عبادت ظاهری بدون تزکیه‌ی نفس اثرگذار نیست

علم بدون تزکیه، علم نیست
پیامبر اکرم (ص) در حدیثی فرموده‌اند: "فرشتگان بر خانه‌ای که در آن سگ باشد وارد نمی‌شوند." حال در نظر گرفته شود که هرگاه خانه‌ی دل از صفات رذیله که همچون سگ‌های درّنده باشند مملو باشد، فرشتگان الهی که در بر دارنده‌ی علوم و معارف الهی هستند، چگونه بر آن دل داخل شوند؟

اینجا مشخص می‌شود اشخاصی که عمر خود را در مسیر مجادلات کلامی و استدلال‌های فکری نموده‌ و از تزکیه‌ و پاکسازی نفس از صفات اخلاقی ناپسند غافل شده‌اند، دل‌های چنین افرادی به پلیدی‌های دنیای فانی گرفتار و نفوس‌ آنان فرمانبردار قوه‌ی غضب و شهوانی است، از حقیقت علم بی‌خبر و تلاش‌شان بی‌ثمر خواهد بود. در حقیقت این اشخاص آنچه را که تحصیل نموده و علم و دانش می‌پندارند بر خلاف واقع است.

علم حقیقی دارای آرامش، صفا و نور است و دلی که نور علم واقعی به درون آن بتابد، در دریای عظمت خداوند جلیل غرق شده و محو مشاهده‌ی جمال جمیل می شود و هیچ توجهی به غیر آن نمی‌کند. در حالی که باید گفت هدف نهاییِ تلاش اکثر اشخاصی که به دنبال تحصیل تجمّلات دنیایی هستند، دست‌یابی به منصب و جایگاه و شهرت و تسخیر قلوب بندگان است.

اعمال و عبادات ظاهری بدون تزکیه و تصفیه‌ی نفس اثرگذار نیست
بدون شک، همانگونه که صفات ناپاک و اخلاق رذیله، مانع از تابش انوار علوم حقیقی از جانب فیوضات الهی می‌شوند؛ عبادات ظاهری همچون نماز و روزه و امثال آن نیز بدون تزکیه‌ی نفس و تصفیه‌ی قلب، اثری نخواهند داشت، چرا که آراستن ظاهر به تنهایی فایده‌‌ای ندارد.

خداوند سبحان می‌فرماید: "ان الصلوة تنهی عن الفحشا والمنکر...یعنی: نماز، نمازگزاران را از اعمال زشت و منکرات باز می‌دارد." یا پیامبر (ص) فرمودند: "الصلوة معراج المومن...یعنی: مومن به واسطه‌ی نماز به نزد پروردگار عروج می‌کند."

حال سوال این است که اگر نماز با وجود خباثت باطن و اخلاق رذیله‌ی صاحبِ آن، باز هم مورد پذیرش خداوند متعال قرار می‌گرفت، پس چگونه است که اکثر مردم با وجود آنکه هر روز نماز پنج‌گانه به جا می‌آورند ولی با این وجود هر ساعت چندین منکر و معصیت از آنان صادر می‌شود؟

مثال کسانی که مواظب اعمال ظاهری خود می‌باشند ولی صفای دل و پاکی آن و تاریکی نفس و ناپاکی آن را فراموش کرده‌اند، مانند آرامگاه مردگانی است که ظاهر آن را زینت کنند در حالی که باطن آن پُر از مردارهای گندیده باشد. یا مانند خانه‌ای بدون نور است که چراغی بر بام آن روشن کنند در حالی که درون آن تاریک و ظلمانی باشد.

توجه به صحت جسم و غفلت از صحت روح
در بخش‌های قبلی مشخص شد که مقایسه‌ی بیماری و سلامتی نفس با بیماری و سلامتی بدن،‌ قیاسی اشتباه است. طایفه‌ای که شب و روز از اوقات خود را صرف محافظت از سلامتی بدن فانی خود می‌کنند و صبح و شب در دفع بیماری‌های جسمانی تلاش می‌نمایند و نسخه‌ی پزشکان ولو پزشک کافر را می‌پذیرند و به نوشیدن دواهای ناگوار و ارتکاب اعمال ناهنجار می‌پردازند.

در حالی که همین افراد از فرمان طبیب الهی در دست‌یابی به ملکات نفسانی سر باز می‌زنند و معالجه‌ی نفس را اندک و سهل می‌شمارند. اما امان از روزی که پرده‌ی غفلت از مقابل‌‌‌شان برداشته شود و فریادِ "یا حسرتی علی ما فرّطت فی جنب الله... یعنی: افسوس بر من از کوتاهی‌هایی که در اطاعت فرمان خدا کردم" سر خواهند داد.

تو را یزدان همی گوید که در دنیا مخور باده
تو را ترسا همی گوید که در صفرا مخور حلوا
ز بهر دین نه بگذاری حرام از گفته‌ی یزدان
ز بهر تن تو بگذاری حلال از گفته‌ی ترسا

ادامه دارد...