تاریخ انتشار :يکشنبه ۲۰ اسد ۱۳۹۸ ساعت ۱۴:۰۷
کد مطلب : 189933
سم کشنده‌ی عدم التزام به جمهوریت یا خنجر برنده‌ی امارت؟!
پس از عدم توانایی تشکیل یک دولت واحد همه شمول توسط مجاهدین، آمریکا با به‌­وجود آوردن طالبان که البته طرح از آمریکا بود، حمایت مالی و ایدولوژیکی از امارات متحده عربی و عربستان سعودی و اجرایی کردن طرح توسط پاکستان با صدر­اعظمی بی­نظیر بوتو، که کشورهای مذکور از متحدین استراتژیک آمریکا بودند و تا حالا کماکان هستند، عملا نظام امارت را در افغانستان پایه‌ریزی کرد. اما بعد از گذشت یک دهه، باز همان آمریکا، نظام امارتی را ساقط و با رویکردی متفاوت در جهت ایجاد نظام جمهوری، آستین بالا زد. قبل از ورود به اصل بحث، لازم است اشاره‌ی اجمالیِ به نظام‌­های جمهوری و امارتی گردد که این دو چگونه نظام‌­هایی اند؟
 
نظام امارتی طالبانی
امارت اسلامی عبارت است از نظامی که گروهی تحت عنوان «شورای اهل حل و عقد» برای امور کلان به عنوان مثال تعیین «امیر»، تعیین وزرا و اراکین حکومتی تصمیم‌­گیری می­کنند. امارتی­ها انتخابات مرسوم در دنیای امروز را قبول ندارند. مهم­ترین دلیلی که برای این کارشان ارائه می­کنند، این است که می­گویند همه‌ی مردم در یک سطحی از فهم و درک نیستند و بالتبع رأی آنان نیز یکسان نیستند. از دیدگاه آن­ها، انتخابات­های مرسوم، عین بی‌عدالتی است. آنان زنان را نیمی از پیکر جامعه می­پندارند، ولی به آن­ها آزادی که در نظام جمهوری قایل است را نمی‌­دهند. مثلا زنان باید در صنف‌­های جداگانه و به صورت مجزا از مردان ادامه تحصیل دهند و روند کاری زنان شاغل در ادارات نیز نباید مختلط با مردان باشد و....
 
نظام جمهوری
در افغانستان اگرچه نظام جمهوری آن‌طور که باید تطبیق نشده و نارسایی‌­های زیادی وجود دارد، اما از ویژگی­‌های بارز و اساسی این نظام، این است که میزان در به دست آوردن قدرت، رأی مردم است؛ آن­هم رأی قاطبه­‌ی مردم که تصمیم می­گیرند تا چه ­کسی را به مقام ریاست جمهوری برسانند. در این نظام اصل برابری، عدالت اجتماعی و شایسته‌سالاری مورد تأکید قرار دارد و برای زنان هیچ منعی جهت اشتغال در ادارات و مناصب دولتی وجود ندارد. وجود مجلس نمایندگان، شوراهای ولایتی و شوراهای ولسوالی­‌ها از دیگر ویژگی­های نظام جمهوری است که تعدادی افراد با رأی مستقیم ملت، انتخاب و به صفت نماینده­ی آن‌ها در خانه­ی ملت و در شوراهای هر ولایت و ولسوالی، حضور می­یابند که وظایفی چون تقنین(البته فقط پارلمان وظیفه تقنینی دارد)، و نظارت از کارکردهای حکومت را به عهده دارند.
 
امارتی یا جمهوری؛ کدام یک؟!
نظام­های امارتی و جمهوری، با توضیح اجمالی که داده شد، هرکدام نزدیک به یکی دو دهه در افغانستان تجربه شده‌ است. دوران حکومت طالبان در دهه هفتاد، با پوشش نظام امارتی تحت قیادت ملا محمدعمر که امروزه همه آز آن دوران به عنوان دوران سیاه نام می­برند، تجربه­ی تلخی را در صفحه­ی خاطرات مردم افغانستان ثبت کرده است. پس از شکست طالبان در سال 1380 هـ ش توسط آمریکا، صفحه­ی جدیدی در افق زندگی مردم افغانستان در نشست بن گشوده شد و زمینه­‌ها و فرصت­‌های طلائی در اختیار مردم قرار گرفت. در دوران حکومت‌های موقت و انتقالی با تشکیل لوی ­جرگه، قانون اساسی تدوین گردید و نظام جدید افغانستان به عنوان نظام جمهوری اسلامی به تصویب رسید. در نتیجه زمینه­‌های انتخابات فراهم شد و اردوی ملی افغانستان پایه‌ریزی گردید، مکاتب به روی فرزندان دختر و پسر در اقصی نقاط کشور گشوده شد، دانشگاه‌­ها نیز بدون تبعیض جنسیتی، پذیرای دانشجویان دختر و پسر گردید. از سوی دیگر، تغییراتی هرچند اندک در اقتصاد و سفره­ی مردم و در کل یک امیدواری نسبی نسبت به بهتر شدن اوضاع کشور به وجود آمد.
 
