در روز 11جدی 1367 نامه معروف و تاريخي امام خميني"ره" خطاب به ميخائيل گورباچف آخرين رئيس جمهور شوروي در زمينه مرگ كمونيسم و ضرورت پرهيز روسيه از اتكا به غرب انتشار يافت
تاریخ انتشار :سه شنبه ۱۴ جدی ۱۳۸۹ ساعت ۲۲:۱۴
کد مطلب : 24653
در روز 11جدی 1367 نامه معروف و تاريخي امام خميني"ره" خطاب به ميخائيل گورباچف آخرين رئيس جمهور شوروي در زمينه مرگ كمونيسم و ضرورت پرهيز روسيه از اتكا به غرب انتشار يافت .
اين نامه در شرائطي منتشر شد كه اتحاد جماهير شوروي هنوز به عنوان يك مجموعه برقرار بود جنگ سرد خاتمه نيافته بود ديوار برلين به عنوان نماد جدائي شرق و غرب فرو نريخته بود و حاكميت كمونيسم بر قانون اساسي شوروي و بر مقدرات مردم در جمهوري هاي اين كشور هنوز برقرار بود. با اين حال امام خميني در نامه عبرت آموز خويش به گورباچف از صداي شكسته شدن استخوانهاي ماركسيسم سخن به ميان آورد و وي را از روي آوردن به غرب براي حل مشكلات اقتصادي اتحاد جماهير شوروي برحذر داشت .
متن نامه امام خميني به اين شرح است : (1 )
بسم الله الرحمن الرحيم .
جناب آقاي گورباچف ! صدر هيئت رئيسه اتحاد جماهير سوسياليستي شوروي
با اميد خوشبختي و سعادت براي شما و ملت شوروي از آنجا كه پس از روي كار آمدن شما چنين احساس مي شود كه جنابعالي در تحليل حوادث سياسي جهان خصوصا در رابطه با مسائل شوروي در دور جديدي از بازنگري و تحول و برخورد قرار گرفته ايد و جسارت و گستاخي شما در برخورد با واقعيات جهان چه بسا منشا تحولات و موجب به هم خوردن معادلات فعلي حاكم بر جهان گردد لازم ديدم نكاتي را يادآور شوم . هر چند ممكن است حيطه تفكر و تصميمات جديد شما تنها روشي براي حل معضلات حزبي و در كنار آن حل پاره اي از مشكلات مردمتان باشد ولي به همين اندازه هم شهامت تجديدنظر در مورد مكتبي كه ساليان سال فرزندان انقلابي جهان را در حصارهاي آهنين زنداني نموده بود قابل ستايش است و اگر به فراتر از اين مقدار فكر مي كنيد اولين مسئله اي كه مطمئنا باعث موفقيت شما خواهد شد اين است كه در سياست اسلاف خود داير بر « خدازدايي » و « دين زدايي » از جامعه كه تحقيقا بزرگترين و بالاترين ضربه را بر پيكر مردم كشور شوروي وارد كرده است تجديدنظر نماييد; و بدانيد كه برخورد واقعي با قضاياي جهان جز از اين طريق ميسر نيست . البته ممكن است از شيوه هاي ناصحيح و عملكرد غلط قدرتمندان پيشين كمونيسم در زمينه اقتصاد باغ سبز دنياي غرب رخ بنمايد ولي حقيقت جاي ديگري است . شما اگر بخواهيد در اين مقطع تنها گره هاي كور اقتصادي سوسياليسم و كمونيسم را با پناه بردن به كانون سرمايه داري غرب حل كنيد نه تنها دردي از جامعه خويش را دوا نكرده ايد كه ديگران بايد بيايند و اشتباهات شما را جبران كنند; چرا كه امروز اگر ماركسيسم در روشهاي اقتصادي و اجتماعي به بن بست رسيده است دنياي غرب هم در همين مسائل البته به شكل ديگر و نيز در مسائل ديگر گرفتار حادثه است . جناب آقاي گورباچف بايد به حقيقت رو آورد. مشكل اصلي كشور شما مسئله مالكيت و اقتصاد و آزادي نيست . مشكل شما عدم اعتقاد واقعي به خداست . همان مشكلي كه غرب را هم به ابتذال و بن بست كشيده و يا خواهند كشيد. مشكل اصلي شما مبارزه طولاني و بيهوده با خدا و مبدا هستي و آفرينش است .
جناب آقاي گورباچف براي همه روشن است كه از اين پس كمونيسم را بايد در موزه هاي تاريخ سياسي جهان جستجو كرد; چرا كه ماركسيسم جوابگوي هيچ نيازي از نيازهاي واقعي انسان نيست ; چرا كه مكتبي است مادي و با ماديت نمي توان بشريت را از بحران عدم اعتقاد به معنويت كه اساسي ترين درد جامعه بشري در غرب و شرق است به در آورد.
حضرت آقاي گورباچف ممكن است شما اثباتا در بعضي جهات به ماركسيسم پشت نكرده باشيد و از اين پس هم در مصاحبه ها اعتقاد كامل خودتان را به آن ابراز كنيد; ولي خود مي دانيد كه ثبوتا اين گونه نيست . رهبر چين اولين ضربه را به كمونيسم زد; و شما دومين و علي الظاهر آخرين ضربه را بر پيكر آن نواختيد. امروز ديگر چيزي به نام كمونيسم در جهان نداريم . ولي از شما جدا مي خواهم كه در شكستن ديوارهاي خيالات ماركسيسم گرفتار زندان غرب و شيطان بزرگ نشويد. اميدوارم افتخار واقعي اين مطلب را پيدا كنيد كه آخرين لايه هاي پوسيده هفتاد سال كژي جهان كمونيسم را از چهره تاريخ و كشور خود بزداييد. امروز ديگر دولتهاي همسو با شما كه دلشان براي وطن و مردمشان مي تپد هرگز حاضر نخواهند شد بيش از اين منابع زيرزميني و رو زميني كشورشان را براي اثبات موفقيت كمونيسم كه صداي شكستن استخوان هايش هم به گوش فرزندانشان رسيده است مصرف كنند.
