یکی از برنامه های اساسی و محوری و حیات آفرین و تاریخ ساز اسلام، حج است. حج، شکوهمندترین برنامه ی دینی جهانی مسلمانان می باشد و بدین جهت با ارزش و اهمیت گشته که در زمان و مکان واحد، مسلمانان را از سراسر جهان فرا می خواند تا بر محور واحد به گردش آیند. تمام برنامه های اسلام، دارای اهمیت و جایگاه تعیین کننده است اما حج، برجسته ترین مرکز و محور برای ایجاد و احیای وحدت و حرکت است. در اسلام، همیشه وحدت و حرکت وجود دارد و هیچ گاه، حرکت متحدانه ی مسلمانان برای شکوفایی زندگی متوقف نمی شود ولی حج، مرکز تجدید و تحکیم وحدت و حرکت است.
کنگره ی حج، نه تنها یک برنامه ی عبادی که موقف فوق العاده ی اقتصادی و سیاسی و فرهنگی را نیز به همراه دارد. از این رو، برگزاری کنگره ی حج، برای مسلمانان مکلف واجب شده است. انجام آموزه های اسلام واجب می باشد اما آنچه بر اهمیت یک برنامه ی دینی می افزاید، نقش اجتماعی آن است. حج به عنوان یک برنامه ی دینی، از جایگاه بسیار بالای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی در تعیین سرنوشت عمومی و جهانی مسلمانان برخوردار است. جهانی بودن یک برنامه ی اجتماعی، چه در اسلام و چه در مکاتب دیگر، نقش حیاتی و کلیدی در حیات جامعه بازی می کند.
اگر این برنامه با شکوه و با محتوا و جهت دار برگزار گردد، به یقین که سرنوشت عمومی مردم به سمت پویایی و سربلندی می رود و اگر بی شور و بی شعور و بی معنا برپا شود، قطعا تضمین کننده ی آینده ی درخشان برای مردم نخواهد بود.
بنابراین، برگزاری با شکوه و بزرگ کنگره ی حج، هم چنان تحول بخش و حرکت آفرین است. اگر از حج، طبق سفارش قرآن و فلسفه ی واقعی آن تجلیل شود، بی تردید که رقم زننده و تغییر ساز سرنوشت جهانی مسلمانان است و اگر مطابق معنای واقعی آن برگزار نگردد، به مثابه ی نمایش پوچ و پوشالی در مسیر تاریخ باقی خواهد ماند.
مراسم جهانی حج، از نظر دانشمندان و رهبران بزرگ جهان اسلام به عنوان بزرگترین محور و مرکز تصمیم گیری جهانی به جهت ترسیم زندگی مسلمانان در سراسر جهان مطرح بوده و مطمح توجه ویژه ی نخبگان مسلمان قرار گرفته است که در این نوشتار کوتاه، مجالی برای بررسی نظریات شان نیست و به صورت کلی می توان یاد کرد که تاریخ تحول اسلام، با محوریت برگزاری کنگره ی حج رقم خورده است.
پیامبر اسلام در اوایل بعثت، دعوت خویش را با محوریت حج شروع کرد و کعبه را به مرکز مهم جلب و جذب نیرو اختصاص داد و همواره با شرکت در مراسم حج، از مردم برای پیوستن به مسیر بعثت، دعوت به عمل می آورد و پیروزی قاطع مسلمانان در مقابل مشرکین، در مکه و در خانه ی خدا اعلان شد و پیروزی بر مشرکین اطراف کعبه بود که اسلام سیاسی به اوج ابهت و قدرت رسید. با فتح مکه و مرگ خدایان، تنها نماز در کعبه بر پا نشد که مدیریت اجتماعی و سیاسی و فرهنگی مردم مکه نیز زیر نظر پیامبر اسلام در آمد و این پیروزی بزرگ بود که اسلام از مرز شبه جزیره ی عربستان عبور و در سطح جهان، تعریف گردید. پس از بعثت، هر خبری که بنا بود نشر گردد، در قدم اول در کعبه پخش می گردید و هر تصمیمی بر سرنوشت مسلمانان گرفته می شد، گام نخست آن در کعبه گذاشته می شد.
