اشرف غنی احمدزی؛ رئیس جمهور جدید روز دوشنبه در نخستین سخنرانی‌اش پی از امضای توافقنامه سیاسی با داکتر عبدالله گفت که حکومت وحدت ملی، "حکومت قانون، عدالت، شفافیت و مسئولیت خواهد بود."
آقای احمدزی که در مراسم تجلیل از پیروز‌ی‌اش در تالار لیسه امانی صحبت می‌کرد، گفت که "این برای نخستین بار در تاریخ افغانستان است که قدرت از یک رئیس جمهور به رئیس جمهور دیگر به صورت مسالمت‌آمیز منتقل می‌شود."
ناظران می گویند که اگرچه نحوه اعلام نتایج انتخابات با اما و اگرهایی همراه بود و به همین دلیل، شماری، مشروعیت حکومت و رییس جمهور جدید را نه ناشی از انتخابات؛ بلکه برآمده از توافقنامه سیاسی می دانند؛ اما انتقال صلح آمیز قدرت، یک دستاورد مهم به حساب می آید.
اشرف غنی احمدزی و عبدالله عبدالله پس از هفته‌ها گفتگو، موافقتنامه دولت وحدت ملی را امضا کردند که براساس آن اشرف غنی، رئیس جمهور خواهد شد و پست ریاست اجرایی در اختیار داکتر عبدالله قرار خواهد گرفت.
این توافق با استقبال گسترده ملی و بین المللی مواجه شد و همین امر به باور صاحب نظران برای تامین مشروعیت نمادین دولت آینده در شرایط اضطراری کنونی، کافی است؛ هرچند نمی تواند مبنایی برای دستیابی به قدرت در آینده قرار گیرد.
آقای احمدزی گفت:"بارها اعلام کردم که رقیبان دیروز ما همکاران امروز ما خواهند بود و سیاست حذف را ما حذف خواهیم کرد."
او گفت که ثبات افغانستان بالاتر از همه چیز است و "ما در عمل ثابت کردیم که ثبات افغانستان را قربانی نمی‌کنیم."
رئیس جمهوری جدید گفت دولت وحدت ملی نماینده تمام مردم افغانستان است و "هدف واحد اصلاحات گسترده برای تحول متداوم را دنبال می‌کند."
اشرف غنی احمدزی تاکید کرد که "اصلاحات گسترده" شعار آقای عبدالله و "تحول متداوم" شعار او بوده که اکنون به شعار مشترک دولت وحدت ملی تبدیل شده است.
این تاکیدهای مکرر، به رغم نگرانی هایی که در زمینه آینده دولت جدید وجود دارد، امیدها به این امر را افزایش می دهد و نخستین گام های برای تنش زدایی تلقی می شود.
او تاکید کرد که حکومت وحدت ملی براساس تقسیم قدرت نه؛ بلکه براساس تقسیم وظایف به وجود آمده و "محک آن نیز قانون اساسی است."
آقای احمدزی وعده داد "هر شش ماه از تطبیق قانون اساسی به ملت بزرگ افغانستان گزارش خواهیم داد."
انتظار می رود با توجه به نکات مورد اشاره رییس جمهور جدید، دولت آینده التزام بیشتری به قانون اساسی قایل باشد و قانون شکنی و تخطی از مفاد صریح این قانون جامع و مترقی، نابخشودنی باشد؛ موضوعی که در دولت های پیشین، کمتر به آن توجه شد.
همچنین، همانطور که آقای غنی گفت، انتظار می رود اعضای دولت جدید، نگاهی ملی و مسئولانه به قدرت داشته باشند و نسبت به آن احساس مالکیت تام و بلامنازع نکنند؛ تا به این ترتیب، در قبال مردم، پاسخگو باشند و از سودجویی از قدرت، پرهیز کنند.
بدین سان، رییس جمهوری جدید، نخستین بار با ملت افغانستان سخن گفت و به آنها سلام کرد.