آقاي گورباچف وقتي از گلدسته هاي مساجد بعضي از جمهوري هاي شما پس از هفتاد سال بانگ « الله اكبر » و شهادت به رسالت حضرت ختمي مرتبت صلي الله عليه و آله و سلم به گوش رسيد تمامي طرفداران اسلام ناب محمدي (ص ) را از شوق به گريه انداخت . لذا لازم دانستم اين موضوع را به شما گوشزد كنم كه بار ديگر به دو جهان بيني مادي و الهي بينديشيد. ماديون معيار شناخت در جهان بيني خويش را « حس » دانسته و چيزي را كه ماده ندارد موجود نمي دانند. قهرا جهان غيب مانند وجود خداوند تعالي و وحي و نبوت و قيامت را يكسره افسانه مي دانند. در حالي كه معيار شناخت در جهان بيني الهي اعم از « حس و عقل » مي باشد و چيزي كه معقول باشد داخل در قلمرو علم مي باشد گرچه محسوس نباشد. لذا هستي اعم از غيب و شهادت است و چيزي كه ماده ندارد مي تواند موجود باشد. و همان طور كه موجود مادي به « مجرد » استناد دارد شناخت حسي نيز به شناخت عقلي متكي است . قرآن مجيد اساس تفكر مادي را نقد مي كند و به آنان كه بر اين پندارند كه خدا نيست و گرنه ديده مي شد . لن نومن لك حتي نري الله جهره (2 ) مي فرمايد : لاتدركه الابصار و هو يدرك الابصار و هو اللطيف الخبير . (3 ) از قرآن عزيز و كريم و استدلالات آن در موارد وحي و نبوت و قيامت بگذريم كه از نظر شما اول بحث است اصولا ميل نداشتم شما را در پيچ و تاب مسائل فلاسفه بخصوص فلاسفه اسلامي بيندازم . فقط به يكي دو مثال ساده و فطري و وجداني كه سياسيون هم مي توانند از آن بهره اي ببرند بسنده مي كنم . اين از بديهيات است كه ماده و جسم هر چه باشد از خود بيخبر است . يك مجسمه سنگي يا مجسمه مادي انسان هر طرف آن از طرف ديگرش محجوب است . در صورتي كه به عيان مي بينيم كه انسان و حيوان از همه اطراف خود آگاه است . مي داند كجاست ; در محيطش چه مي گذرد; در جهان چه غوغايي است . پس در حيوان و انسان چيز ديگري است كه فوق ماده است و از عالم ماده جدا است و با مردن ماده نمي ميرد و باقي است . انسان در فطرت خود هر كمالي را به طور مطلق مي خواهد. و شما خوب مي دانيد كه انسان مي خواهد قدرت مطلق جهان باشد و به هيچ قدرتي كه ناقص است دل نبسته است . اگر عالم را در اختيار داشته باشد و گفته شود جهان ديگري هم هست فطرتا مايل است آن جهان را هم در اختيار داشته باشد. انسان هر اندازه دانشمند باشد و گفته شود علوم ديگري هم هست فطرتا مايل است آن علوم را هم بياموزد. پس قدرت مطلق و علم مطلق بايد باشد تا آدمي دل به آن ببندد. آن خداوند متعال است كه همه به آن متوجهيم گرچه خود ندانيم . انسان مي خواهد به « حق مطلق » برسد تا فاني در خدا شود.اصولا اشتياق به زندگي ابدي در نهاد هر انساني نشانه وجود جهان جاويد و مصون از مرگ است . اگر جنابعالي ميل داشته باشيد در اين زمينه ها تحقيق كنيد مي توانيد دستور دهيد كه صاحبان اين گونه علوم علاوه بر كتب فلاسفه غرب در اين زمينه به نوشته هاي فارابي (4 ) و بوعلي سينا(5 ) رحمت الله عليهما در حكمت مشا مراجعه كنند تا روشن شود كه قانون عليت و معلوليت كه هرگونه شناختي بر آن استوار است معقول است نه محسوس ; و ادراك معاني كلي و نيز قوانين كلي كه هرگونه استدلال بر آن تكيه دارد معقول است نه محسوس و نيز به كتابهاي سهروردي (6 ) رحمت الله عليه در حكمت اشراق مراجعه نموده و براي جنابعالي شرح كنند كه جسم و هر موجود مادي ديگر به نور صرف كه منزه از حس مي باشد نيازمند است ; و ادراك شهودي ذات انسان از حقيقت خويش مبرا از پديده حسي است . از اساتيد بزرگ بخواهيد تا به حكمت متعاليه صدرالمتعلهين (7 ) رضوان الله تعالي عليه و حشره الله مع النبيين والصالحين مراجعه نمايند تا معلوم گردد كه : حقيقت علم همانا وجودي است مجرد از ماده ; و هرگونه انديشه از ماده منزه است و به احكام ماده محكوم نخواهد شد . ديگر شما را خسته نمي كنم و از كتب عرفا و بخصوص محي الدين ابن عربي (8 ) نام نمي برم ; كه اگر خواستيد از مباحث اين بزرگمرد مطلع گرديد تني چند از خبرگان تيزهوش خود را كه در اين گونه مسائل قويا دست دارند راهي قم گردانيد تا پس از چند سالي با توكل به خدا از عمق لطيف باريكتر از موي منازل معرفت آگاه گردند كه بدون اين سفر آگاهي از آن امكان ندارد.
جناب آقاي گورباچف اكنون بعد از ذكر اين مسائل و مقدمات از شما مي خواهم درباره اسلام به صورت جدي تحقيق و تفحص كنيد. و اين نه به خاطر نياز اسلام و مسلمين به شما كه به جهت ارزشهاي والا و جهان شمول اسلام است كه مي تواند وسيله راحتي و نجات همه ملتها باشد و گره مشكلات اساسي بشريت را باز نمايد. نگرش جدي به اسلام ممكن است شما را براي هميشه از مسئله افغانستان و مسائلي از اين قبيل در جهان نجات دهد. ما مسلمانان جهان را مانند مسلمانان كشور خود دانسته و هميشه خود را در سرنوشت آنان شريك مي دانيم . با آزادي نسبي مراسم مذهبي در بعضي از جمهوريهاي شوروي نشان داديد كه ديگر اين گونه فكر نمي كنيد كه مذهب مخدر جامعه است . (9 ) راستي مذهبي كه ايران را در مقابل ابرقدرتها چون كوه استوار كرده است مخدر جامعه است آيا مذهبي كه طالب اجراي عدالت در جهان و خواهان آزادي انسان از قيود مادي و معنوي است مخدر جامعه است آري مذهبي كه وسيله شود تا سرمايه هاي مادي و معنوي كشورهاي اسلامي و غيراسلامي در اختيار ابرقدرتها و قدرتها قرار گيرد و بر سر مردم فرياد كشد كه دين از سياست جدا است مخدر جامعه است . ولي اين ديگر مذهب واقعي نيست ; بلكه مذهبي است كه مردم ما آن را « مذهب امريكايي » مي نامند.
در خاتمه صريحا اعلام مي كنم كه جمهوري اسلامي ايران به عنوان بزرگترين و قدرتمندترين پايگاه جهان اسلام به راحتي مي تواند خلا اعتقادي نظام شما را پر نمايد. و در هر صورت كشور ما همچون گذشته به حسن همجواري روابط متقابل معتقد است و آن را محترم مي شمارد. والسلام علي من اتبع الهدي .
11/10/1367
روح الله الموسوي الخميني
پاسخ گورباچف به پيام امام خميني :
پيام امام خميني در 13 (جدی)دي 1367 توسط هيئت منتخب ايشان مركب از آيت الله جوادي آملي محمدجواد لاريجاني و خانم مرضيه حديده چي دباغ در مسكو به گورباچف تحويل گرديد . (10 ) گورباچف نيز هشت هفته بعد پاسخ رسمي خود را توسط « ادوارد شوارد نادزه » وزير خارجه وقت شوروي در تهران تسليم امام خميني كرد. گورباچف در اين پاسخ براي نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولي از متن جوابيه وي پيدا بود كه ابعاد معنوي پيام امام را درك نكرده است . زيرا صرفا تلاش كرده بود تا از يكسو اقدامات خود در جهت ترويج آزاديهاي سياسي در شوروي را تشريح كند و از سوي ديگر دستاوردهاي اقتصادي كمونيسم را از 1296 به بعد توصيف نمايد .
« ادوارد شوارد نادزه » وزير خارجه وقت شوروي روز هفتم (حوت) اسفند 1367 پاسخ گورباچف را در حسينيه جماران به اطلاع امام خميني رساند.
در اين ديدار كه آقايان علي اكبر ولايتي وزير امورخارجه محمدجواد لاريجاني و عليرضا نوبري حيراني سفير وقت ايران در مسكو حضور داشتند وزير خارجه شوروي ابتدا پيام كتبي ميخائيل گورباچف را به امام خميني تسليم كرد و سپس اظهار داشت : (11 )
از حضرت امام بسيار متشكرم از اين فرصتي كه براي ملاقات با شما به دست آوردم . ماموريت دارم پيام جوابيه ميخائيل سرگئي گورباچف را تسليم حضرت امام كنم . سعي خواهم كرد به طور خيلي مختصر محتواي اين پيام را براي شما عنوان نمايم . ابتدا مي خواستم عرض كنم كه خود واقعيات تبادل پيام ها بين رهبران كشور ما يك پديده منحصر به فرد در روابط فيمابين است .
اعتقاد ما بر اين است كه شرايطي پيش آمده است تا روابط فيمابين دو كشور ما وارد يك مرحله كيفي جديدي شود براي همكاريها در تمامي زمينه ها.
آقاي گورباچف در پيام خود اشاره مي كنند كه پيام جنابعالي خطاب به دبيركل كميته مركزي حزب كمونيست اتحاد شوروي از مفاهيم فراوان سرشار است . تمامي اعضاي هيئت رهبري شوروي متن پيام جنابعالي را مطالعه كردند. شكي نيست كه ما در موارد عمده اي اتفاق نظر داريم اما مواردي هست كه ما اختلاف نظر داريم اما اين مهم نيست .
پيام شما ملاحظات عميق راجع به سرنوشت بشريت دارد. آقاي گورباچف عقيده دارند كه ما در مهمترين مورد اتفاق نظر داريم يعني انسانها بايد ياور يكديگر باشند تا بشريت فناپذيري به خود بگيرد. چنانچه انسان ها متحد نشوند خطر فاجعه براي بشريت وجود دارد چون امكانات بالقوه براي به وجود آوردن چنين فاجعه توسط خود انسانها ايجاد شده است .
آقاي گورباچف معتقد است كه مبارزه در راه نيل به يك دنياي عاري از سلاح هسته اي و آزاد از زور وظيفه تمامي ملتهاست . و اما راجع به سياست خارجي اتحاد شوروي هدف ما تعميم رجحان ارزشهاي مشترك براي تمامي ملتها و برتري اين ارزشها بر تمامي منافع ديگر چه طبقه اي و چه ملي است .
