و سفره‌ای که کشاورز مهاجر افغانستانی در ایران پهن کرده است...!

این تحولات نه تنها وضعیت معیشتی مردم منطقه و صاحبان زمین را به‌طور کامل تغییر داد، بلکه باعث ایجاد پیوندی مهم و ناگسستنی بین این منطقه و زنجیره تولید و تأمین سبزیجات در بازار مرکزی تهران شد. با حضور و تلاش مداوم این کشاورزان در این منطقه، سفره‌ای پربرکت گسترده شده که علاوه بر تعدادی از کارگران مهاجر افغانستانی، تعداد زیادی از صاحبان زمین، کارفرمایان و کارگران ایرانی، رانندگان نیسان و حتی مردم تهران از آن بهره‌مند شده‌اند.

با این حال، کشاورزان مهاجر با چالش‌هایی نظیر مشکلات مدارک اقامتی و کمبود حمایت‌های مادی و معنوی مواجه هستند و امیدوارند که با توجه به تأثیرگذاری‌شان در این بخش، توجه ویژه‌ای از سوی مسئولین ایرانی جلب کنند تا بتوانند نقش خود را در توسعه بیشتر منطقه ایفا نمایند.

بیننده تصاویر این گزارش ویژه در انتها باشید.
 
صاحب زمین: کشاورزی منطقه با حضور آقای بخشی متحول شد

مهرزاد صمصامی، کشاورز و مالک زمین در منطقه مشک‌آباد شهر کارچان استان مرکزی، با اشاره به ۱۸ سال همکاری با حسین بخشی، کشاورز افغانستانی، تأکید کرد: «پیش از آمدن ایشان، در زمین‌های ما فقط یونجه و جو کشت می‌شد و حتی سبزی و درخت هم رشد نمی‌کرد. اما با تلاش آقای بخشی، زمین‌ها آباد و قابل کشت سبزیجات متنوع شد.»
او افزود: «پدرم این زمین را به ایشان اجاره داد و از همان ابتدا، همه کارها مثل شخم‌زنی و آماده‌سازی را به بهترین شکل انجام دادند. ما از همان سال‌های اول، دیگر نیازی به دخالت یا تنظیم قرارداد جدید ندیدیم. ایشان فردی امین، پرتلاش و متخصص در کشاورزی است.»
صمصامی با اشاره به نقش کلیدی اتباع افغانستانی در اقتصاد محلی گفت: «اگر این عزیزان نباشند، کشاورزی ما فلج می‌شود. محصولات تولیدی آن‌ها مستقیماً به بازار تهران و اراک می‌رود و کیفیت بالایی دارد. مزرعه‌ دیگری هم داریم که توسط دوستان افغانستانی اداره می‌شود و بسیار راضی هستیم.»
او خواستار صدور مدارک رسمی اقامت برای این فعالان شد و تأکید کرد: «اگر دولت ایران یا افغانستان برایشان مدارک اقامت صادر کند، ما بی‌نهایت سپاسگزار خواهیم بود. آن‌ها سرمایه‌های واقعی بخش کشاورزی ما هستند.»
 
صاحب زمین: سبزی‌کاری در منطقه با تلاش آقای بخشی جان گرفت
بهزاد صمصامی، پدر مهرزاد و کشاورز ساکن قلعه مشک‌آباد روستای خیرآباد، با اشاره به ۱۸ سال همکاری با حسین بخشی، کشاورز افغانستانی، گفت: «ایشان و خانواده‌شان زحمت زیادی کشیده‌اند و واقعاً از آن‌ها ممنونیم. قبلاً در این زمین‌ها فقط گندم و جو کشت می‌شد، اما امروز سبزی‌کاری رونق گرفته و روزانه چهار تا پنج خاور سبزی به بازار ارسال می‌شود.»
او افزود: «به‌تازگی آقای بخشی حتی اقدام به کاشت درخت پسته کرده‌اند، در حالی که فکر نمی‌کردیم اینجا پسته سبز شود. تلاش و پشتکار ایشان قابل تحسین است.»
صمصامی در پایان گفت: «نتیجه زحماتشان امروز کاملاً مشخص است و سهم بزرگی در تأمین سبزی استان دارند. دستشان درد نکند.»
 