در ادامه رویدادهای نویدبخش سیاسی، روز سه شنبه، حامد کرزی؛ نخستین رئیس جمهور منتخب، پس از چهار دوره زمامداری و ۱۳ سال حکومت سرانجام با کارمندان دولت، در مراسمی در کاخ ریاست جمهوری، مراسم خداحافظی برگزار کرد.
آقای کرزی هنگام سخنرانی به ده‌ها نفر از کارمندان دولتی گفت که این مراسم به هدف خداحافظی با "شما که در ۱۳ سال گذشته در ساختن این خاک و در تهداب گذاری نهاد‌ها با من و معاون صاحب‌ها، قدم به قدم همراهی کردید" برگزار شده است.
آقای کرزی از "دستاوردها" و فراز و فرودهای حکومت ۱۳ ساله‌اش یاد کرد و گفت که ۱۳ سال پیش اداره دولتی در افغانستان اصلا وجود نداشت و حالا "صدها مرتبه" بهتر شده است.
او گفت:"افغانستان امروز صاحب نظام دولتی است، حکومت دارد، نظام دارد و دستگاه دولتی و حکومتی در هر ساحه کاری. پس برای کشور ما اساس دولت قوی و مضبوط و بالاخره به زودی خودکفا و به پای خود ایستاده... تنها از طریق اداره ای قوی ممکن است که امروز به بخشی از آن رسیدیم."
ناظران نیز با تایید سخنان او می گویند که ماندگارترین میراث آقای کرزی، ترسیم یک نقشه راه برای دولت داری در کشوری است که پیش از این هر نقطه از آن، از سوی حکام خودخوانده محلی، اداره می شد و در عرصه خارجی، یک نماینده مورد قبول برای همه وجود نداشت.
رییس جمهور حتی اگر هیچ دستاوردی نداشته باشد، ایجاد و حفظ شاکله و اسکلیت ظاهری یک نظام، در کشوری که سال ها از هم گسیختگی و بی ثباتی سیاسی و اداری را پشت سر گذاشته، به سهم خود، دستاوردی قابل ارج است.
آقای کرزی تشکیل اداره مستقل اصلاحات اداری را از دیگر محصولات حکومت خود خواند و گفت که هیچگاهی در مقرری ها دست نداشته و در کار خدمات ملکی مداخله نکرده است؛ بلکه "کاغذهای مقرری ها را نادیده امضا کرده" تا به گفته او حکومت قوی شود و اساس یک دستگاه و سیستم گذاشته شود.
با این حال، به نظر می رسد همین نادیده امضا کردن، منجر به بروز فساد گسترده، هرج و مرج، سوء مدیریت و سوء استفاده از قدرت شده است. رییس جمهور باید مسئول، ناظر و مسلط بر امور باشد. مصلحت اندیشی آفت یک دولت داری مسئولانه و مدبرانه است. ناخوانده امضا کردن برای یک مدیر مدبر، امتیاز نیست، کاستی است. همین رویکرد او سبب شده است که همه جهان به دولت آقای کرزی به عنوان دولتی فاسد، فاقد ظرفیت و ضعیف نگاه کنند.
آقای کرزی همچنین در بخشی از این سخنرانی، بی پرده از پاکستان و امریکا انتقاد کرد و گفت که اگر این دو کشور "صداقت می‌داشتند" در افغانستان صلح و امنیت برقرار شده بود.
او گفت که برای تامین صلح در افغانستان تلاشی که برای متقاعد کردن پاکستان کرده "در تاریخ افغانستان هیچ رهبری نکرده است."
آقای کرزی تاکید کرد که جنگ افغانستان "جنگ بیگانه‌ها است که در پرتو منافع "بیگانه‌ها صورت می‌گیرد" و افغان‌ها قربانی این جنگ اند و تا زمانی که پاکستان و امریکا نخواهند در افغانستان صلح نمی‌آید.
وی افزود:"ما با امریکا و پاکستان دوستی می‌خواهیم و با امریکا روابط عمیق و بهتر و استراتژیک می‌خواهیم؛ ولی امریکا با افغانستان راه صداقت و دوستی را در پیش گیرد، افغانستان دوست خوب شان می شود به شرطی که حرف و عمل شان یکی شود."
او به حکومت بعدی توصیه کرد که با غرب راه احتیاط را در پیش گیرد و متوجه منافع افغانستان در تامین روابط با امریکا و سایر کشورها باشد.
آقای کرزی گفت که از دلایل ناکامی روند صلح این بود که "امریکا اهداف خود را داشت و خواهان این صلح نبود و دوم این که پاکستان از افغانستان دو چیز می خواست؛ یکی به رسمیت شناختن خط دیورند و دیگر در دست داشتن کنترل سیاسی خارجی افغانستان که ابدا حاضر نبوده‌ایم."
گلایه های رییس جمهور از امریکا و پاکستان، به این ترتیب، در آخرین سخنان وی و توصیه هایش به رییس جمهوری جدید هم سرایت کرد؛ گلایه هایی که در سال های اخیر بارها تکرار شده؛ اما هیچگاه جدی گرفته نشد و راه به جایی نبرد.
او در بخش های زیادی از این مواضع، صادق است؛ اما ایجاد تغییر در رویه امریکا و پاکستان، همانگونه که از عهده او خارج بود از عهده کسانی که با طرح امریکا به دولت وحدت ملی رسیدند نیز برنخواهد آمد.
با این حال، تاکید مجدد بر این واقعیت ها، در مراسم خداحافظی رییس جمهور و در آستانه شروع به کار دولت تازه، شاید بتواند گوشزدی هشدارآمیز به دولت آینده باشد.
گفتنی است که دوشنبه هفته آینده در کابل مراسم بزرگی برای اولین انتقال قدرت مسالمت آمیز در تاریخ افغانستان از حامد کرزی به اشرف غنی احمدزی برگزار می‌شود؛ مراسمی که در آن هزاران شهروند افغانستان و مهمانان خارجی شرکت خواهند کرد.
آقای احمدزی که در مراسم تجلیل از پیروز‌ی‌اش در تالار لیسه امانی صحبت می‌کرد، گفت که "این برای نخستین بار در تاریخ افغانستان است که قدرت از یک رئیس جمهور به رئیس جمهور دیگر به صورت مسالمت‌آمیز منتقل می‌شود."
ناظران می گویند که اگرچه نحوه اعلام نتایج انتخابات با اما و اگرهایی همراه بود و به همین دلیل، شماری، مشروعیت حکومت و رییس جمهور جدید را نه ناشی از انتخابات؛ بلکه برآمده از توافقنامه سیاسی می دانند؛ اما انتقال صلح آمیز قدرت، یک دستاورد مهم به حساب می آید.
اشرف غنی احمدزی و عبدالله عبدالله پس از هفته‌ها گفتگو، موافقتنامه دولت وحدت ملی را امضا کردند که براساس آن اشرف غنی، رئیس جمهور خواهد شد و پست ریاست اجرایی در اختیار داکتر عبدالله قرار خواهد گرفت.
این توافق با استقبال گسترده ملی و بین المللی مواجه شد و همین امر به باور صاحب نظران برای تامین مشروعیت نمادین دولت آینده در شرایط اضطراری کنونی، کافی است؛ هرچند نمی تواند مبنایی برای دستیابی به قدرت در آینده قرار گیرد.
آقای احمدزی گفت:"بارها اعلام کردم که رقیبان دیروز ما همکاران امروز ما خواهند بود و سیاست حذف را ما حذف خواهیم کرد."
او گفت که ثبات افغانستان بالاتر از همه چیز است و "ما در عمل ثابت کردیم که ثبات افغانستان را قربانی نمی‌کنیم."
رئیس جمهوری جدید گفت دولت وحدت ملی نماینده تمام مردم افغانستان است و "هدف واحد اصلاحات گسترده برای تحول متداوم را دنبال می‌کند."
اشرف غنی احمدزی تاکید کرد که "اصلاحات گسترده" شعار آقای عبدالله و "تحول متداوم" شعار او بوده که اکنون به شعار مشترک دولت وحدت ملی تبدیل شده است.
این تاکیدهای مکرر، به رغم نگرانی هایی که در زمینه آینده دولت جدید وجود دارد، امیدها به این امر را افزایش می دهد و نخستین گام های برای تنش زدایی تلقی می شود.
او تاکید کرد که حکومت وحدت ملی براساس تقسیم قدرت نه؛ بلکه براساس تقسیم وظایف به وجود آمده و "محک آن نیز قانون اساسی است."
آقای احمدزی وعده داد "هر شش ماه از تطبیق قانون اساسی به ملت بزرگ افغانستان گزارش خواهیم داد."
انتظار می رود با توجه به نکات مورد اشاره رییس جمهور جدید، دولت آینده التزام بیشتری به قانون اساسی قایل باشد و قانون شکنی و تخطی از مفاد صریح این قانون جامع و مترقی، نابخشودنی باشد؛ موضوعی که در دولت های پیشین، کمتر به آن توجه شد.
همچنین، همانطور که آقای غنی گفت، انتظار می رود اعضای دولت جدید، نگاهی ملی و مسئولانه به قدرت داشته باشند و نسبت به آن احساس مالکیت تام و بلامنازع نکنند؛ تا به این ترتیب، در قبال مردم، پاسخگو باشند و از سودجویی از قدرت، پرهیز کنند.
بدین سان، رییس جمهوری جدید، نخستین بار با ملت افغانستان سخن گفت و به آنها سلام کرد.
در ادامه رویدادهای نویدبخش سیاسی، روز سه شنبه، حامد کرزی؛ نخستین رئیس جمهور منتخب، پس از چهار دوره زمامداری و ۱۳ سال حکومت سرانجام با کارمندان دولت، در مراسمی در کاخ ریاست جمهوری، مراسم خداحافظی برگزار کرد.
آقای کرزی هنگام سخنرانی به ده‌ها نفر از کارمندان دولتی گفت که این مراسم به هدف خداحافظی با "شما که در ۱۳ سال گذشته در ساختن این خاک و در تهداب گذاری نهاد‌ها با من و معاون صاحب‌ها، قدم به قدم همراهی کردید" برگزار شده است.
آقای کرزی از "دستاوردها" و فراز و فرودهای حکومت ۱۳ ساله‌اش یاد کرد و گفت که ۱۳ سال پیش اداره دولتی در افغانستان اصلا وجود نداشت و حالا "صدها مرتبه" بهتر شده است.
او گفت:"افغانستان امروز صاحب نظام دولتی است، حکومت دارد، نظام دارد و دستگاه دولتی و حکومتی در هر ساحه کاری. پس برای کشور ما اساس دولت قوی و مضبوط و بالاخره به زودی خودکفا و به پای خود ایستاده... تنها از طریق اداره ای قوی ممکن است که امروز به بخشی از آن رسیدیم."
ناظران نیز با تایید سخنان او می گویند که ماندگارترین میراث آقای کرزی، ترسیم یک نقشه راه برای دولت داری در کشوری است که پیش از این هر نقطه از آن، از سوی حکام خودخوانده محلی، اداره می شد و در عرصه خارجی، یک نماینده مورد قبول برای همه وجود نداشت.
رییس جمهور حتی اگر هیچ دستاوردی نداشته باشد، ایجاد و حفظ شاکله و اسکلیت ظاهری یک نظام، در کشوری که سال ها از هم گسیختگی و بی ثباتی سیاسی و اداری را پشت سر گذاشته، به سهم خود، دستاوردی قابل ارج است.