همین طور حج، با محوریت اصلی برای تصمیم گیری جهانی مسلمانان ادامه یافت و همواره به عنوان مرکز تصمیم گیری سیاسی رهبران جنبش های اسلامی قرار داشت تا این که به نقش بسیار برجسته ی حج در قیام امام حسین (ع) می رسیم که امام می خواست کعبه را پایگاه و بستر حرکت خویش قرار دهد و هدف قیام خویش را با گردش گران حج در میان بگذارد و پیام قیام را همچنان در فضای مکه پخش نماید تا از طریق نماینده های مسلمانان سراسر جهان، جهانی و بازتاب یابد.
امروز هم جایگاه کلیدی و محوری حج در تصمیم گیری جهانی، ارزشمند و سرنوشت ساز است. به شرطی که به فلسفه ی واقعی حج نگاه انداخته شود و مراسم حج، مطابق با دستور قرآن برگزار گردد و شرایطی به وجود آید که کنگره ی حج در مسیر اصلی آن قرار گیرد. حجی که بتواند وحدت بیاورد و حرکت ایجاد کند، معنای برگزاری کنگره ی بزرگ حج است. حجی که نتواند میان مسلمین وحدت بیاورد و نتواند حرکت حیات بخش ایجاد نماید، حج ابراهیمی نیست و بلکه بر مدار و محور و برنامه ی پوچ و پوشالی چرخیدن است.
اگر تاریخ برگزاری مراسم حج پایان نیافته، معنایش این است که نقش محوری حج ادامه دارد و می تواند مسیر زندگی مسلمانان را تغییر دهد و پویایی و شکوفایی بیآفریند.
شاید سوال مطرح شود که چطور و چگونه می توان از حج، حرکت خلق کرد و وحدت آورد؟ به این پرسش مهم، می توان گفت که وقتی از سراسر جهان، جمعی با آگاهی از فضای جغرافیایی و شرایط زندگی خود و با درک از وضعیت اقتصادی و سیاسی و فرهنگی جامعه ی خود و با پیام و پرسش و طرح و تصمیم و بالاخره با رسالت در یک محل و مرکز جمع شوند، بدون شک که با هم و با هماهنگی و تبادل نظر می توانند عوامل فراز و فرود جوامع اسلامی را بررسی کنند و با ارایه ی راهکارهای عملی بر سرنوشت عمومی جهان اسلام تصمیم گیری نمایند که، فلسفه ی واقعی حج جز این امر مهم، چیزی دیگر نخواهد بود.
اگر امروز حج به شکل نمادین و نمایشی و بدون نتیجه ی عملی برگزار و پایان می یابد و یا حکومت های متعدد و مختلف به نام اسلامی تشکیل شده و امت اسلامی به پراکندگی رفته، عامل آن تفسیر سطحی از حج و نبود روحیه و رسالت و جهت انسانی و اسلامی و یا کم رنگ بودن آن در ذهن شرکت کنندگان و گردش گران حج است. وگرنه در واقع حج، مرکز تصمیم گیری جهانی برای مدیریت و حفظ حکومت واحد امت اسلامی و ایدئولوژی ناب محمدی و مرکز فرماندهی و تجدید حرکت جوامع اسلامی برای پویایی اسلام و مسلمانان و مرکز اطلاع و پیام رسانی از وضعیت مسلمانان به مسلمانان جهان و فضای گسترش فرهنگ و تحکیم وحدت اسلامی است. با وجود حج، این همه اختلاف و اشتقاق و جنگ و خشونت در میان مسلمانان و از سوی مسلمانان، ننگین ترین حرکتی است که در متن امت اسلامی ظهور و بروز دارد و گرنه حج، پیام آور صلح جهانی برای بشریت است و مرکز جهانی سازی آشتی و صلح و ثبات و عدالت است. حج است که نه تنها به مسلمانان بلکه به بشریت، پیام آزادی و انسانیت و عدالت و وحدت می دهد. اما متأسفانه فلسفه و پیام حج، بی تفسیر واقعی به توجیه نابرابر دستگاه های نام نهاد اسلامی رفته و زمامداران خود خوانده، به نحوی به سوءاستفاده از حج پرداخته که این مسئله باعث شده تا مرکز تصمیم گیری جهانی برای آوردن آزادی و انسانیت و عدالت و وحدت و عزت به مرکز ترویج و تبلیغ جنگ و خشونت و تروریسم و تفرقه و ذلت تبدیل گردد.