فعال کشاورزی: نیروی کار افغانستانی در اقتصاد کشاورزی منطقه نقشی بی‌بدیل دارند

محسن عزیزی، از فعالان حوزه کشاورزی در شهر کارچان اراک، در گفت‌وگو با خبرنگار آوا از نقش کلیدی اتباع افغانستانی در توسعه کشاورزی استان مرکزی سخن گفت. وی در جریان بازدید از مزرعه‌ مربوط به حسین بخشی در روستای خیر‌آباد تأکید کرد که فعالیت گسترده و اثرگذار کشاورزان مهاجر در این منطقه، به ویژه در حوزه کشت و تولید سبزی و غلات، نقش مهمی در اقتصاد محلی دارد.
به گفته عزیزی، یکی از نمونه‌های موفق، «حسین بخشی»، کشاورز افغانستانی است که بیش از ۲۰ سال است در این منطقه فعالیت می‌کند. آقای بخشی در حال حاضر حدود ۲۰ هکتار جو و ۱۰ هکتار سبزی کشت می‌کند و سالانه نزدیک به هزار تُن سبزی به میادین تهران، اراک و اصفهان ارسال می‌نماید. وی با ایجاد سالانه حدود ۱۰ میلیارد تومان گردش مالی، سهم بسزایی در پویایی اقتصادی منطقه دارد.
وی با اشاره به تأثیر مثبت این فعالیت‌ها، افزود: «این حجم از گردش مالی برای تمام ذی‌نفعان محلی، از راننده و کاسب گرفته تا تراکتوردار، سودمند بوده و نوعی هم‌افزایی در قالب یک سفره بزرگ به وجود آمده است. خانواده آقای بخشی و دیگر دوستان افغانستانی با سرمایه‌گذاری و کار در این منطقه، نقش مؤثری در رونق تولید و اشتغال دارند.»
این فعال کشاورزی خاطرنشان کرد که حدود ۵۰ کشاورز عمده اتباع در این منطقه فعال هستند و نگرانی اصلی آن‌ها مربوط به وضعیت اقامت و تداوم حضور قانونی در ایران است. او خواستار رویکردی حمایتی از سوی مسئولان از این کشاورزان شد و پیشنهاد داد: «افرادی که در کشور ما تولید می‌کنند و اشتغال ایجاد کرده‌اند، باید شناسایی شده و از کارگران غیرمجاز یا افرادی که برای منطقه سودی ندارند، تفکیک شوند.»
عزیزی هشدار داد که با آغاز فصل بهار و شروع فعالیت‌های کشت و کار، خروج ناگهانی این نیروها به دلیل مسائل اقامتی، آسیب جدی به محصولات و منابع وارد می‌کند. به گفته وی، این زمین‌ها با مصرف آب و سرمایه ملی اداره می‌شوند و رها شدن آن‌ها خسارت مستقیمی برای کشور به همراه خواهد داشت.
در پاسخ به پرسشی درباره امکان جایگزینی نیروی بومی در صورت بازگشت مهاجرین به افغانستان، عزیزی گفت: «قطعاً خیر. با روند فعلی پیر شدن جمعیت و کاهش زاد و ولد در ایران، جایگزینی این نیروی ماهر ممکن نیست. اگر این زمین‌ها رها شوند، بخش سبزی‌کاری کشور با تهدید جدی مواجه خواهد شد.»
 