آقای کرزی تشکیل اداره مستقل اصلاحات اداری را از دیگر محصولات حکومت خود خواند و گفت که هیچگاهی در مقرری ها دست نداشته و در کار خدمات ملکی مداخله نکرده است؛ بلکه "کاغذهای مقرری ها را نادیده امضا کرده" تا به گفته او حکومت قوی شود و اساس یک دستگاه و سیستم گذاشته شود.
با این حال، به نظر می رسد همین نادیده امضا کردن، منجر به بروز فساد گسترده، هرج و مرج، سوء مدیریت و سوء استفاده از قدرت شده است. رییس جمهور باید مسئول، ناظر و مسلط بر امور باشد. مصلحت اندیشی آفت یک دولت داری مسئولانه و مدبرانه است. ناخوانده امضا کردن برای یک مدیر مدبر، امتیاز نیست، کاستی است. همین رویکرد او سبب شده است که همه جهان به دولت آقای کرزی به عنوان دولتی فاسد، فاقد ظرفیت و ضعیف نگاه کنند.
آقای کرزی همچنین در بخشی از این سخنرانی، بی پرده از پاکستان و امریکا انتقاد کرد و گفت که اگر این دو کشور "صداقت می‌داشتند" در افغانستان صلح و امنیت برقرار شده بود.
او گفت که برای تامین صلح در افغانستان تلاشی که برای متقاعد کردن پاکستان کرده "در تاریخ افغانستان هیچ رهبری نکرده است."
آقای کرزی تاکید کرد که جنگ افغانستان "جنگ بیگانه‌ها است که در پرتو منافع "بیگانه‌ها صورت می‌گیرد" و افغان‌ها قربانی این جنگ اند و تا زمانی که پاکستان و امریکا نخواهند در افغانستان صلح نمی‌آید.
وی افزود:"ما با امریکا و پاکستان دوستی می‌خواهیم و با امریکا روابط عمیق و بهتر و استراتژیک می‌خواهیم؛ ولی امریکا با افغانستان راه صداقت و دوستی را در پیش گیرد، افغانستان دوست خوب شان می شود به شرطی که حرف و عمل شان یکی شود."
او به حکومت بعدی توصیه کرد که با غرب راه احتیاط را در پیش گیرد و متوجه منافع افغانستان در تامین روابط با امریکا و سایر کشورها باشد.
آقای کرزی گفت که از دلایل ناکامی روند صلح این بود که "امریکا اهداف خود را داشت و خواهان این صلح نبود و دوم این که پاکستان از افغانستان دو چیز می خواست؛ یکی به رسمیت شناختن خط دیورند و دیگر در دست داشتن کنترل سیاسی خارجی افغانستان که ابدا حاضر نبوده‌ایم."
گلایه های رییس جمهور از امریکا و پاکستان، به این ترتیب، در آخرین سخنان وی و توصیه هایش به رییس جمهوری جدید هم سرایت کرد؛ گلایه هایی که در سال های اخیر بارها تکرار شده؛ اما هیچگاه جدی گرفته نشد و راه به جایی نبرد.
او در بخش های زیادی از این مواضع، صادق است؛ اما ایجاد تغییر در رویه امریکا و پاکستان، همانگونه که از عهده او خارج بود از عهده کسانی که با طرح امریکا به دولت وحدت ملی رسیدند نیز برنخواهد آمد.
با این حال، تاکید مجدد بر این واقعیت ها، در مراسم خداحافظی رییس جمهور و در آستانه شروع به کار دولت تازه، شاید بتواند گوشزدی هشدارآمیز به دولت آینده باشد.
گفتنی است که دوشنبه هفته آینده در کابل مراسم بزرگی برای اولین انتقال قدرت مسالمت آمیز در تاریخ افغانستان از حامد کرزی به اشرف غنی احمدزی برگزار می‌شود؛ مراسمی که در آن هزاران شهروند افغانستان و مهمانان خارجی شرکت خواهند کرد.
