عارضه‌ای خطرناک که مهم‌ترین نشانۀ آن بی‌حسی در پاهاست

خبرگزاری صدای افغان (آوا) -پزشکی: در حالت طبیعی پا‌های افراد در تماس با سطوح ناهموار یا داغ عکس‌العمل نشان می‌دهند، اما در عارضۀ بی‌حسیِ کف پا‌ها، این توانایی مختل و بنابراین مشکلات بسیاری برای اشخاص ایجاد می‌شود.

بی‌حسیِ کف پا‌ها می‌تواند موقتی یا ناشی از شرایطی مزمن همچون بیماری دیابت باشد. میزان و وسعت ناحیۀ دچار بی‌حسی می‌تواند به مرور زمان افزایش پیدا کند. هدف از درمان‌های پزشکی برطرف کردن عاملِ به وجود آورندۀ بی‌حسی یا کندتر کردن روند آن است.

مهم‌ترین نشانه‌های بی‌حسی کف پا‌ها
مهم‌ترین علامت بی‌حسی کف‌پاها، کاهش حس پاهاست، به این صورت که احساس لمس کف پا و تعادل کاهش پیدا می‌کند و فرد به سختی قادر به درک وضعیت پا بر روی زمین است. با وجود اینکه کاهش حس، مهم‌ترین نشانه‌های بی‌حسی پاهاست، در این اختلال می‌تواند برخی احساس‌های غیر طبیعی دیگر مانند سوزن سوزن شدن، گزگز کردن و ضعف در پا‌ها هم بروز پیدا کند. این نشانه‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا دلیل بی‌حسی پا‌ها را شناسایی کند.

دلایل بی‌حسی کف پا‌ها
از مهم‌ترین دلایل بی‌حسی کف پا‌ها می‌توان به درگیری عصبی ناشی از دیابت، بیماری شارکوت ماری‌توث، سندروم گیلن‌باره، فتق دیسک کمری، سرمازدگی، ام‌اس، درگیری عروق محیطی پا، نورومای مورتون، آسیب نخاعی و عارضه جانبی دارو‌های رادیوتراپی اشاره کرد. البته نشستن طولانی مدت هم گاهی احساس سوزن سوزن شدن در پا‌ها را ایجاد می‌کند که به این حالت به اصطلاح  «خواب رفتگی پا‌ها» گفته می‌شود که به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب و کاهش خون‌رسانی آن پدید می‌آید و با برخاستن، حرکت دادن پا‌ها و برقرار شدن خون‌رسانی طبیعی ناحیه و عصب مربوط، بهتر می‌شود.

چه زمانی باید بی‌حسی کف پا‌ها جدی گرفته شود؟
بی‌حسی کف پا‌ها اگر ناگهان ایجاد شود و با علائمی مانند گیجی، سختی در تکلم، خواب‌آلودگی، تنگی نفس، کاهش کنترل ادرار یا مدفوع، سردرد شدید، بی‌حسیِ هم‌زمان چند قسمت بدن، بی‌حسی که در طول چند ثانیه تا دقیقه پدید می‌آید، همراه شود، در این صورت فرد باید به پزشک مراجعه کند. همزمان شدن بی‌حسی کف پا‌ها با این علائم می‌تواند نشانۀ تشنج، سکته مغزی یا سکته خفیف (TIA) باشد.

اگر بی‌حسی کف پا‌ها، پیچ خوردن پیوستۀ مچ پا یا افتادن‌های مکرر را موجب شود، یا شدت این اختلال افزایش پیدا کند، فرد باید پزشک خود را در جریان قرار بدهد. به ویژه اگر شخص مبتلا به دیابت باشد، زیرا این بیماری یکی از شایع‌ترین علل بی‌حسی پا‌ها به دلیل اختلال در سوخت و ساز عصب پاهاست.

تشخیص بی‌حسی کف پا‌ها
بسته به شدت، مدت و علائم همراه با بی‌حسی کف پا‌ها و سایر مواردی که هنگام گرفتن شرح حال از بیمار مشخص می‌شوند، راه‌های مختلفی برای تشخیص بی‌حسی کف پا‌ها وجود دارد، اگر بی‌حسی در پا‌ها با علائم ذکرشده در بالا همراه باشد جهت بررسی احتمالی سکته مغزی نخست یک سی‌تی‌اسکن از مغز گرفته می‌شود. الکترودیاگنوزیس (تست نوار عصب و عضله) و MRI از دیگر روش‌های تشخیص بی‌حسی کف پا‌ها هستند.

درمان بی‌حسی کف پا‌ها
درمان بی‌حسی کف پا‌ها با توجه به علت زمینه‌ای که موجب این اختلال شده است، متفاوت است، اما به طور کلی درمان بی‌حسی کف پا‌ها بسیار اهمیت دارد. فقدان یا کاهش حس پا‌ها در بروز زخم، پیچ‌خوردگی مچ پا و افتادن فرد مؤثر است. ممکن است پای شخص زخم شود، با جایی برخورد کند یا در کفش تحت فشار قرار گیرد، اما شخص به دلیل بی‌حسیِ کف پا‌ها متوجه این موضوع نشود. اگر گردش خون پا‌ها بهبود پیدا نکند، زخمِ پا به کندی ترمیم می‌شود.

بی‌حسی کف پا‌ها یکی از دلایل شایع بهم خوردن تعادل است که احتمال زمین خوردن را افزایش می‌دهد، بنابراین فرد برای افزایش احساس تعادل باید به فیزیوتراپیست مراجعه کند. انجام تمرین‌های تعادلی، در تقویت احساس وضعیتی موجود در مفاصل پا‌ها و جلوگیری از زمین خوردن نقش دارند. فیزیوتراپیست با ارزیابی علت به وجود آورندۀ بی‌حسی، حرکات و ورزش‌هایی خاص را به شخص آموزش می‌دهد، بنابراین گردش خون پا به سمت عصب آسیب دیده بهبود پیدا می‌کند. افراد برای انجام فعالیت‌های ورزشی پس از مشورت با پزشک خود باید زیر نظر فیزیوتراپیست ورزش کنند.

افرادی که دچار بی‌حسی مزمن در پا‌ها هستند باید پا‌ها را از بابت وجود زخم یا بریدگی بررسی کنند، که برای این کار باید از یک آینه استفاده شود، پوشیدن کفش طبی نرم که ساق پای شخص را محافظت و از پیچ خوردن مچ پا و زمین خوردن جلوگیری می‌کند، ضروری است.

تمرین‌های تعادلی برای بهبود بی‌حسی کف پا‌ها
اسکات یکی از تمرین‌های مهم برای افزایش ثبات در مفاصل مچ و پاهاست. فرد باید بدون اینکه زانو به جلو خم شود به آرامی قسمت نشیمن‌گاه را به سمت عقب و پایین ببرد (مانند نشستن روی صندلی)  و قبل از رسیدن زانو به ۹۰ درجه این وضعیت را به مدت پنج ثانیه نگه دارد و حرکت را ۱۰ بار تکرار کند.

در تمرین دوم شخص باید تمرین جابه‌جایی وزن را انجام دهد. به این صورت که روی سطحی نرم پا‌ها را به اندازه عرض شانه‌ها باز کند سپس به آرامی وزن بدن را نخست به پای راست منتقل کند به طوری که پای چپ از زمین بلند نشود، پس از  پنج ثانیه وزن بدن را به پای چپ منتقل کند و  پنج ثانیه بدن را در این وضعیت نگه دارد سپس وزن بدن را به جلو و روی انگشتان پا منتقل کند. به طوری که پاشنۀ پا از زمین بلند نشود و ۵ ثانیه بدن را در این وضعیت نگه دارد، سپس وزن بدن را به پاشنۀ پا‌ها انتقال دهد. شخص باید این حرکت‌ها را پنج بار تکرار کند.

در تمرین سوم فرد باید دست‌ها را به طرفین باز و به آرامی پای راست را با زانوی صاف از زمین بلند کند، پنج ثانیه پا را در این وضعیت نگه دارد و حرکت را پنج بار تکرار کند. سپس همین تمرین را برای پای چپ انجام دهد. انجام تمرین‌های هوازی با وزنه هم نقش موثری در بهبود احساس وضعیتی و کنترل تعادل دارد.

فرناز المعی‌نژاد متخصص فیزیوتراپی