طالبان و دودستگی درونی صلح‌جویان و خشونت‌ طلبان

مدت هاست که واژه صلح بیش از هر اصطلاح دیگری در ادبیات سیاسی و رسانه ای افغانستان به کار می رود.
واژه ای که نمی توان به آسانی در مورد آن قایل به یک اتفاق نظر همگانی و بدون تردید و ابهام در میان سیاستمردان درون و برون از قدرت و نیز در میان طیف های سیاسی و اجتماعی جامعه افغانستان گردید.

روشن است که اختلاف ها نه بر مبنای معنا و ماهیت صلح بماهو صلح؛ بلکه ناشی از قرائت‌ها، خوانش‌ها و گرایش‌هایی است که در خصوص آن از سوی مراجع مختلف با سلایق و علایق گوناگون و متفاوت، اعمال و اعلام می شود.

رییس جمهور به همراه جمعی از حامیان و هم تیمی هایش در ارگ ریاست جمهوری، در صف مقدم هواداران و جانبداران پر و پا قرص صلح بدون قید و شرط و تحت هر شرایطی حتا اگر به صورت یکجانبه نیز باشد، قرار دارد و مدام اصرار دارد که آنچه می تواند به بحران و بن بست و خشونت در زمان کنونی پایان دهد فقط و فقط صلح است؛ فارغ از اینکه این صلح ماهیتا به معنای پذیرش تمام و کمال درخواست‌های طرف مقابل از موضع ضعف و کنش پذیری باشد.

رییس جمهور کرزی حتا در آخرین مورد در پایان حملات 18 ساعته اخیر طالبان در کابل، جلال آباد، کنر و پکتیا نیز اعلام کرد که او خواهان صلح است و با تردید در خصوص اینکه آنچه این روزها به نام طالبان انجام می شود،‌ از سوی طالبان هست یا خیر، خواست دست و دامن این گروه را از آلایش مستقیم و خودخواسته به خون ریزی های ناشی از خشونت های اخیر بپالاید.
به نظر می رسد درست همین نکته است که نقطه اصلی اختلافات او و منتفدان درون دستگاه قدرت و مخالفان بیرون از این دستگاه را شکل می دهد.

اما مشکل دیگر این است که این موضع رییس جمهور که به ظاهر به سود طالبان نیز هست، هرگز از سوی آنان استقبال نمی‌ شود و همواره پاسخ محبت ها و ابراز علاقه های رییس جمهور را با گلوله و تفنگ و انفجار می دهند و این، طبیعتا وضعیت را پیچیده تر و راه دست یافتن به صلح را دشوارگذارتر می کند.
از جانب دیگر، این امر فرصت و فضایی را فراهم می کند تا برخی از گروه های اپوزیسیون، عملا این اتهام را بر رییس جمهور وارد کنند که وی با به راه انداختن بازی ای که سرنخ و سرانجام آن برای هیچکس روشن نیست در پی، تضعیف مجاهدین و انحصار قدرت توسط یک قومیت مورد نظر خویش است. اتهام تلاش برای تشکیل حکومت ائتلافی رییس جمهور کرزی با طالبان،‌ از جمله صریح ترین برچسپ هایی است که مستقیما ناشی از همین امر انگاشته می شود.

افزون بر این مشکلات و موانع، اخیرا یک مشکل عمده دیگر نیز در این راستا ایجاد شده است. براساس گزارش ها طالبان؛ طرف اصلی مذاکرات صلح، شماری از اعضای برجسته خود که گمان می رود متمایل به صلح و مذاکره با دولت افغانستان بوده اند را در یک اقدام بی سابقه اعدام کرده اند.
این امر واکنش های مختلف و متفاوتی را به دنبال داشته است و موضع اپوزیسیون دولت و نیز منتقدانی را که از درون حلقه قدرت به تازگی سربرآورده و سیاست های رسمی حکومت را به چالش کشیده اند تقویت کرده است.

انگشت اتهام همانند همیشه به سوی سازمان استخباراتی پاکستان نیز نشانه رفته و گفته می شود این سازمان نمی خواهد در افغانستان صلحی برقرار شود و بیم دارد که مبادا طالبان که اکنون به عنوان اهرم فشاری نیرومند در دستان پاکستان علیه دولت و مردم افغانستان عمل می‌کند از کنترل آنان خارج شود.

شماری از فرماندهان مجاهدین نظیر عطا محمد نور، به دولت پیشنهاد کرده اند که طالبان صلح نمی خواهند و باید به جای تمرکز تلاش ها برای کشاندن این گروه پای میز گفتگو، توجهات و تلاش ها به سوی حزب اسلامی معطوف شود.

حزب اسلامی البته اگرچه جزو گروه های جنگجوست؛‌ اما با طالبان اختلاف نظرهای اساسی دارد و از سوی دیگر، در زمان حاکمیت این گروه با آنان جنگیده است و نیز جزو گروه های مجاهدین در زمان جهاد است و همچنین حزبی متمایل به مذاکره و باورمند به انتخابات و راهکارهای مسالمت آمیز است؛ بنابراین چشم انداز صلح با این گروه، روشن تر از طالبان است و برای مجاهدین نزدیک به اتحاد شمال نیز قابل قبول تر است؛ اما مشکلی که وجود دارد این است که صرف صلح و تفاهم با این حزب نمی تواند به تامین صلح همیشگی و سراسری کمک کند.

در هر صورت، به نظر می رسد دودستگی درونی طالبان در مورد صلح و عدم صلح و احتمال غلبه طیف خشونت طلب طالبان در این کشمکش، بار دیگر روند صلح را با تردیدهای جدی مواجه کرده است.