آقاي گورباچف به شما مي نويسد كه حرفهاي امام راجع به حسن نيت رهبري ايران جهت داشتن روابط حسنه و حسن همجواري با اتحاد شوروي با واكنش خوب از طرف رهبران شوروي مواجه شده است . ما داراي يك مرز بسيار طولاني هستيم همچنين داراي سنن ديرينه مناسبات و روابط فرهنگي بين دو ملت هستيم . ما اساس خوبي داريم براي استمرار مناسبات بر پايه جديد. يعني بر پايه اصول احترام متقابل تساوي حقوق و عدم مداخله در امور داخلي يكديگر.
آقاي گورباچف مي نويسد كه در سياست بين المللي ما پيرو يك اصل اساسي هستيم يعني اصل احترام به آزادي انتخاب براي هر انسان و هر ملت . نتيجتا كشور ما و تمامي ملت ما از انقلاب بزرگ شما حسن استقبال كرده است . استبداد شاهنشاهي در ايران مردم خود را استثمار كرده و از روش هاي واقعا بربريت استفاده مي كرده و شرافت و آبروي ملت خود را پايمال كرده براي جلب رضايت نيروهاي خارجي . انقلاب شما انتخاب ملت شما بوده است و ما از اين هميشه پشتيباني كرده و مي كنيم .
آقاي گورباچف در پيام خود مي نويسند كه ملت ما نيز انتخاب خود را به عمل آورده و اين در سال 1296 بوددر رهگذر ما هم مشكلات بزرگي بود و هم موفقيت هاي چشمگيري بوده . هم اشتباهات وخيمي بوده است و هم نقض حقوق بشر بوده كه ما با اين اشتباهات خود را اصلاح مي كنيم و آن را محكوم مي كنيم . علي رغم تمامي مشكلات ما از دستاوردهاي خود توانستيم دفاع كنيم چون انتخاب مردم راست بوده است . مي خواستم به استحضارتان برسانم كه مسئله آزادي انتخاب در دستور روز زندگي بين المللي كنوني نيز هست . ما براي خود سئوالي داريم چرا كه بايد راه براي ادامه رهگذر پيدا كنيم : آيا اين راه ما راه كهنه و دگماتيك است يا راه جديد و انقلابي انتخاب ما به نفع راه دوم است ما در كشورمان انقلاب داريم اما يك انقلاب مسالمت آميز بدون سنگرها و بدون توسل به زور ما مي خواستيم كه حضرت امام بدانند كه در كشور ما روند تجديد و بازسازي ادامه دارد. بازسازي اقتصادي و سياسي تجديد ارزيابي هاي ما و طرز تفكر ما و تجديد نظرياتي كه ما قبلا داشتيم .
آقاي گورباچف اشاره مي كند كه تحولات عظيمي در جهان اخيرا پديد آمده و فكر مي كنيم مي شود گفت كه ما در آستانه يك نظام جديد اقتصادي و سياسي قرار داريم . توافق هاي بسيار مهم به امضا رسيده است يك كلاس از سلاحهاي هسته اي از بين مي رود.
دورنماي خوبي براي از بين بردن سلاح شيميايي باز شده است و همين طور دورنماي خوبي براي جلوگيري از تقابل نظامي دولت ها اما اين هديه امپرياليستها نيست اين اراده ملتهاست و اراده زمان است . چاره ديگري وجود ندارد مسابقه تسليحاتي و آوردن آن به فضا منجر به فاجعه بشريت خواهد بود. در مناطق مختلف دنيا مناقشات خونين دارند به پايان مي رسند.
ما از خاتمه جنگ ايران و عراق با صراحت حسن استقبال مي كنيم براي همكاري با شما جهت استحكام صلح در خاورميانه و نزديك و تمامي جهان آمادگي داريم . حضور وسيع نظامي در خليج فارس مورد نگراني ما است . منظورم حضور نظامي كشورهاي خارج از منطقه است . اين پديده بسيار خطرناك است و بايد آن را به اتمام رساند.
ما مي خواهيم با موفقيت در امر حل و فصل عادلانه مناقشه افغانستان نيز با شما همكاري خوبي داشته باشيم بگذاريم كه مردم افغانستان سرنوشت خود را خودشان بدون دخالت از خارج تعيين نمايند.
شواردنادزه افزود : يك نكته ديگر از پيام آقاي گورباچف اينكه : ايشان اظهار آمادگي مي كنند براي گسترش همكاريهاي اقتصادي و همكاري در زمينه هايي كه ما قبلا همكاريهاي خوبي داشته بوديم . ما براي برقراري و ادامه تماسها بين انسانها نمايندگان محافل اجتماعي و روحانيون نيز آمادگي داريم . آنها از اين دعوت جنابعالي استفاده خواهند كرد.
در پايان فرستاده ويژه رهبر شوروي گفت : اين بود محتواي اصلي پيام آقاي گوباچف . ايشان بهترين آرزوها و سلام خود را به جنابعالي مي رسانند و خواهان طول عمر جنابعالي به نفع و سعادت ايران هستند.
در خاتمه امام خميني فرمودند :
« ان شاالله سلامت باشند ولي به ايشان بگوييد كه من مي خواستم جلوي شما يك فضاي بزرگتر باز كنم . من مي خواستم دريچه اي به دنياي بزرگ يعني دنياي بعد از مرگ كه دنياي جاويد است را براي آقاي گورباچف باز نمايم و محور اصلي پيام من آن بود. اميدوارم بار ديگر ايشان در اين زمينه تلاش نمايند » .
(حضرت امام از خروج نيروهاي شوروي از افغانستان استقبال كردند و بر حسن همجواري و توسعه مناسبات قوي در ابعاد مختلف در مقابله با شيطنت هاي غرب و خروج نيروهاي بيگانه از خليج فارس تاكيد و آرزو كردند تا مردم شوروي و ايران هميشه در صلح و آرامش زندگي كنند.)
تاملي در پيام امام خميني :
نامه تاريخي حضرت امام كه از اسناد مهم سياسي قرن محسوب مي شود بويژه به دليل اثبات مفاد آن از جمله فروپاشي كمونيسم خسارات شوروي به خاطر اتكا به غرب و متوقف شدن روند واگذاري منابع اقتصادي متحدين شوروي به اين كشور بسيار درخور اهميت است .
امام خميني در اين پيام تلاش كردند تا به گورباچف چند نكته را تفهيم كنند :
1 ـ برخلاف تصور ماركس و لنين اسلام و ارزش هاي ديني پديده هايي ماندگار و روح بخش ملت ها هستند .
2 ـ كمونيسم و مكاتب مادي وهم و خيالند و ناپايدار و فروپاشيدني هستند .
3 ـ غرب تكيه گاه قابل اعتمادي براي حل مشكلات روسيه نيست .
با اين همه گورباچف هشدار امام خميني را جدي نگرفت و در نتيجه عواقب ناشي از اين بي توجهي همانگونه كه در پيام امام خميني پيش بيني شده بود تحقق يافت يعني از يك سو به گورباچف ثابت شد كه پناه بردن به كانون سرمايه داري غرب دردي از روسيه را دوا نمي كند(12 ) و از جانب ديگر « ديگران » به ميدان آمدند و به بهانه جبران اشتباهات وي او را به حاشيه راندند . (13 )
در سالگرد رحلت امام خميني در 1378 گورباچف طي مصاحبه اي با خبرنگار واحد مركزي خبر در مسكو از اينكه به هشدارهاي آن روز بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران بي اعتنائي كرده بود اظهار تاسف نمود . وي در اين مصاحبه اظهار داشت . (14 )
« مخاطب پيام آيت الله خميني از نظر من همه اعصار در طول تاريخ بود » . وي افزود « زماني كه من اين پيام را دريافت كردم احساس كردم كه شخصي كه اين پيام را نوشته بود متفكر و دلسوز براي سرنوشت جهان است . من از مطالعه اين پيام استنباط كردم كه او كسي است كه براي جهان نگران است و مايل است من انقلاب اسلامي را بيشتر بشناسم و درك كنم » .