اما هر روز که از عمر این نظام می‌­گذرد، متأسفانه بیم‌­ها و نا‌امیدی‌­ها بیشتر ­گردیده است. با گذشت حدود 18سال از عمر نظام جمهوری در افغانستان، از یک‌سو اختلافات سیاسی، انحصارگرایی‌­ها، تبعیض­‌ها و عدم شایسته‌سالاری، فساد اداری و فساد اخلاقی تشدید گردیده و از دیگر سو، به همان میزان، وضعیت زندگی مردم به شدت نامساعد گردیده و فقر­، بیکاری و ناامنی به اوج خود رسیده است. هر روز انسان­‌های بی­گناه در گوشه گوشه­‌ی این خاک در خون می‌غلطند، هزاران نفر به خارج از کشور مهاجر و هزاران نفر که اکثر آنان را متأسفانه جوانان تشکیل می­دهد، در دام اعتیاد به مواد مخدر گرفتار آمده‌اند.
 
همان‌طور که در ابتدای این بحث اشاره شد، پایه­‌گذار نظام امارتی طالبانی، آمریکا بود، اما با گذشت زمان، کم کم کنترول این گروه از دست آمریکا خارج گردید، تا این‌که خود احساس خطر کرد که مبادا عنان گروه طالبان به دست رقبای آمریکا قرار بگیرد؛ لذا با راه انداختن یک بازی جدید و با به دست آوردن به اصطلاح اجماع جهانی، به افغانستان حمله کرد، طالبان را شکست داد و زمینه را برای فصل جدید افغانستان فراهم کرد و این بار در ظاهر اختیارات و آزادی­‌هایی نسبت به تعیین سرنوشت، به مردم افغانستان داده شد، ولی راه را برای دخالت خود در امور این کشور نیز بازگذاشت تا حکومتی برخلاف میل آمریکا به‌­وجود نیاید، تا دردسری جدیدی برای آمریکا خلق کند. چند انتخاباتی را که تجربه کردیم، به وضوح بیانگر دست اندازی‌های آمریکا در امور کشور است و مؤید این ادعا است.
 
به ­هر حال، آرامش نسبی پس از شکست طالبان هم‌چنان که اشاره شد، خیلی دوام نیاورد و طالبان روز به روز قدرتمندتر گردیدند تا جایی که در 18 سال، حضور آمریکا را در افغانستان به چالش کشید و آمریکایی‌­ها به ناچار تن به مذاکره دادند.
 
حال بعد از تجربه­‌های تلخ مردم از هر دو مدل حکومتی، زد و خوردهای 18ساله­‌ی دو نظام که قدرت­‌های حامی پنهان و نیمه پنهان آن­ها را از پیروزی علیه هم­دیگر ناامید کرده است؛ لذا این روزها شاهد تلاش­‌های نفس­‌گیر هیأت مذاکره‌کننده­‌ی آمریکایی با طالبان هستیم. با توجه به پیشرفت­های نسبی مذاکرات طالبان با آمریکایی­‌ها، اینک در داخل افغانستان زمزمه‌­ها و گفت‌وشنودهایی پیرامون این موضوع که آیا نظام بعد از توافق صلح چگونه نظامی باشد؟ امارت یا جمهوریت؟ به گوش می­رسد. دو نظامی که در واقع و فی نفسه شاید بد نباشند، اما در ظاهر برآیند نظام امارتی هم‌چون خنجری زخم­های عمیقی بر پیکر این کشور وارد کرده است و برآیند نظام جمهوریت و عمل نکردن به بایسته‌ها و عمل کردن به نبایسته­‌های آن، همچون سمّی بر جان مردم افغانستان نشسته است که از درد به خود می­‌پیچد و فریاد برمی­‌آورد.
 
نظام پسا توافق صلح، هرآن‌چه باشد، اگر کما فی­‌السابق دستوری و فاقد صلاحیت­‌های اساسیِ سیاسیون، نخبگان و مردم افغانستان باشد، هیچ تفاوتی از هم ندارند. نتیجه‌­ی هرکدام، بیچارگی و دربدری بیش از پیش مردم افغانستان خواهد بود. این­جاست که باید سیاسیون، بزرگان، نخبگان و دلسوزان کشور بیدار شوند و به­ خود بیایند و دست در دست هم با اتحاد و همدلی روی مشترکات و منافع ملی و میهنی تکیه نموده، از اختلافات و خودبرتربینی­‌ها را کنار بگذارند و سرنوشت خود، کشور و ملت خود را به دست خود بگیرند، بعد با تفاهم و هم‌پذیری، نظامی را مبتنی بر ارزش‌­های اسلام ناب، ارزش‌­ها و منافع ملی، عدالت و برابری پی‌ریزی نمایند و بیش از این نگذارند بیگانگان با سرنوشت این مملکت بازی کنند. آن زمان است که ما به عزت و اقتدار خواهیم رسید و یک افغانستان سربلند، آباد و مترقی خواهیم داشت.
 
نویسنده: محمد موحدی
 
https://avapress.com/vdcaeon6e49nao1.k5k4.html
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما