیش شرط توسعه آن کشور در دیگر حوزه ها، فراهم بیاورد.
به گزارش ایرنا، یکی از موضوع های مناسب برای طرح طی سفر اشرف غنی به تهران، به اختلاف ایران و افغانستان درباره رودهای مرزی به ویژه حوزه آبریز هیرمند برمی گردد.
همچنین دو کشور با توجه به رویکردهای عملگرایانه ای که اتخاذ کرده اند افزایش روابط تجاری را دنبال خواهند کرد. یکی از مواردی که می تواند در این میان به طور جدی ایفای نقش کند نهایی شدن سند همکاری دالان سه جانبه ترانزیت ایران، افغانستان و هند است.
جمهوری اسلامی ایران و افغانستان منافع غیرقابل تفکیکی در حوزه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی داشته و ویژگی های مشترک فرهنگی به پشتوانه محکمی برای این روابط تبدیل شده است.
منافع دو کشور به گونه ای با یکدیگر گره خورده است که هر دولتی در ایران و افغانستان قدرت را به دست گیرد قادر به نادیده گرفتن دیگری نخواهد بود.
سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به کابل و همچنین سفر رییس جمهوری افغانستان به ایران از یک سو تاکیدی بر منافع حیاتی و مشترک دو کشور و از سوی دیگر بیانگر جدیت دو کشور در ارتقای روابط دوجانبه است.

منبع: ایرنا