گورباچف سپس با تشريح نابساماني هاي اقتصادي و سياسي روسيه تصريح كرد « اگر ما پيشگويي هاي آيت الله خميني را در آن پيام جدي مي گرفتيم امروز قطعا شاهد چنين وضعيتي نبوديم . »
گورباچف در مصاحبه خود با خبرنگار واحد مركزي خبري به روابط روسيه با غرب اشاره كرده و تصريح نمود كه « اقتصاد روسيه از همان ابتدا در حال ريزش و سقوط بود و ما در واقع نمي توانستيم همگام با غرب عمل كنيم ... ما از جنگ سرد صرفنظر كرده و شروع به برقراري روابط با كشورها نموديم . اما غربي ها در اين نبرد پيروز شدند.... »
خطاي گورباچف اين بود كه روند حركتي را كه در شوروي به عنوان « اصلاحات » شناخته شده بود با خواست و اراده غرب همراه و هماهنگ كرد. در نتيجه هر روز استقلال و اقتدار كشورش را در برابر غرب به طور ناخواسته تضعيف نمود و در عوض پايگاهها و نقاط اتكا فعاليت غرب از داخل شوروي را تقويت نمود. گروههايي كه هيچ اعتقادي به تماميت ارضي و حاكميت ملي شوروي نداشتند مثل قارچ روئيدند و با متينگ ها و گردهمايي تحريك كننده و آشوب طلبانه در ليتواني استواني اوكراين تاتارستان گرجستان و نقاط ديگر بر طبل قوميت خواهي و ملي گرايي و خودمختاري طلبي كوبيدند و هر روز بيش از روز قبل امنيت ملي شوروي را از درون و با حمايت بيروني مورد تهديد قرار دادند.
پانوشت ها :
1 ـ به نقل از صحيفه امام ج 21 ص 220 1
2 ـ بخشي از آيه 55 سوره بقره : قوم حضرت موسي به ايشان گفت : « ما به تو ايمان نمي آوريم مگر اينكه خدا را آشكارا ببينيم . »
3 ـ سوره انعام آيه 103 : « او (خدا) را هيچ چشمي درك نمي كند و او بينندگان را درك مي كند و او نامرئي و آگاه است . »
4 ـ ابونصر فارابي (فوت 339 هـ ق ) از بزرگترين فيلسوفان ايراني است . او زبان عربي و فلسفه را در بغداد قرار گرفت و كتابهاي ارسطو را مطالعه كرد. پس از آن به حلب و دمشق رفت و به تاليف پرداخت . فارابي به سبب شرحي كه برآثار ارسطو نوشته است به « المعلم الثاني » مشهور شده است و مقام او را بعد از ارسطو قرار داده اند. فارابي در همه علوم عهد خود استاد و صاحب تاليف است .
5 ـ شيخ الرئيس ابوعلي سينا (فوت 428 هـ ق ) پزشك و فيلسوف و نويسنده ايراني كه مقام وزارت داشت از بزرگترين حكيمان و عالمان جهان به شمار مي آيد . سينا آثار متعددي دارد و در حدود 240 كتاب و رساله از او نام مي برند كه بسياري از آنها به زبانهاي مختلف ترجمه شده است . از معروفترين آثار او كتاب شفا قانون اشارات نجات و دانشنامه علايي است . ابوعلي سينا در علوم حكمت و فلسفه و طب و رياضي استادي داشت .
6 ـ شيخ شهاب الدين سهروردي (مقتول به سال 587 هـ ق ) از بزرگترين فيلسوفان ايران است . در شهر « سهرورد » متولد شد و نزد شيخ مجدالدين جبلي استاد فخر رازي حكمت و فقه آموخت و در فنون فلسفه استاد گشت . چون در بعضي موارد نظر سهروردي با عقايد قدما اختلاف داشت و اصطلاحات دين زرتشت را به كار مي برد او را به الحاد متهم كردند و همين امر باعث شد كه علماي حلب صلاح الدين ايوبي فرمانرواي مصر و شام را به قتل او وادار سازند . شهاب الدين سهروردي فيلسوفي عارف و صاحب 49 كتاب و رساله است .
7 ـ صدرالدين محمدبن ابراهيم شيرازي معروف به ملاصدرا (فوت 1050 هـ ق ) از فيلسوفان و حكيمان قرن يازدهم در شيراز متولد شد و پس از مرگ پدر به اصفهان سفر كرد و نزد ميرداماد و شيخ بهايي به تحصيل پرداخت . پس از آن چند بار به زيارت مكه رفت . ملاصدرا افكار فلسفي دقيق داشت و تاليفاتش در حكمت مرجع و ماخذ اهل علم بوده است . مهمترين آثار او به زبان عربي است . ملاصدرا را مي توان از افتخارهاي عصر صفويه به شمار آورد.
8 ـ محي الدين بن عربي يكي از بزرگترين حكما و فلاسفه اسلامي است كه آثار او به عنوان ماخذ و منبع مورد استفاده فلاسفه و حكماي بعد از او قرار گرفته است .
9 ـ لنين پايه گذار كمونيسم در اتحاد جماهير شوروي دين را افيون جامعه مي دانست كه بعدا اين نظريه حتي از سوي خود كمونيستها نيز باطل اعلام گرديد.
10 ـ آيت الله جوادي آملي پس از بازگشت از اين 10 سفر شرح مبسوطي بر پيام امام خميني به گورباچف نوشت كه با عنوان « آواي توحيد » از سوي موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني به چاپ رسيد.
11 ـ به نقل از صحيفه امام ج 21 ص 298
12 ـ از يك سال قبل از انتشار پيام امام خميني كه گورباچف دكترين خود موسوم به گلاسنوست توسعه سياسي و پرسترويكا توسعه اقتصادي را انتشار داد تا 30 (قوس) آذر 1370 كه اتحاد جماهير شوروي عملا فرو پاشيد صفحات مطبوعات جهان مملو از گلايه ها و انتقادات گورباچف و ديگر مقامات دولتي مسكو از دولت هاي غربي به خاطر خلف وعده آنان در اعطاي كمك به شوروي بوده است . در طي اين مدت تخريب ديوار برلين (عقرب)آبان 1368 ـ اعلام رسمي پايان جنگ سرد از سوي سخنگوي كرملين (قوس) آذر 1368 ـ اعلام لغو حاكميت كمونيسم بر قانون اساسي شوروي (دلو) بهمن 1368 هضم شدن آلمان شرقي در آلمان غربي در قالب وحدت دو كشور (میزان) مهر 1369 پيروزي يلتسين در انتخابات روسيه و حمايت غرب از وي (سرطان) تير 1370 كودتاي هدفمند عليه گورباچف و شاخص تر شدن يلتسين در جامعه شوروي مرداد 1370 و سرانجام تاسيس جامعه كشورهاي مشترك المنافع به عنوان جانشين شوروي كه به منزله پايان رهبري گورباچف بود (قوس) آذر 1370 مهم ترين رويدادهاي مقطع مورد نظر در شوروي محسوب مي شد . اين رويدادها عموما از تضعيف تدريجي شوروي و حذف مرحله به مرحله گورباچف حكايت مي كرد.
13 ـ يلتسين در(قوس) آذر 1370 « جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع » را جايگزين اتحاد جماهير شوروي كرد و به عمر اين اتحاد و رهبري گورباچف خاتمه داد و گورباچف بعدها به اين نقشه برنامه ريزي شده كه از حمايت غرب برخوردار بود اعتراف كرد.
14 ـ روزنامه جمهوري اسلامي 1378
منبع : مركز اسناد انقلاب اسلامي
پيام امام خميني در 13 (جدی) دي 1367 توسط هيئت منتخب ايشان مركب از آيت الله جوادي آملي، محمدجواد لاريجاني و خانم مرضيه حديده چي دباغ در مسكو به گورباچف تحويل گرديد .
گورباچف نيز هشت هفته بعد پاسخ رسمي خود را توسط « ادوارد شوارد نادزه » وزير خارجه وقت شوروي در تهران تسليم امام خميني كرد. گورباچف در اين پاسخ براي نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولي از متن جوابيه وي پيدا بود كه ابعاد معنوي پيام امام را درك نكرده است . زيرا صرفا تلاش كرده بود تا از يكسو اقدامات خود در جهت ترويج آزاديهاي سياسي در شوروي را تشريح كند و از سوي ديگر دستاوردهاي اقتصادي كمونيسم را از 1296 به بعد توصيف نمايد.
در خاتمه امام خميني فرمودند : « ان شاالله سلامت باشند ولي به ايشان بگوييد كه من مي خواستم جلوي شما يك فضاي بزرگتر باز كنم . من مي خواستم دريچه اي به دنياي بزرگ يعني دنياي بعد از مرگ كه دنياي جاويد است را براي آقاي گورباچف باز نمايم و محور اصلي پيام من آن بود. اميدوارم بار ديگر ايشان در اين زمينه تلاش نمايند. »
نامه تاريخي حضرت امام كه از اسناد مهم سياسي قرن محسوب مي شود بويژه به دليل اثبات مفاد آن از جمله فروپاشي كمونيسم خسارات شوروي به خاطر اتكا به غرب و متوقف شدن روند واگذاري منابع اقتصادي متحدين شوروي به اين كشور بسيار درخور اهميت است .
