در بهار سال ۱۳۳۶ هجري شمسي، شهيد سید علی اکبر مصباح فرزند سيد ميرزا، در خانواده متدين و مذهبي در قريه آبخانه ولسوالی چهارکنت ولايت بلخ چشم به جهان گشود. بعد از سپري نمودن دوران كودكي در دامان پر مهر والدين، خواندن و نوشتن را در نزد پدرش كه معلم منطقه مذكور بود، آموخت.
از اينكه پدرش علاقه خاص به علوم ديني و علما داشت تنها فرزند عزيزش را در اوايل سال تحصيلي ۱۳۴۷ به مدرسه چهار محله از توابع چهارکنت فرستاد.
شهيد مصباح، صرف و نحو را محضر استاد سيد محمد حسن معروف به سيد آخوند آموخت. در آغاز سال ۱۳۴۹ راهي مدرسه سلطانيه شهيد آيت الله شيخ سلطان تركستاني در شهر مزار شریف گرديد و در محضر اساتيد آنجا از جمله شيخ حيدر رضايي و شيخ عبدالحميد كسب علم كرد.
استعداد خدادادي و عشق و علاقه وصف ناپذير به درس و بحث و حسن تتبع و سعي و تلاشي كه در وجودش نهفته بود او را در اندك زماني در جمع دوستان وآشنايان زبان زد ساخت.
اگر چه در جامعه اسلامي افغانستان علما و روشنفكران متعهد و مبارز بودند و هستند ولي اكثرشان بعد از مسافرت ها و تبادل نظر با افراد مبارز و شخصيت هاي سياسي، در بحر مبارزه شناور شدند و محدودند كسانيكه خود جوش، تفكر استقلال طلبي و مغز مبارزه عليه هر گونه ظلم و فساد و استبداد اجتماعي را داشته باشند كه شهيد مظلوم مصباح مزاري از جمله همين افراد معدود بود، بدون اينكه ديگران او را خط بدهند، روحيه مبارزه طلبي دربرابر هر گونه ستم در وجودش موج مي زد.
در آغاز جواني، نفرت از ستمگران و خوش خدمت ها و مداحان حكام جور و استبداد و توجيه گران اعمال خائنين را سرلوحه برنامه مبارزات خويش قرار داده بود.
شهید مصباح، بعد از کودتا و روی کار آمدن احزاب کمونیست خلق و پرچم در افغانستان، به منظور مبارزه با عوامل کودتای کمونیستی در کشور تصمیم به ایجاد سازمان "فدائیان اسلام" گرفت.
شهید مصباح علاقه زیادی به شخصیت و منش شهید نواب صفوی یکی از مبارزین انقلاب اسلامی ایران داشت و راه و منش انقلابی وی را می ستود و به همین علت نام سازمان تازه تاسیس خود و همرزمانش را "فدائیان اسلام" نهاده بود.
شهید مصباح اولین شخصیت آغازگر جهاد مسلحانه در صفحات شمال در پس از حاکمیت حکومت کودتا بود و فعالیت های چریکی تشکیلاتی و درنهایت جبهه ای مستحکمی را علیه عمال کمونیسم و اربابش شوروی آن زمان شکل داد و ضربات مهلکی بر پیکره حکومت وقت کمونیستی وارد آورد.
به اذعان برخی شخصیت های داخلی و خارجی، شهید مصباح یک ملت بود و بلکه فراتر از آن احساس می گردید، به همین لحاظ از دید وسیع ملی و بین المللی برخوردار بود و علاوه بر روابط گسترده داخلی در راستای هماهنگ کردن دیدگاه های گوناگون جهاد، با سازمانهای مبارز کشورهای اسلامی نیز رابطه نزدیک و تنگاتنگی داشت.
شهید مصباح علاوه بر روحیه شاد و پرطراوت مبارزه و جهاد، علاقه سختی به وحدت صفوف مجاهدین و مبارزین داشت، به همین منظور برای تشکیل جبهه متحد انقلاب اسلامی افغانستان پیشگام شد و پس از جلسات متعدد و پی در پی با تمام احزاب تشیع در تهران، مشهد مقدس و قم، درنهایت توانست زمینه ایجاد جبهه متحد انقلاب اسلامی را با حضور چهارسازمان دیگر فراهم آورد.