راننده نیسان اهل خیرآباد: اگر سبزی‌های آقای بخشی نرسد، تهران دچار کمبود می‌شود

سعید علی‌محمدی، راننده نیسان و از اهالی روستای خیرآباد استان مرکزی، در گفت‌وگو با خبرنگار آوا از همکاری چندساله خود با حسین بخشی، کشاورز افغانستانی فعال در منطقه، سخن گفت و نقش مؤثر او را در رونق کشاورزی محلی ستود.
وی گفت: «بیش از چند سال است که با آقای بخشی همکاری دارم. ایشان در زمینه تولید سبزی، جو، گندم و چغندرقند بسیار فعال و مثمرثمر هستند و باری که در مزرعه تولید می‌شود، توسط ما رانندگان به مقاصد مختلف حمل می‌شود.»
علی‌محمدی ضمن اشاره به کیفیت بالای محصولات این کشاورز، افزود: «آقای بخشی در هنر سبزی‌کاری بسیار توانمند است. حدود ۱۰ کارگر در مزرعه با ایشان همکاری دارند. علاوه بر من، ۵ تا ۶ راننده دیگر نیز بار ایشان را به شهرهای مختلف می‌برند. همچنین ۱۰ تا ۱۵ نفر در میدان تره‌بار تهران مسئول تحویل بار ایشان هستند و ۱۰ تا ۱۵ راننده دیگر هم محصولات را به فروشگاه‌ها می‌رسانند تا به دست مصرف‌کننده برسد.»
به گفته این راننده محلی، همکاری با آقای بخشی برای بسیاری از خانواده‌ها ایجاد اشتغال کرده است. او افزود: «همه ما از ایشان راضی هستیم. هم خوش‌اخلاق‌اند و هم محصولات بسیار باکیفیتی دارند. به لطف این فعالیت‌ها، سفره بزرگی پهن شده که هم کارگران افغانستانی و هم مردم ایران از آن بهره‌مند می‌شوند.»
علی‌محمدی درباره وضعیت زمین‌های خیرآباد پیش از حضور آقای بخشی گفت: «قبل از آمدن ایشان، کشاورزی در اینجا بسیار ضعیف بود. بهره‌وری پایین بود و کسی سراغ سبزی‌کاری نمی‌رفت. اما از زمان حضور آقای بخشی و شروع فعالیت‌های کشاورزی‌اش، کیفیت تولیدات، به‌ویژه در سبزی، جو، گندم و چغندرقند، بسیار بالا رفته است. اکنون حدود ۵۰ نفر به‌صورت مستقیم از این زمین‌ها ارتزاق می‌کنند.»
وی در پایان با اشاره به نقش تعیین‌کننده بخشی در تأمین بازار تهران گفت: «در زمینه تولید سبزی، آقای بخشی در خیرآباد نقش بسیار مهمی دارد. اگر در فصل برداشت، بار سبزی از اینجا به تهران نرسد، تهران دچار کمبود سبزی خواهد شد و نمی‌تواند پاسخگوی نیاز مصرف‌کننده باشد.»
این در حالی است که حسینی بخشی دستی در فعالیت‌های خیرخواهانه دارد و از خانواده‌های نیازمند منطقه، از جمله برادران و خواهران ایرانی دستگیری می‌کند.
 
بیننده تصاویر این گزارش ویژه در انتها باشید.

پای درد دل کشاورزان مهاجر افغانستانی؛ از عدم حمایت‌های مادی و معنوی تا مشکلات اقامتی
این گزارش را با ایجاد اطمینان خاطر بیشتر، با سخنان صاحبان زمین، فعالان کشاورزی و کارگران ایرانی شروع کردیم. حال پای سخنان و درد دل کشاورزان مهاجر افغانستانی در این منطقه می‌نشینیم.
حسین بخشی: اگر اخراج شویم، میلیاردها تومان سرمایه از بین می‌رود

حسین بخشی، کشاورز افغانستانی ساکن روستای خیرآباد از توابع شهر کارچان استان مرکزی، در گفت‌وگو با خبرنگار آوا از ۱۸ سال فعالیت مستمر خود در حوزه کشاورزی این منطقه و نقش موثر این فعالیت در اشتغال‌زایی برای اتباع افغانستانی و ایرانی سخن گفت. او تأکید کرد که در طول این سال‌ها نه‌تنها باعث رونق کشاورزی منطقه شده، بلکه همزیستی و همکاری نزدیکی میان کارگران ایرانی و افغانستانی در مزرعه برقرار شده است.
او گفت: «در روستای خیرآباد مشغول کشت جو، گندم و سبزیجات هستیم. سفره‌ای که اینجا پهن شده، هم کارگر افغانستانی از آن بهره‌مند می‌شود و هم ایرانی. شاید حتی ایرانی‌ها بهره بیشتری می‌برند. حدود ۱۰ تا ۱۵ کارگر داریم، چندین راننده تراکتور برای سمپاشی و سایر کارها، و خریدهای متعددی نیز از منطقه انجام می‌دهیم. این فعالیت‌ها یک مجموعه گسترده‌ای را درگیر کرده است و همه با هم در این سفره شریک هستند.»
بخشی درباره وضعیت زمین‌ها پیش از ورود خود به منطقه گفت: «وقتی ۱۸ سال پیش آمدم، تنها ۴ هکتار یونجه در این زمین کاشته شده بود. امروز با شلنگ‌کشی، لوله‌کشی و آبرسانی با بیش از ۳ هزار متر لوله پلی‌اتیلن، حداقل ۴۰ تا ۴۵ هکتار از این زمین‌ها را زیر کشت برده‌ایم. زمین‌ها متعلق به دوستان ایرانی است و ما روی زمین‌های آن‌ها کار می‌کنیم. صاحب زمین از این تحول منتفع شده و کاملاً راضی است.»
به گفته او، محصولات تولیدی شامل انواع سبزی‌ها روزانه با ۷ تا ۸ دستگاه نیسان به تهران ارسال می‌شود. او افزود: «در کنار ما کارگران ایرانی نیز فعالیت دارند؛ دو کارگر ایرانی هم‌اکنون در مزرعه کنار ما کار می‌کنند. در مجموع، حدود ۱۰۰ نفر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از این مزرعه نان می‌برند.»
بخشی همچنین به حضور سایر کشاورزان مهاجر افغانستانی در منطقه اشاره کرد و گفت: «در خیرآباد و اطراف، اتباع دیگری نیز در زمینه کشت گندم، جو، ذرت و سبزی مشغول‌اند. همه آن‌ها نیز، مانند ما، سفره‌ای پهن کرده‌اند که افراد زیادی از آن بهره‌مند می‌شوند.»
وی اما از دغدغه بزرگ خود و سایر همکارانش در مورد وضعیت اقامت سخن گفت و اظهار داشت: «مدرک ما تنها برگه سرشماری است و اکنون در معرض اخراج قرار داریم. در حالی که اینجا مشغول تولید سبزی و گندم و جو هستیم، گفته‌اند که باید از کشور خارج شویم. از مسئولین خواهش داریم که به ما فرصت دهند یا حداقل از کار ما بازدید کنند.»
او با هشدار نسبت به عواقب چنین تصمیمی افزود: «اگر خدای نکرده ما را رد مرز کنند، بازگشت‌ ما به افغانستان حداقل دو ماه طول می‌کشد. در این مدت، حدود سه تا چهار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری ما نابود می‌شود و تمام زحمات از بین می‌رود. محصولاتی که با زحمت کاشته شده‌اند، از بین می‌روند و این خسارت بزرگی است.»
 