نویسنده: محمد عظیم فکوری
کنگره ی حج، نه تنها یک برنامه ی عبادی که موقف فوق العاده ی اقتصادی و سیاسی و فرهنگی را نیز به همراه دارد. از این رو، برگزاری کنگره ی حج، برای مسلمانان مکلف واجب شده است. انجام آموزه های اسلام واجب می باشد اما آنچه بر اهمیت یک برنامه ی دینی می افزاید، نقش اجتماعی آن است. حج به عنوان یک برنامه ی دینی، از جایگاه بسیار بالای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی در تعیین سرنوشت عمومی و جهانی مسلمانان برخوردار است. جهانی بودن یک برنامه ی اجتماعی، چه در اسلام و چه در مکاتب دیگر، نقش حیاتی و کلیدی در حیات جامعه بازی می کند.
اگر این برنامه با شکوه و با محتوا و جهت دار برگزار گردد، به یقین که سرنوشت عمومی مردم به سمت پویایی و سربلندی می رود و اگر بی شور و بی شعور و بی معنا برپا شود، قطعا تضمین کننده ی آینده ی درخشان برای مردم نخواهد بود.
بنابراین، برگزاری با شکوه و بزرگ کنگره ی حج، هم چنان تحول بخش و حرکت آفرین است. اگر از حج، طبق سفارش قرآن و فلسفه ی واقعی آن تجلیل شود، بی تردید که رقم زننده و تغییر ساز سرنوشت جهانی مسلمانان است و اگر مطابق معنای واقعی آن برگزار نگردد، به مثابه ی نمایش پوچ و پوشالی در مسیر تاریخ باقی خواهد ماند.
مراسم جهانی حج، از نظر دانشمندان و رهبران بزرگ جهان اسلام به عنوان بزرگترین محور و مرکز تصمیم گیری جهانی به جهت ترسیم زندگی مسلمانان در سراسر جهان مطرح بوده و مطمح توجه ویژه ی نخبگان مسلمان قرار گرفته است که در این نوشتار کوتاه، مجالی برای بررسی نظریات شان نیست و به صورت کلی می توان یاد کرد که تاریخ تحول اسلام، با محوریت برگزاری کنگره ی حج رقم خورده است.
پیامبر اسلام در اوایل بعثت، دعوت خویش را با محوریت حج شروع کرد و کعبه را به مرکز مهم جلب و جذب نیرو اختصاص داد و همواره با شرکت در مراسم حج، از مردم برای پیوستن به مسیر بعثت، دعوت به عمل می آورد و پیروزی قاطع مسلمانان در مقابل مشرکین، در مکه و در خانه ی خدا اعلان شد و پیروزی بر مشرکین اطراف کعبه بود که اسلام سیاسی به اوج ابهت و قدرت رسید. با فتح مکه و مرگ خدایان، تنها نماز در کعبه بر پا نشد که مدیریت اجتماعی و سیاسی و فرهنگی مردم مکه نیز زیر نظر پیامبر اسلام در آمد و این پیروزی بزرگ بود که اسلام از مرز شبه جزیره ی عربستان عبور و در سطح جهان، تعریف گردید. پس از بعثت، هر خبری که بنا بود نشر گردد، در قدم اول در کعبه پخش می گردید و هر تصمیمی بر سرنوشت مسلمانان گرفته می شد، گام نخست آن در کعبه گذاشته می شد.
همین طور حج، با محوریت اصلی برای تصمیم گیری جهانی مسلمانان ادامه یافت و همواره به عنوان مرکز تصمیم گیری سیاسی رهبران جنبش های اسلامی قرار داشت تا این که به نقش بسیار برجسته ی حج در قیام امام حسین (ع) می رسیم که امام می خواست کعبه را پایگاه و بستر حرکت خویش قرار دهد و هدف قیام خویش را با گردش گران حج در میان بگذارد و پیام قیام را همچنان در فضای مکه پخش نماید تا از طریق نماینده های مسلمانان سراسر جهان، جهانی و بازتاب یابد.
امروز هم جایگاه کلیدی و محوری حج در تصمیم گیری جهانی، ارزشمند و سرنوشت ساز است. به شرطی که به فلسفه ی واقعی حج نگاه انداخته شود و مراسم حج، مطابق با دستور قرآن برگزار گردد و شرایطی به وجود آید که کنگره ی حج در مسیر اصلی آن قرار گیرد. حجی که بتواند وحدت بیاورد و حرکت ایجاد کند، معنای برگزاری کنگره ی بزرگ حج است. حجی که نتواند میان مسلمین وحدت بیاورد و نتواند حرکت حیات بخش ایجاد نماید، حج ابراهیمی نیست و بلکه بر مدار و محور و برنامه ی پوچ و پوشالی چرخیدن است.
اگر تاریخ برگزاری مراسم حج پایان نیافته، معنایش این است که نقش محوری حج ادامه دارد و می تواند مسیر زندگی مسلمانان را تغییر دهد و پویایی و شکوفایی بیآفریند.
شاید سوال مطرح شود که چطور و چگونه می توان از حج، حرکت خلق کرد و وحدت آورد؟ به این پرسش مهم، می توان گفت که وقتی از سراسر جهان، جمعی با آگاهی از فضای جغرافیایی و شرایط زندگی خود و با درک از وضعیت اقتصادی و سیاسی و فرهنگی جامعه ی خود و با پیام و پرسش و طرح و تصمیم و بالاخره با رسالت در یک محل و مرکز جمع شوند، بدون شک که با هم و با هماهنگی و تبادل نظر می توانند عوامل فراز و فرود جوامع اسلامی را بررسی کنند و با ارایه ی راهکارهای عملی بر سرنوشت عمومی جهان اسلام تصمیم گیری نمایند که، فلسفه ی واقعی حج جز این امر مهم، چیزی دیگر نخواهد بود.
اگر امروز حج به شکل نمادین و نمایشی و بدون نتیجه ی عملی برگزار و پایان می یابد و یا حکومت های متعدد و مختلف به نام اسلامی تشکیل شده و امت اسلامی به پراکندگی رفته، عامل آن تفسیر سطحی از حج و نبود روحیه و رسالت و جهت انسانی و اسلامی و یا کم رنگ بودن آن در ذهن شرکت کنندگان و گردش گران حج است. وگرنه در واقع حج، مرکز تصمیم گیری جهانی برای مدیریت و حفظ حکومت واحد امت اسلامی و ایدئولوژی ناب محمدی و مرکز فرماندهی و تجدید حرکت جوامع اسلامی برای پویایی اسلام و مسلمانان و مرکز اطلاع و پیام رسانی از وضعیت مسلمانان به مسلمانان جهان و فضای گسترش فرهنگ و تحکیم وحدت اسلامی است. با وجود حج، این همه اختلاف و اشتقاق و جنگ و خشونت در میان مسلمانان و از سوی مسلمانان، ننگین ترین حرکتی است که در متن امت اسلامی ظهور و بروز دارد و گرنه حج، پیام آور صلح جهانی برای بشریت است و مرکز جهانی سازی آشتی و صلح و ثبات و عدالت است. حج است که نه تنها به مسلمانان بلکه به بشریت، پیام آزادی و انسانیت و عدالت و وحدت می دهد. اما متأسفانه فلسفه و پیام حج، بی تفسیر واقعی به توجیه نابرابر دستگاه های نام نهاد اسلامی رفته و زمامداران خود خوانده، به نحوی به سوءاستفاده از حج پرداخته که این مسئله باعث شده تا مرکز تصمیم گیری جهانی برای آوردن آزادی و انسانیت و عدالت و وحدت و عزت به مرکز ترویج و تبلیغ جنگ و خشونت و تروریسم و تفرقه و ذلت تبدیل گردد.
نویسنده: محمد عظیم فکوری