منبع: پایگاه خبری تحلیلی رجانیوز
اين نامه در شرائطي منتشر شد كه اتحاد جماهير شوروي هنوز به عنوان يك مجموعه برقرار بود جنگ سرد خاتمه نيافته بود ديوار برلين به عنوان نماد جدائي شرق و غرب فرو نريخته بود و حاكميت كمونيسم بر قانون اساسي شوروي و بر مقدرات مردم در جمهوري هاي اين كشور هنوز برقرار بود. با اين حال امام خميني در نامه عبرت آموز خويش به گورباچف از صداي شكسته شدن استخوانهاي ماركسيسم سخن به ميان آورد و وي را از روي آوردن به غرب براي حل مشكلات اقتصادي اتحاد جماهير شوروي برحذر داشت .
متن نامه امام خميني به اين شرح است : (1 )
بسم الله الرحمن الرحيم .
جناب آقاي گورباچف ! صدر هيئت رئيسه اتحاد جماهير سوسياليستي شوروي
با اميد خوشبختي و سعادت براي شما و ملت شوروي از آنجا كه پس از روي كار آمدن شما چنين احساس مي شود كه جنابعالي در تحليل حوادث سياسي جهان خصوصا در رابطه با مسائل شوروي در دور جديدي از بازنگري و تحول و برخورد قرار گرفته ايد و جسارت و گستاخي شما در برخورد با واقعيات جهان چه بسا منشا تحولات و موجب به هم خوردن معادلات فعلي حاكم بر جهان گردد لازم ديدم نكاتي را يادآور شوم . هر چند ممكن است حيطه تفكر و تصميمات جديد شما تنها روشي براي حل معضلات حزبي و در كنار آن حل پاره اي از مشكلات مردمتان باشد ولي به همين اندازه هم شهامت تجديدنظر در مورد مكتبي كه ساليان سال فرزندان انقلابي جهان را در حصارهاي آهنين زنداني نموده بود قابل ستايش است و اگر به فراتر از اين مقدار فكر مي كنيد اولين مسئله اي كه مطمئنا باعث موفقيت شما خواهد شد اين است كه در سياست اسلاف خود داير بر « خدازدايي » و « دين زدايي » از جامعه كه تحقيقا بزرگترين و بالاترين ضربه را بر پيكر مردم كشور شوروي وارد كرده است تجديدنظر نماييد; و بدانيد كه برخورد واقعي با قضاياي جهان جز از اين طريق ميسر نيست . البته ممكن است از شيوه هاي ناصحيح و عملكرد غلط قدرتمندان پيشين كمونيسم در زمينه اقتصاد باغ سبز دنياي غرب رخ بنمايد ولي حقيقت جاي ديگري است . شما اگر بخواهيد در اين مقطع تنها گره هاي كور اقتصادي سوسياليسم و كمونيسم را با پناه بردن به كانون سرمايه داري غرب حل كنيد نه تنها دردي از جامعه خويش را دوا نكرده ايد كه ديگران بايد بيايند و اشتباهات شما را جبران كنند; چرا كه امروز اگر ماركسيسم در روشهاي اقتصادي و اجتماعي به بن بست رسيده است دنياي غرب هم در همين مسائل البته به شكل ديگر و نيز در مسائل ديگر گرفتار حادثه است . جناب آقاي گورباچف بايد به حقيقت رو آورد. مشكل اصلي كشور شما مسئله مالكيت و اقتصاد و آزادي نيست . مشكل شما عدم اعتقاد واقعي به خداست . همان مشكلي كه غرب را هم به ابتذال و بن بست كشيده و يا خواهند كشيد. مشكل اصلي شما مبارزه طولاني و بيهوده با خدا و مبدا هستي و آفرينش است .
جناب آقاي گورباچف براي همه روشن است كه از اين پس كمونيسم را بايد در موزه هاي تاريخ سياسي جهان جستجو كرد; چرا كه ماركسيسم جوابگوي هيچ نيازي از نيازهاي واقعي انسان نيست ; چرا كه مكتبي است مادي و با ماديت نمي توان بشريت را از بحران عدم اعتقاد به معنويت كه اساسي ترين درد جامعه بشري در غرب و شرق است به در آورد.
حضرت آقاي گورباچف ممكن است شما اثباتا در بعضي جهات به ماركسيسم پشت نكرده باشيد و از اين پس هم در مصاحبه ها اعتقاد كامل خودتان را به آن ابراز كنيد; ولي خود مي دانيد كه ثبوتا اين گونه نيست . رهبر چين اولين ضربه را به كمونيسم زد; و شما دومين و علي الظاهر آخرين ضربه را بر پيكر آن نواختيد. امروز ديگر چيزي به نام كمونيسم در جهان نداريم . ولي از شما جدا مي خواهم كه در شكستن ديوارهاي خيالات ماركسيسم گرفتار زندان غرب و شيطان بزرگ نشويد. اميدوارم افتخار واقعي اين مطلب را پيدا كنيد كه آخرين لايه هاي پوسيده هفتاد سال كژي جهان كمونيسم را از چهره تاريخ و كشور خود بزداييد. امروز ديگر دولتهاي همسو با شما كه دلشان براي وطن و مردمشان مي تپد هرگز حاضر نخواهند شد بيش از اين منابع زيرزميني و رو زميني كشورشان را براي اثبات موفقيت كمونيسم كه صداي شكستن استخوان هايش هم به گوش فرزندانشان رسيده است مصرف كنند.
آقاي گورباچف وقتي از گلدسته هاي مساجد بعضي از جمهوري هاي شما پس از هفتاد سال بانگ « الله اكبر » و شهادت به رسالت حضرت ختمي مرتبت صلي الله عليه و آله و سلم به گوش رسيد تمامي طرفداران اسلام ناب محمدي (ص ) را از شوق به گريه انداخت . لذا لازم دانستم اين موضوع را به شما گوشزد كنم كه بار ديگر به دو جهان بيني مادي و الهي بينديشيد. ماديون معيار شناخت در جهان بيني خويش را « حس » دانسته و چيزي را كه ماده ندارد موجود نمي دانند. قهرا جهان غيب مانند وجود خداوند تعالي و وحي و نبوت و قيامت را يكسره افسانه مي دانند. در حالي كه معيار شناخت در جهان بيني الهي اعم از « حس و عقل » مي باشد و چيزي كه معقول باشد داخل در قلمرو علم مي باشد گرچه محسوس نباشد. لذا هستي اعم از غيب و شهادت است و چيزي كه ماده ندارد مي تواند موجود باشد. و همان طور كه موجود مادي به « مجرد » استناد دارد شناخت حسي نيز به شناخت عقلي متكي است . قرآن مجيد اساس تفكر مادي را نقد مي كند و به آنان كه بر اين پندارند كه خدا نيست و گرنه ديده مي شد . لن نومن لك حتي نري الله جهره (2 ) مي فرمايد : لاتدركه الابصار و هو يدرك الابصار و هو اللطيف الخبير . (3 ) از قرآن عزيز و كريم و استدلالات آن در موارد وحي و نبوت و قيامت بگذريم كه از نظر شما اول بحث است اصولا ميل نداشتم شما را در پيچ و تاب مسائل فلاسفه بخصوص فلاسفه اسلامي بيندازم . فقط به يكي دو مثال ساده و فطري و وجداني كه سياسيون هم مي توانند از آن بهره اي ببرند بسنده مي كنم . اين از بديهيات است كه ماده و جسم هر چه باشد از خود بيخبر است . يك مجسمه سنگي يا مجسمه مادي انسان هر طرف آن از طرف ديگرش محجوب است . در صورتي كه به عيان مي بينيم كه انسان و حيوان از همه اطراف خود آگاه است . مي داند كجاست ; در محيطش چه مي گذرد; در جهان چه غوغايي است . پس در حيوان و انسان چيز ديگري است كه فوق ماده است و از عالم ماده جدا است و با مردن ماده نمي ميرد و باقي است . انسان در فطرت خود هر كمالي را به طور مطلق مي خواهد. و شما خوب مي دانيد كه انسان مي خواهد قدرت مطلق جهان باشد و به هيچ قدرتي كه ناقص است دل نبسته است . اگر عالم را در اختيار داشته باشد و گفته شود جهان ديگري هم هست فطرتا مايل است آن جهان را هم در اختيار داشته باشد. انسان هر اندازه دانشمند باشد و گفته شود علوم ديگري هم هست فطرتا مايل است آن علوم را هم بياموزد. پس قدرت مطلق و علم مطلق بايد باشد تا آدمي دل به آن ببندد. آن خداوند متعال است كه همه به آن متوجهيم گرچه خود ندانيم . انسان مي خواهد به « حق مطلق » برسد تا فاني در خدا شود.اصولا اشتياق به زندگي ابدي در نهاد هر انساني نشانه وجود جهان جاويد و مصون از مرگ است . اگر جنابعالي ميل داشته باشيد در اين زمينه ها تحقيق كنيد مي توانيد دستور دهيد كه صاحبان اين گونه علوم علاوه بر كتب فلاسفه غرب در اين زمينه به نوشته هاي فارابي (4 ) و بوعلي سينا(5 ) رحمت الله عليهما در حكمت مشا مراجعه كنند تا روشن شود كه قانون عليت و معلوليت كه هرگونه شناختي بر آن استوار است معقول است نه محسوس ; و ادراك معاني كلي و نيز قوانين كلي كه هرگونه استدلال بر آن تكيه دارد معقول است نه محسوس و نيز به كتابهاي سهروردي (6 ) رحمت الله عليه در حكمت اشراق مراجعه نموده و براي جنابعالي شرح كنند كه جسم و هر موجود مادي ديگر به نور صرف كه منزه از حس مي باشد نيازمند است ; و ادراك شهودي ذات انسان از حقيقت خويش مبرا از پديده حسي است . از اساتيد بزرگ بخواهيد تا به حكمت متعاليه صدرالمتعلهين (7 ) رضوان الله تعالي عليه و حشره الله مع النبيين والصالحين مراجعه نمايند تا معلوم گردد كه : حقيقت علم همانا وجودي است مجرد از ماده ; و هرگونه انديشه از ماده منزه است و به احكام ماده محكوم نخواهد شد . ديگر شما را خسته نمي كنم و از كتب عرفا و بخصوص محي الدين ابن عربي (8 ) نام نمي برم ; كه اگر خواستيد از مباحث اين بزرگمرد مطلع گرديد تني چند از خبرگان تيزهوش خود را كه در اين گونه مسائل قويا دست دارند راهي قم گردانيد تا پس از چند سالي با توكل به خدا از عمق لطيف باريكتر از موي منازل معرفت آگاه گردند كه بدون اين سفر آگاهي از آن امكان ندارد.
جناب آقاي گورباچف اكنون بعد از ذكر اين مسائل و مقدمات از شما مي خواهم درباره اسلام به صورت جدي تحقيق و تفحص كنيد. و اين نه به خاطر نياز اسلام و مسلمين به شما كه به جهت ارزشهاي والا و جهان شمول اسلام است كه مي تواند وسيله راحتي و نجات همه ملتها باشد و گره مشكلات اساسي بشريت را باز نمايد. نگرش جدي به اسلام ممكن است شما را براي هميشه از مسئله افغانستان و مسائلي از اين قبيل در جهان نجات دهد. ما مسلمانان جهان را مانند مسلمانان كشور خود دانسته و هميشه خود را در سرنوشت آنان شريك مي دانيم . با آزادي نسبي مراسم مذهبي در بعضي از جمهوريهاي شوروي نشان داديد كه ديگر اين گونه فكر نمي كنيد كه مذهب مخدر جامعه است . (9 ) راستي مذهبي كه ايران را در مقابل ابرقدرتها چون كوه استوار كرده است مخدر جامعه است آيا مذهبي كه طالب اجراي عدالت در جهان و خواهان آزادي انسان از قيود مادي و معنوي است مخدر جامعه است آري مذهبي كه وسيله شود تا سرمايه هاي مادي و معنوي كشورهاي اسلامي و غيراسلامي در اختيار ابرقدرتها و قدرتها قرار گيرد و بر سر مردم فرياد كشد كه دين از سياست جدا است مخدر جامعه است . ولي اين ديگر مذهب واقعي نيست ; بلكه مذهبي است كه مردم ما آن را « مذهب امريكايي » مي نامند.
در خاتمه صريحا اعلام مي كنم كه جمهوري اسلامي ايران به عنوان بزرگترين و قدرتمندترين پايگاه جهان اسلام به راحتي مي تواند خلا اعتقادي نظام شما را پر نمايد. و در هر صورت كشور ما همچون گذشته به حسن همجواري روابط متقابل معتقد است و آن را محترم مي شمارد. والسلام علي من اتبع الهدي .
11/10/1367
روح الله الموسوي الخميني
پاسخ گورباچف به پيام امام خميني :
پيام امام خميني در 13 (جدی)دي 1367 توسط هيئت منتخب ايشان مركب از آيت الله جوادي آملي محمدجواد لاريجاني و خانم مرضيه حديده چي دباغ در مسكو به گورباچف تحويل گرديد . (10 ) گورباچف نيز هشت هفته بعد پاسخ رسمي خود را توسط « ادوارد شوارد نادزه » وزير خارجه وقت شوروي در تهران تسليم امام خميني كرد. گورباچف در اين پاسخ براي نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولي از متن جوابيه وي پيدا بود كه ابعاد معنوي پيام امام را درك نكرده است . زيرا صرفا تلاش كرده بود تا از يكسو اقدامات خود در جهت ترويج آزاديهاي سياسي در شوروي را تشريح كند و از سوي ديگر دستاوردهاي اقتصادي كمونيسم را از 1296 به بعد توصيف نمايد .
« ادوارد شوارد نادزه » وزير خارجه وقت شوروي روز هفتم (حوت) اسفند 1367 پاسخ گورباچف را در حسينيه جماران به اطلاع امام خميني رساند.
در اين ديدار كه آقايان علي اكبر ولايتي وزير امورخارجه محمدجواد لاريجاني و عليرضا نوبري حيراني سفير وقت ايران در مسكو حضور داشتند وزير خارجه شوروي ابتدا پيام كتبي ميخائيل گورباچف را به امام خميني تسليم كرد و سپس اظهار داشت : (11 )
از حضرت امام بسيار متشكرم از اين فرصتي كه براي ملاقات با شما به دست آوردم . ماموريت دارم پيام جوابيه ميخائيل سرگئي گورباچف را تسليم حضرت امام كنم . سعي خواهم كرد به طور خيلي مختصر محتواي اين پيام را براي شما عنوان نمايم . ابتدا مي خواستم عرض كنم كه خود واقعيات تبادل پيام ها بين رهبران كشور ما يك پديده منحصر به فرد در روابط فيمابين است .
اعتقاد ما بر اين است كه شرايطي پيش آمده است تا روابط فيمابين دو كشور ما وارد يك مرحله كيفي جديدي شود براي همكاريها در تمامي زمينه ها.
آقاي گورباچف در پيام خود اشاره مي كنند كه پيام جنابعالي خطاب به دبيركل كميته مركزي حزب كمونيست اتحاد شوروي از مفاهيم فراوان سرشار است . تمامي اعضاي هيئت رهبري شوروي متن پيام جنابعالي را مطالعه كردند. شكي نيست كه ما در موارد عمده اي اتفاق نظر داريم اما مواردي هست كه ما اختلاف نظر داريم اما اين مهم نيست .
پيام شما ملاحظات عميق راجع به سرنوشت بشريت دارد. آقاي گورباچف عقيده دارند كه ما در مهمترين مورد اتفاق نظر داريم يعني انسانها بايد ياور يكديگر باشند تا بشريت فناپذيري به خود بگيرد. چنانچه انسان ها متحد نشوند خطر فاجعه براي بشريت وجود دارد چون امكانات بالقوه براي به وجود آوردن چنين فاجعه توسط خود انسانها ايجاد شده است .
آقاي گورباچف معتقد است كه مبارزه در راه نيل به يك دنياي عاري از سلاح هسته اي و آزاد از زور وظيفه تمامي ملتهاست . و اما راجع به سياست خارجي اتحاد شوروي هدف ما تعميم رجحان ارزشهاي مشترك براي تمامي ملتها و برتري اين ارزشها بر تمامي منافع ديگر چه طبقه اي و چه ملي است .
آقاي گورباچف به شما مي نويسد كه حرفهاي امام راجع به حسن نيت رهبري ايران جهت داشتن روابط حسنه و حسن همجواري با اتحاد شوروي با واكنش خوب از طرف رهبران شوروي مواجه شده است . ما داراي يك مرز بسيار طولاني هستيم همچنين داراي سنن ديرينه مناسبات و روابط فرهنگي بين دو ملت هستيم . ما اساس خوبي داريم براي استمرار مناسبات بر پايه جديد. يعني بر پايه اصول احترام متقابل تساوي حقوق و عدم مداخله در امور داخلي يكديگر.
آقاي گورباچف مي نويسد كه در سياست بين المللي ما پيرو يك اصل اساسي هستيم يعني اصل احترام به آزادي انتخاب براي هر انسان و هر ملت . نتيجتا كشور ما و تمامي ملت ما از انقلاب بزرگ شما حسن استقبال كرده است . استبداد شاهنشاهي در ايران مردم خود را استثمار كرده و از روش هاي واقعا بربريت استفاده مي كرده و شرافت و آبروي ملت خود را پايمال كرده براي جلب رضايت نيروهاي خارجي . انقلاب شما انتخاب ملت شما بوده است و ما از اين هميشه پشتيباني كرده و مي كنيم .
آقاي گورباچف در پيام خود مي نويسند كه ملت ما نيز انتخاب خود را به عمل آورده و اين در سال 1296 بوددر رهگذر ما هم مشكلات بزرگي بود و هم موفقيت هاي چشمگيري بوده . هم اشتباهات وخيمي بوده است و هم نقض حقوق بشر بوده كه ما با اين اشتباهات خود را اصلاح مي كنيم و آن را محكوم مي كنيم . علي رغم تمامي مشكلات ما از دستاوردهاي خود توانستيم دفاع كنيم چون انتخاب مردم راست بوده است . مي خواستم به استحضارتان برسانم كه مسئله آزادي انتخاب در دستور روز زندگي بين المللي كنوني نيز هست . ما براي خود سئوالي داريم چرا كه بايد راه براي ادامه رهگذر پيدا كنيم : آيا اين راه ما راه كهنه و دگماتيك است يا راه جديد و انقلابي انتخاب ما به نفع راه دوم است ما در كشورمان انقلاب داريم اما يك انقلاب مسالمت آميز بدون سنگرها و بدون توسل به زور ما مي خواستيم كه حضرت امام بدانند كه در كشور ما روند تجديد و بازسازي ادامه دارد. بازسازي اقتصادي و سياسي تجديد ارزيابي هاي ما و طرز تفكر ما و تجديد نظرياتي كه ما قبلا داشتيم .
آقاي گورباچف اشاره مي كند كه تحولات عظيمي در جهان اخيرا پديد آمده و فكر مي كنيم مي شود گفت كه ما در آستانه يك نظام جديد اقتصادي و سياسي قرار داريم . توافق هاي بسيار مهم به امضا رسيده است يك كلاس از سلاحهاي هسته اي از بين مي رود.
دورنماي خوبي براي از بين بردن سلاح شيميايي باز شده است و همين طور دورنماي خوبي براي جلوگيري از تقابل نظامي دولت ها اما اين هديه امپرياليستها نيست اين اراده ملتهاست و اراده زمان است . چاره ديگري وجود ندارد مسابقه تسليحاتي و آوردن آن به فضا منجر به فاجعه بشريت خواهد بود. در مناطق مختلف دنيا مناقشات خونين دارند به پايان مي رسند.
ما از خاتمه جنگ ايران و عراق با صراحت حسن استقبال مي كنيم براي همكاري با شما جهت استحكام صلح در خاورميانه و نزديك و تمامي جهان آمادگي داريم . حضور وسيع نظامي در خليج فارس مورد نگراني ما است . منظورم حضور نظامي كشورهاي خارج از منطقه است . اين پديده بسيار خطرناك است و بايد آن را به اتمام رساند.
ما مي خواهيم با موفقيت در امر حل و فصل عادلانه مناقشه افغانستان نيز با شما همكاري خوبي داشته باشيم بگذاريم كه مردم افغانستان سرنوشت خود را خودشان بدون دخالت از خارج تعيين نمايند.
شواردنادزه افزود : يك نكته ديگر از پيام آقاي گورباچف اينكه : ايشان اظهار آمادگي مي كنند براي گسترش همكاريهاي اقتصادي و همكاري در زمينه هايي كه ما قبلا همكاريهاي خوبي داشته بوديم . ما براي برقراري و ادامه تماسها بين انسانها نمايندگان محافل اجتماعي و روحانيون نيز آمادگي داريم . آنها از اين دعوت جنابعالي استفاده خواهند كرد.
در پايان فرستاده ويژه رهبر شوروي گفت : اين بود محتواي اصلي پيام آقاي گوباچف . ايشان بهترين آرزوها و سلام خود را به جنابعالي مي رسانند و خواهان طول عمر جنابعالي به نفع و سعادت ايران هستند.
در خاتمه امام خميني فرمودند :
« ان شاالله سلامت باشند ولي به ايشان بگوييد كه من مي خواستم جلوي شما يك فضاي بزرگتر باز كنم . من مي خواستم دريچه اي به دنياي بزرگ يعني دنياي بعد از مرگ كه دنياي جاويد است را براي آقاي گورباچف باز نمايم و محور اصلي پيام من آن بود. اميدوارم بار ديگر ايشان در اين زمينه تلاش نمايند » .
(حضرت امام از خروج نيروهاي شوروي از افغانستان استقبال كردند و بر حسن همجواري و توسعه مناسبات قوي در ابعاد مختلف در مقابله با شيطنت هاي غرب و خروج نيروهاي بيگانه از خليج فارس تاكيد و آرزو كردند تا مردم شوروي و ايران هميشه در صلح و آرامش زندگي كنند.)
تاملي در پيام امام خميني :
نامه تاريخي حضرت امام كه از اسناد مهم سياسي قرن محسوب مي شود بويژه به دليل اثبات مفاد آن از جمله فروپاشي كمونيسم خسارات شوروي به خاطر اتكا به غرب و متوقف شدن روند واگذاري منابع اقتصادي متحدين شوروي به اين كشور بسيار درخور اهميت است .
امام خميني در اين پيام تلاش كردند تا به گورباچف چند نكته را تفهيم كنند :
1 ـ برخلاف تصور ماركس و لنين اسلام و ارزش هاي ديني پديده هايي ماندگار و روح بخش ملت ها هستند .
2 ـ كمونيسم و مكاتب مادي وهم و خيالند و ناپايدار و فروپاشيدني هستند .
3 ـ غرب تكيه گاه قابل اعتمادي براي حل مشكلات روسيه نيست .
با اين همه گورباچف هشدار امام خميني را جدي نگرفت و در نتيجه عواقب ناشي از اين بي توجهي همانگونه كه در پيام امام خميني پيش بيني شده بود تحقق يافت يعني از يك سو به گورباچف ثابت شد كه پناه بردن به كانون سرمايه داري غرب دردي از روسيه را دوا نمي كند(12 ) و از جانب ديگر « ديگران » به ميدان آمدند و به بهانه جبران اشتباهات وي او را به حاشيه راندند . (13 )
در سالگرد رحلت امام خميني در 1378 گورباچف طي مصاحبه اي با خبرنگار واحد مركزي خبر در مسكو از اينكه به هشدارهاي آن روز بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران بي اعتنائي كرده بود اظهار تاسف نمود . وي در اين مصاحبه اظهار داشت . (14 )
« مخاطب پيام آيت الله خميني از نظر من همه اعصار در طول تاريخ بود » . وي افزود « زماني كه من اين پيام را دريافت كردم احساس كردم كه شخصي كه اين پيام را نوشته بود متفكر و دلسوز براي سرنوشت جهان است . من از مطالعه اين پيام استنباط كردم كه او كسي است كه براي جهان نگران است و مايل است من انقلاب اسلامي را بيشتر بشناسم و درك كنم » .
گورباچف سپس با تشريح نابساماني هاي اقتصادي و سياسي روسيه تصريح كرد « اگر ما پيشگويي هاي آيت الله خميني را در آن پيام جدي مي گرفتيم امروز قطعا شاهد چنين وضعيتي نبوديم . »
گورباچف در مصاحبه خود با خبرنگار واحد مركزي خبري به روابط روسيه با غرب اشاره كرده و تصريح نمود كه « اقتصاد روسيه از همان ابتدا در حال ريزش و سقوط بود و ما در واقع نمي توانستيم همگام با غرب عمل كنيم ... ما از جنگ سرد صرفنظر كرده و شروع به برقراري روابط با كشورها نموديم . اما غربي ها در اين نبرد پيروز شدند.... »
خطاي گورباچف اين بود كه روند حركتي را كه در شوروي به عنوان « اصلاحات » شناخته شده بود با خواست و اراده غرب همراه و هماهنگ كرد. در نتيجه هر روز استقلال و اقتدار كشورش را در برابر غرب به طور ناخواسته تضعيف نمود و در عوض پايگاهها و نقاط اتكا فعاليت غرب از داخل شوروي را تقويت نمود. گروههايي كه هيچ اعتقادي به تماميت ارضي و حاكميت ملي شوروي نداشتند مثل قارچ روئيدند و با متينگ ها و گردهمايي تحريك كننده و آشوب طلبانه در ليتواني استواني اوكراين تاتارستان گرجستان و نقاط ديگر بر طبل قوميت خواهي و ملي گرايي و خودمختاري طلبي كوبيدند و هر روز بيش از روز قبل امنيت ملي شوروي را از درون و با حمايت بيروني مورد تهديد قرار دادند.
پانوشت ها :
1 ـ به نقل از صحيفه امام ج 21 ص 220 1
2 ـ بخشي از آيه 55 سوره بقره : قوم حضرت موسي به ايشان گفت : « ما به تو ايمان نمي آوريم مگر اينكه خدا را آشكارا ببينيم . »
3 ـ سوره انعام آيه 103 : « او (خدا) را هيچ چشمي درك نمي كند و او بينندگان را درك مي كند و او نامرئي و آگاه است . »
4 ـ ابونصر فارابي (فوت 339 هـ ق ) از بزرگترين فيلسوفان ايراني است . او زبان عربي و فلسفه را در بغداد قرار گرفت و كتابهاي ارسطو را مطالعه كرد. پس از آن به حلب و دمشق رفت و به تاليف پرداخت . فارابي به سبب شرحي كه برآثار ارسطو نوشته است به « المعلم الثاني » مشهور شده است و مقام او را بعد از ارسطو قرار داده اند. فارابي در همه علوم عهد خود استاد و صاحب تاليف است .
5 ـ شيخ الرئيس ابوعلي سينا (فوت 428 هـ ق ) پزشك و فيلسوف و نويسنده ايراني كه مقام وزارت داشت از بزرگترين حكيمان و عالمان جهان به شمار مي آيد . سينا آثار متعددي دارد و در حدود 240 كتاب و رساله از او نام مي برند كه بسياري از آنها به زبانهاي مختلف ترجمه شده است . از معروفترين آثار او كتاب شفا قانون اشارات نجات و دانشنامه علايي است . ابوعلي سينا در علوم حكمت و فلسفه و طب و رياضي استادي داشت .
6 ـ شيخ شهاب الدين سهروردي (مقتول به سال 587 هـ ق ) از بزرگترين فيلسوفان ايران است . در شهر « سهرورد » متولد شد و نزد شيخ مجدالدين جبلي استاد فخر رازي حكمت و فقه آموخت و در فنون فلسفه استاد گشت . چون در بعضي موارد نظر سهروردي با عقايد قدما اختلاف داشت و اصطلاحات دين زرتشت را به كار مي برد او را به الحاد متهم كردند و همين امر باعث شد كه علماي حلب صلاح الدين ايوبي فرمانرواي مصر و شام را به قتل او وادار سازند . شهاب الدين سهروردي فيلسوفي عارف و صاحب 49 كتاب و رساله است .
7 ـ صدرالدين محمدبن ابراهيم شيرازي معروف به ملاصدرا (فوت 1050 هـ ق ) از فيلسوفان و حكيمان قرن يازدهم در شيراز متولد شد و پس از مرگ پدر به اصفهان سفر كرد و نزد ميرداماد و شيخ بهايي به تحصيل پرداخت . پس از آن چند بار به زيارت مكه رفت . ملاصدرا افكار فلسفي دقيق داشت و تاليفاتش در حكمت مرجع و ماخذ اهل علم بوده است . مهمترين آثار او به زبان عربي است . ملاصدرا را مي توان از افتخارهاي عصر صفويه به شمار آورد.
8 ـ محي الدين بن عربي يكي از بزرگترين حكما و فلاسفه اسلامي است كه آثار او به عنوان ماخذ و منبع مورد استفاده فلاسفه و حكماي بعد از او قرار گرفته است .
9 ـ لنين پايه گذار كمونيسم در اتحاد جماهير شوروي دين را افيون جامعه مي دانست كه بعدا اين نظريه حتي از سوي خود كمونيستها نيز باطل اعلام گرديد.
10 ـ آيت الله جوادي آملي پس از بازگشت از اين 10 سفر شرح مبسوطي بر پيام امام خميني به گورباچف نوشت كه با عنوان « آواي توحيد » از سوي موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني به چاپ رسيد.
11 ـ به نقل از صحيفه امام ج 21 ص 298
12 ـ از يك سال قبل از انتشار پيام امام خميني كه گورباچف دكترين خود موسوم به گلاسنوست توسعه سياسي و پرسترويكا توسعه اقتصادي را انتشار داد تا 30 (قوس) آذر 1370 كه اتحاد جماهير شوروي عملا فرو پاشيد صفحات مطبوعات جهان مملو از گلايه ها و انتقادات گورباچف و ديگر مقامات دولتي مسكو از دولت هاي غربي به خاطر خلف وعده آنان در اعطاي كمك به شوروي بوده است . در طي اين مدت تخريب ديوار برلين (عقرب)آبان 1368 ـ اعلام رسمي پايان جنگ سرد از سوي سخنگوي كرملين (قوس) آذر 1368 ـ اعلام لغو حاكميت كمونيسم بر قانون اساسي شوروي (دلو) بهمن 1368 هضم شدن آلمان شرقي در آلمان غربي در قالب وحدت دو كشور (میزان) مهر 1369 پيروزي يلتسين در انتخابات روسيه و حمايت غرب از وي (سرطان) تير 1370 كودتاي هدفمند عليه گورباچف و شاخص تر شدن يلتسين در جامعه شوروي مرداد 1370 و سرانجام تاسيس جامعه كشورهاي مشترك المنافع به عنوان جانشين شوروي كه به منزله پايان رهبري گورباچف بود (قوس) آذر 1370 مهم ترين رويدادهاي مقطع مورد نظر در شوروي محسوب مي شد . اين رويدادها عموما از تضعيف تدريجي شوروي و حذف مرحله به مرحله گورباچف حكايت مي كرد.
13 ـ يلتسين در(قوس) آذر 1370 « جامعه كشورهاي مستقل مشترك المنافع » را جايگزين اتحاد جماهير شوروي كرد و به عمر اين اتحاد و رهبري گورباچف خاتمه داد و گورباچف بعدها به اين نقشه برنامه ريزي شده كه از حمايت غرب برخوردار بود اعتراف كرد.
14 ـ روزنامه جمهوري اسلامي 1378
منبع : مركز اسناد انقلاب اسلامي
پيام امام خميني در 13 (جدی) دي 1367 توسط هيئت منتخب ايشان مركب از آيت الله جوادي آملي، محمدجواد لاريجاني و خانم مرضيه حديده چي دباغ در مسكو به گورباچف تحويل گرديد .
گورباچف نيز هشت هفته بعد پاسخ رسمي خود را توسط « ادوارد شوارد نادزه » وزير خارجه وقت شوروي در تهران تسليم امام خميني كرد. گورباچف در اين پاسخ براي نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولي از متن جوابيه وي پيدا بود كه ابعاد معنوي پيام امام را درك نكرده است . زيرا صرفا تلاش كرده بود تا از يكسو اقدامات خود در جهت ترويج آزاديهاي سياسي در شوروي را تشريح كند و از سوي ديگر دستاوردهاي اقتصادي كمونيسم را از 1296 به بعد توصيف نمايد.
در خاتمه امام خميني فرمودند : « ان شاالله سلامت باشند ولي به ايشان بگوييد كه من مي خواستم جلوي شما يك فضاي بزرگتر باز كنم . من مي خواستم دريچه اي به دنياي بزرگ يعني دنياي بعد از مرگ كه دنياي جاويد است را براي آقاي گورباچف باز نمايم و محور اصلي پيام من آن بود. اميدوارم بار ديگر ايشان در اين زمينه تلاش نمايند. »
نامه تاريخي حضرت امام كه از اسناد مهم سياسي قرن محسوب مي شود بويژه به دليل اثبات مفاد آن از جمله فروپاشي كمونيسم خسارات شوروي به خاطر اتكا به غرب و متوقف شدن روند واگذاري منابع اقتصادي متحدين شوروي به اين كشور بسيار درخور اهميت است .
منبع: پایگاه خبری تحلیلی رجانیوز
منبع : خبرگزاری صدای افغان(آوا) - تهران
avapress.com/vdcjtme8.uqexizsffu.html