از دیگر افتخارات شهید بزرگوار مصباح، مشارکت در تاسیس تشکیلات مرکزفعالیت های فرهنگی سیاسی تبیان و اشراف بر این تشکیلات و حمایت جدی از آن بود به نحوی که همواره و در هر شرایط ازین نقش مهم، حجت الاسلام والمسلمین سید عیسی حسینی مزاری از آن در محافل عمومی و خصوصی یاد کرده است و اینک این تشکیلات با مدیریت سالم انقلابی تونسته در تربیت صد ها و بلکه هزاران جوان این وطن کارهای مهم و اثر گذاری انجام دهد و با قاطعیت می توان گفت که کوردلان اگرچه خواستند مصباح دیگر نباشد و فریادش خاموش گردد اما مرکزتبیان ده ها مصباح را تربیت نموده که طابق النعل بالنعل اهداف و آرمان های آن شهید را نه فقط در ولایت بلخ، بلکه در سطح کشور و نه تنها در داخل افغانستان بلکه به گونه منطقه ای و حتی بین المللی به منصه اجرا می گذارد.
شهید مصباح روی مسایل فرهنگی انقلاب بسیار تاکید داشت، به همین خاطر در اوایل به وجود آمدن حزب وحدت اسلامی، دفتر فرهنگی این حزب را تاسیس کرد و پس از مدتی شهید مصباح رییس دفتر فرهنگی حزب وحدت اسلامی در ولایت بلخ شد.
با فعال شدن دفتر فرهنگی حزب وحدت، این دفتر با ایجاد کتابخانه، پخش کتاب و برگزاری جلسات مختلف گام های محکمی را برای ترویج فرهنگ جهاد ومبارزه برداشت.
بنا به اعتراف و تصریح اطرافیان شهید مصباح، وی به دلیل دارا بودن بیانی شیوا و تفکری عمیق در مسایل روز جامعه افغانستان که منطبق با خط ولایت وامامت بود در مدت کوتاهی توانست جایگاه و محبوبیت خاص در جامعه پیدا کند.
شهید مصباح دارای ویژگی های کامل یک فرمانده و رهبری فرهیخته بود و توانست با این ویژگی جایگاه مناسبی را در میان مردم ولایت بلخ اعم از سنی و شیعه پیدا کند که این مورد پسند بعضی افراد نبود.
به همین خاطر فعالیت و تلاش های شبانه روزی او را در امتداد خط ولایت فقیه بر نتابیدند و هنگامی که دریافتند نمی توانند مانع حرکت و افکار این عالم عامل شوند، در عصر روز نهم دلو سال ۱۳۷۳ دست به ترور ناجوانمردانه شهید سید علی اکبر مصباح و هشت تن از یارانش هریک؛ شهید اسدالله معاون، شهید عبدالکبیر طاهری، شهید میراحمدطاهری،شهید همایون"حامد"، شهید محمد اسماعیل، شهید عبداللطیف" ارشاد"، شهید میرزا و شهید سید شا آقا، زدند تا این "صدای ملت افغانستان" را خاموش کنند.
روحشان شاد و راهشان پر رهرو باد.
از اينكه پدرش علاقه خاص به علوم ديني و علما داشت تنها فرزند عزيزش را در اوايل سال تحصيلي ۱۳۴۷ به مدرسه چهار محله از توابع چهارکنت فرستاد.
شهيد مصباح، صرف و نحو را محضر استاد سيد محمد حسن معروف به سيد آخوند آموخت. در آغاز سال ۱۳۴۹ راهي مدرسه سلطانيه شهيد آيت الله شيخ سلطان تركستاني در شهر مزار شریف گرديد و در محضر اساتيد آنجا از جمله شيخ حيدر رضايي و شيخ عبدالحميد كسب علم كرد.
استعداد خدادادي و عشق و علاقه وصف ناپذير به درس و بحث و حسن تتبع و سعي و تلاشي كه در وجودش نهفته بود او را در اندك زماني در جمع دوستان وآشنايان زبان زد ساخت.
اگر چه در جامعه اسلامي افغانستان علما و روشنفكران متعهد و مبارز بودند و هستند ولي اكثرشان بعد از مسافرت ها و تبادل نظر با افراد مبارز و شخصيت هاي سياسي، در بحر مبارزه شناور شدند و محدودند كسانيكه خود جوش، تفكر استقلال طلبي و مغز مبارزه عليه هر گونه ظلم و فساد و استبداد اجتماعي را داشته باشند كه شهيد مظلوم مصباح مزاري از جمله همين افراد معدود بود، بدون اينكه ديگران او را خط بدهند، روحيه مبارزه طلبي دربرابر هر گونه ستم در وجودش موج مي زد.
در آغاز جواني، نفرت از ستمگران و خوش خدمت ها و مداحان حكام جور و استبداد و توجيه گران اعمال خائنين را سرلوحه برنامه مبارزات خويش قرار داده بود.
شهید مصباح، بعد از کودتا و روی کار آمدن احزاب کمونیست خلق و پرچم در افغانستان، به منظور مبارزه با عوامل کودتای کمونیستی در کشور تصمیم به ایجاد سازمان "فدائیان اسلام" گرفت.
شهید مصباح علاقه زیادی به شخصیت و منش شهید نواب صفوی یکی از مبارزین انقلاب اسلامی ایران داشت و راه و منش انقلابی وی را می ستود و به همین علت نام سازمان تازه تاسیس خود و همرزمانش را "فدائیان اسلام" نهاده بود.
شهید مصباح اولین شخصیت آغازگر جهاد مسلحانه در صفحات شمال در پس از حاکمیت حکومت کودتا بود و فعالیت های چریکی تشکیلاتی و درنهایت جبهه ای مستحکمی را علیه عمال کمونیسم و اربابش شوروی آن زمان شکل داد و ضربات مهلکی بر پیکره حکومت وقت کمونیستی وارد آورد.
به اذعان برخی شخصیت های داخلی و خارجی، شهید مصباح یک ملت بود و بلکه فراتر از آن احساس می گردید، به همین لحاظ از دید وسیع ملی و بین المللی برخوردار بود و علاوه بر روابط گسترده داخلی در راستای هماهنگ کردن دیدگاه های گوناگون جهاد، با سازمانهای مبارز کشورهای اسلامی نیز رابطه نزدیک و تنگاتنگی داشت.
شهید مصباح علاوه بر روحیه شاد و پرطراوت مبارزه و جهاد، علاقه سختی به وحدت صفوف مجاهدین و مبارزین داشت، به همین منظور برای تشکیل جبهه متحد انقلاب اسلامی افغانستان پیشگام شد و پس از جلسات متعدد و پی در پی با تمام احزاب تشیع در تهران، مشهد مقدس و قم، درنهایت توانست زمینه ایجاد جبهه متحد انقلاب اسلامی را با حضور چهارسازمان دیگر فراهم آورد.
از دیگر افتخارات شهید بزرگوار مصباح، مشارکت در تاسیس تشکیلات مرکزفعالیت های فرهنگی سیاسی تبیان و اشراف بر این تشکیلات و حمایت جدی از آن بود به نحوی که همواره و در هر شرایط ازین نقش مهم، حجت الاسلام والمسلمین سید عیسی حسینی مزاری از آن در محافل عمومی و خصوصی یاد کرده است و اینک این تشکیلات با مدیریت سالم انقلابی تونسته در تربیت صد ها و بلکه هزاران جوان این وطن کارهای مهم و اثر گذاری انجام دهد و با قاطعیت می توان گفت که کوردلان اگرچه خواستند مصباح دیگر نباشد و فریادش خاموش گردد اما مرکزتبیان ده ها مصباح را تربیت نموده که طابق النعل بالنعل اهداف و آرمان های آن شهید را نه فقط در ولایت بلخ، بلکه در سطح کشور و نه تنها در داخل افغانستان بلکه به گونه منطقه ای و حتی بین المللی به منصه اجرا می گذارد.
شهید مصباح روی مسایل فرهنگی انقلاب بسیار تاکید داشت، به همین خاطر در اوایل به وجود آمدن حزب وحدت اسلامی، دفتر فرهنگی این حزب را تاسیس کرد و پس از مدتی شهید مصباح رییس دفتر فرهنگی حزب وحدت اسلامی در ولایت بلخ شد.
با فعال شدن دفتر فرهنگی حزب وحدت، این دفتر با ایجاد کتابخانه، پخش کتاب و برگزاری جلسات مختلف گام های محکمی را برای ترویج فرهنگ جهاد ومبارزه برداشت.
بنا به اعتراف و تصریح اطرافیان شهید مصباح، وی به دلیل دارا بودن بیانی شیوا و تفکری عمیق در مسایل روز جامعه افغانستان که منطبق با خط ولایت وامامت بود در مدت کوتاهی توانست جایگاه و محبوبیت خاص در جامعه پیدا کند.
شهید مصباح دارای ویژگی های کامل یک فرمانده و رهبری فرهیخته بود و توانست با این ویژگی جایگاه مناسبی را در میان مردم ولایت بلخ اعم از سنی و شیعه پیدا کند که این مورد پسند بعضی افراد نبود.
به همین خاطر فعالیت و تلاش های شبانه روزی او را در امتداد خط ولایت فقیه بر نتابیدند و هنگامی که دریافتند نمی توانند مانع حرکت و افکار این عالم عامل شوند، در عصر روز نهم دلو سال ۱۳۷۳ دست به ترور ناجوانمردانه شهید سید علی اکبر مصباح و هشت تن از یارانش هریک؛ شهید اسدالله معاون، شهید عبدالکبیر طاهری، شهید میراحمدطاهری،شهید همایون"حامد"، شهید محمد اسماعیل، شهید عبداللطیف" ارشاد"، شهید میرزا و شهید سید شا آقا، زدند تا این "صدای ملت افغانستان" را خاموش کنند.
روحشان شاد و راهشان پر رهرو باد.
