انسانها در عصر تجدد، حقیقت انسانی خود را یا بخوبی نشناخته و یا آن را نادیده گرفتهاند و نقطۀ آرامش دلهای پریشانشان، یعنی ذات اقدس ربوبی و تعالیم او را بکلی فراموش نمودهاند، بدون تردید تنها راه نجات از چنین مشکلات و معضلاتی بازگشت به قوانین الهیِ دین مقدس اسلام، شناخت دقیق این آیین نجاتبخش و عمل به تعالیم و آموزههای آن است.
انسانهای امروزی، بویژه جوانان عصر حاضر، بر اثر تهاجم گستردۀ فرهنگی و تبلیغات وسیع و همهجانبۀ تفکرات و اندیشههای لائیک و سکولاریستی، دچار مشکلات عدیدۀ اخلاقی و روانی شدهاند.
انسانها در عصر تجدد، حقیقت انسانی خود را یا بخوبی نشناخته و یا آن را نادیده گرفتهاند و نقطۀ آرامش دلهای پریشانشان، یعنی ذات اقدس ربوبی و تعالیم او را بکلی فراموش نمودهاند، بدون تردید تنها راه نجات از چنین مشکلات و معضلاتی بازگشت به قوانین الهیِ دین مقدس اسلام، شناخت دقیق این آیین نجاتبخش و عمل به تعالیم و آموزههای آن است.
اسلام به عنوان جامعترین دین الهی میتواند در تربیت انسانها و نجات بشر از بحرانهای بیحد و حصرِ پیش رو، نقش بنیادین، اساسی و محوری داشته باشد. یقینا دورۀ جوانی و نوجوانی در تکامل شخصیت انسان تعیینکننده و سرنوشتساز است. برای استفادۀ صحیح از دوران ارزشمند جوانی، روشن است که باید به راهنمایی آگاه و آشنا به مسیر روی آورد. راهنمایی که رهنمودهایش بر مبنای علم بینهایت استوار بوده و بدور از هرگونه شک و سهو و انحراف و خطاست.
قرآن و احادیث معصومین (علیهمالسلام) بهترین راهنماها هستند و اساس هرگونه پیشرفت و تعالی، دانش و بینش صحیح به حساب میآیند. از اینرو میتوان گفت، تعلیم و تربیت دینی میتواند این دانش و بینش را برای جامعه تضمین، و تهذیبِ نفوس مردم را به خوبی تقویت نماید. چون تعالیم دینی و عملِ مؤمنانه به آنها، تنها عامل مؤثر، بلکه یگانه عامل در درمان و معالجه بیماریهای مزمن و خطرناک اخلاقی و روانی است.
بنابراین هدف از تعلیم و تربیت اسلامی، ساختن افراد مسلمان و مؤمن است. چون دین مبین اسلام تنها آیینی است که هر انسان آزاده و شرافتمندی به پیروی از آن افتخار میکند، و تنها دینی است که خط بطلانی بر جهل و گمراهیِ بشر کشیده و کلام نافذ و تاثیرگذار و تدابیر قاطع و بدیع خاتمالنبیین (ص) بود که اسلام را جهانگیر نمود.
به گفتۀ اندیشمندان و انسانشناسانِ شرق و غرب جهان، حضرت محمد (ص) از مصلحانی است که به حق، خدمات شایانی به بشریت کرده و همین افتخار برای او کافی است که امتش را به نور حق هدایت نمود، بدون تردید او قانون گذار خردمند، سلطان دادگستر، و پیامبری برگزیده از میان همۀ پیامبران الهی بود، و از اوصاف حمیدهای برخوردار بود که محققین و آگاهان عالم او را پیامبر رحمت و مهربانی میدانند، و اساسا یکی از مهمترین اهداف بعثت نبوی سفارش به خصلتهای نیکوی اخلاقی و آداب اجتماعی میباشد، برخی از این سفارشات عبارتاند از احسان به پدر و مادر، وفای بهعهد، عدالت در شهادت و داوری، برپایی حق و عدالت، تقوا و پاکی و غیره.
بدون تردید اخلاق به عنوان رابط بین عقیده و عمل سهم موثری در تهذیب روح و نفس انسان دارد. یکی دیگر از مهمترین اهداف بعثت، تزكیه نفس و تهذیب روح است، چون این هدفِ ارزشمند همواره با اصلاح اخلاق همراه است، به گونهای كه بخش مهمی از رهآورد وحی را توصیههای اخلاقی تشكیل میدهد، چون اخلاقِ ستوده هم پشتوانۀ قانون است و هم مكمل و متمم آن.
یکی از مهمترین فوائد بعثتها و نبوتها این است که انسان بر مبنای رهنمودهای وحیانی، اعمال و کردار و گفتارهای نافع و مضر را میشناسد، بدون اینکه خطر و ضرری متوجه او باشد.
بنابراین، تنها از دین مىتوان انتظار داشت تا نیازهاى ماوراء الطبیعى انسانها را برآورده نماید، و با توجه به اینکه علوم طبیعى چراغى هستند که تنها بخشى از مجهولات را براى انسانها معلوم و آشکار میسازند، اما براى همۀ ظلمتها و تاریکىها در زندگیِ انسانها سودى نخواهد داشت. اساسا علومى که از ماده و طبیعت بحث میکند، اصولا از مسایل ماوراءالطبیعه، معنویت و مسائل روحى بیگانه بوده و قادر به بررسى اینگونه اهداف که انسانها با نهاد و فطرت خدادادىشان خواستار کشف آنها هستند، نخواهد بود.
از این رو انسانهای معاصر با وجود برخورداری از دانش تجربی و عقل، آن را برای هدایت اخلاقی و تأمین نیازهای معنوی کافی نمیداند، از اینرو جمع کثیری از انسانهای امروزی اعتراف دارند به این حقیقت که باید در جستجوی کانونهایی هدایتی باشیم که رفتار و اندیشههای ما را به سلاح اخلاق و معنویت مجهز سازد.
نویسنده: سیدمحمد هاشمی راستی