عسکر بخشی: سالانه حدود ۵۰۰ دستگاه کامیون بار به تهران می‌فرستیم

عسکر بخشی، برادر حسین بخشی و یکی دیگر از کشاورزان باسابقه افغانستانی در منطقه خیرآباد شهر کارچان استان مرکزی، در گفت‌وگو با خبرنگار آوا، از سه دهه فعالیت در حوزه کشاورزی در ایران و نقش تولیدات خود در اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی منطقه سخن گفت. او که از سال ۱۳۷۳ وارد جمهوری اسلامی ایران شده، بیان کرد: «در کشور خودم نیز کشاورز بودم، اما وقتی وارد ایران شدم، در زمینه کشاورزی سرمایه‌گذاری کردم و شغل ایجاد نمودم. فعالیت اصلی من شامل کاشت گندم، جو، ذرت و سبزی است.»
بخشی تأکید کرد که محصولات تولیدی آن‌ها، به‌ویژه سبزیجات، به طور گسترده به تهران ارسال می‌شود: «ما تولیدکننده سبزیجات برای تهران هستیم و سالانه حدود ۵۰۰ دستگاه کامیون بار به تهران می‌فرستیم. شخصاً روزانه یک تا سه دستگاه نیسان بارگیری می‌کنم. بخشی از محصولات به دولت تحویل داده می‌شود و بخشی دیگر به دلالان.»
وی رقم سرمایه‌گذاری خود را چشمگیر توصیف کرد و گفت: «حدود 6 تا 7 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. بیش از یک میلیارد به صاحب زمین می‌دهیم، اما با وجود درخواست‌ها و امید اولیه، در حال حاضر احساس ناامیدی می‌کنیم و تنها امید ما به خداوند است.»
این کشاورز مهاجر افغانستانی با اشاره به بدهی‌های سنگین به مغازه‌داران، مالکین زمین و تأمین‌کنندگان نهاده‌ها، ابراز امیدواری کرد که برداشت‌های آتی بتواند بخشی از این بدهی‌ها را جبران کند.
در بخش دیگری از سخنانش، بخشی از نقش کلیدی کشاورزان مهاجر در ایجاد منافع گسترده برای جامعه ایرانی گفت: «در کنار دوستان ایرانی کار می‌کنیم. این همکاری برای هر دو طرف مفید بوده است. مغازه‌داران، رانندگان نیسان، میدان تره‌بار، همه از این همکاری منتفع شده‌اند.»
 
محمد آصف جمالی: بدون حمایت رسمی، ۳۴ سال است در کشاورزی ایران فعالیت دارم

محمد آصف جمالی، کشاورز افغانستانی با ۳۴ سال سابقه در این منطقه نیز از نبود حمایت‌های دولتی و چالش‌های اداری در بخش کشاورزی گلایه کرد. وی در گفت‌وگو با خبرنگار آوا گفت: «از سال ۱۳۷۰ در ایران مشغول کشت جو، گندم، چغندرقند و سبزی هستم. در این مدت، از برادران ایرانی بدی ندیده‌ام، اما از اداره کشاورزی هیچ حمایتی نگرفته‌ام. حتی سهمیه سم و کود هم به ما تعلق نمی‌گیرد.»
او با اشاره به تولید سالانه ۱۰۰ تن گندم و ۱۲۰ تن جو، افزود: «زمین‌هایی در خیرآباد و مالک‌آباد اجاره کرده‌ایم و حدود پنج میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌ایم. اگر کارگر نداشته باشیم، این سرمایه‌گذاری نابود می‌شود؛ چون کشاورزی کاری جمعی است.»
جمالی همچنین از مشکلات ثبت سطح زیر کشت در سامانه‌های دولتی ایران سخن گفت: «سال گذشته ۲۰ هکتار گندم کاشتم، ولی فقط ۲ هکتار ثبت شد. چون سیلو فقط از صاحب زمین با کد ملی گندم تحویل می‌گیرد، ما دچار مشکل می‌شویم.»
او در پایان خواستار توجه جدی به نقش مؤثر کشاورزان مهاجردر تولید و امنیت غذایی ایران شد.
 
کشاورز افغانستانی: با سبزی‌کاری در خیرآباد، بیکاری‌مان به اشتغال مولد تبدیل شد

حبیب‌الله رضایی، دیگر کشاورز افغانستانی در منطقه خیرآباد (قلعه مشک‌آباد) نیز می‌گوید: با اشاره به تلاش‌های چندین‌ساله خود در بخش کشاورزی گفت: «فعالیت ما با کشت گندم و جو آغاز شد و سپس سبزی‌کاری به آن اضافه شد. امروز محصولات ما مستقیماً به سفره شهروندان ایرانی می‌رسد.»
او با اشاره به رشد شدید هزینه‌ها بیان کرد: «اولین سال اجاره زمین ۶ تا ۱۲ میلیون تومان بود، اما امسال فقط برای اجاره ۴۰۰ میلیون تومان پرداخت کرده‌ام. ۲۸۰ میلیون تومان بابت کود گاوی و حدود ۲۵۰ میلیون تومان برای کود شیمیایی و دیگر اقلام هزینه کرده‌ام.»
رضایی افزود: «در طول سال حدود ۳۰۰ ماشین بار به تهران می‌فرستیم که فقط هزینه حمل‌ونقل آن حدود ۹۰۰ میلیون تومان می‌شود. این کار به ما امکان داده تا از بیکاری به اشتغال برسیم. اما متأسفانه هیچ‌کس از زحمات ما قدردانی نمی‌کند.»
 
نتیجه‌گیری
با توجه به این گزارش، کشاورزان مهاجر افغانستانی در ایران، علی‌رغم مشکلات متعدد، در زمینه کشاورزی و اشتغال‌زایی موفق عمل کرده‌اند و توانسته‌اند تاثیر مثبتی بر اقتصاد منطقه و جامعه ایرانی بگذارند. با این حال، حل چالش‌های قانونی، مالی و حمایتی می‌تواند به ادامه این روند مثبت کمک کند و فرصت‌های بیشتری برای توسعه کشاورزی و اشتغال در این مناطق فراهم آورد. برای ادامه فعالیت‌های کشاورزی و ایجاد رونق بیشتر، نیاز است که دولت جمهوری اسلامی ایران، به خصوص اداره کل اموراتباع و مهاجرین خارجی، اداره کار و همچنین جهاد کشاورزی به تسهیل وضعیت قانونی این مهاجرین و ارائه مدارک قانونی به آن‌ها کمک کنند. قطعا اخراج این کشاورزان که برخی آن‌ها دارای برگه سرشماری هستند، در طرح جدید تعیین تکلیف مهاجرین دارای برگه‌ سرشماری، در شروع فصل جدید زراعتی، نه تنها آسیب هنگفتی را به این کشاورزان وارد می‌کند، که دیگر قادر به قد راست کردن نخواهند بود، زیان سنگینی را نیز به صاحب زمین، مردم منطقه و چرخه انتقال محصولات کشاورزی تا بازار مرکزی تهران و در نهایت مصرف کننده وارد می‌کند. به همین دلیل، انتظار می‌رود با در نظرداشت شرایط ویژه این کشاورزان، در مورد ساماندهی آن‌ها و حمایت‌های بیشتر از ایشان، اقدام گردد.

بیننده تصاویر این گزارش ویژه در ادامه باشید: