راه دشوار توافق؛ نگاه تحلیلی به اراده سیاسی دو طرف در مذاکرات عمان

خبرگزاری صدای افغان (آوا) - کابل: احمد سعیدی، تحلیلگر مسائل سیاسی، در گفت‌وگو با آوا در این‌باره اظهار داشت: «مذاکرات اخیر میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در شهر مسقط عمان، با توجه به فضای سیاسی و تحولات منطقه‌ای، یکی از مهم‌ترین گام‌ها در سال‌های اخیر به‌شمار می‌رود. با آنکه دو طرف پس از پایان مذاکرات از "پیشرفت مثبت" سخن گفتند، اما برای ارزیابی دقیق‌تر باید منتظر ماند و دید که آیا این مذاکرات به نتیجه‌ای ملموس خواهد انجامید یا خیر.»
 
دلایل امیدواری نسبت به مذاکرات آینده چیست؟
آقای سعیدی وجود اراده سیاسی در هر دو طرف را یکی از دلایل اصلی امیدواری به موفقیت مذاکرات دانسته و تصریح کرد: «هم جمهوری اسلامی ایران و هم ایالات متحده آمریکا نشان داده‌اند که در شرایط فعلی تمایل به گفت‌وگو دارند. جمهوری اسلامی ایران با واگذاری اختیار کامل به سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه خود، و ایالات متحده آمریکا نیز با اعزام استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهوری آمریکا، سیگنال‌هایی از آمادگی سیاسی خود ارسال کرده‌اند.»
این کارشناس مسائل سیاسی، فشارهای داخلی و خارجی را از دیگر دلایل امیدواری نسبت به نتیجه‌بخش بودن مذاکرات دانسته و افزود: «جمهوری اسلامی ایران به دلیل شرایط اقتصادی دشوار و فشارهای ناشی از تحریم‌ها، نیازمند گشایش‌هایی در عرصه بین‌المللی است. در سوی دیگر، ایالات متحده آمریکا نیز با چالش‌های موجود در خاورمیانه و رقابت با چین و روسیه، به دنبال ایجاد ثبات بیشتر در منطقه است. این عوامل می‌توانند زمینه‌ساز روندی مثبت‌تر در مسیر مذاکرات آینده باشند.»
وی همچنین نقش میانجی‌گری بی‌طرفانه و صادقانه عمان را یکی دیگر از عوامل امیدواری به آینده مذاکرات دانسته و بیان کرد: «عمان بارها نشان داده که توانایی ایفای نقش میانجی بی‌طرف را دارد. همین نقش باعث شده که دو طرف با آسودگی بیشتری به میز مذاکره بازگردند.»
 
موانع اصلی و دلایل بدبینی‌ها
احمد سعیدی، بی‌اعتمادی عمیق میان دو طرف را یکی از موانع اصلی در مسیر موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات عنوان کرده و گفت: «سابقه طولانی دشمنی، ترور سردار قاسم سلیمانی، خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، و ادامه تحریم‌ها، سطح بی‌اعتمادی را به‌شدت افزایش داده است.»
از سوی دیگر، به باور وی: «خواسته‌های حداکثری دونالد ترامپ می‌تواند روند مذاکرات را با چالش مواجه سازد؛ چراکه ایالات متحده آمریکا خواستار نابودی برنامه موشکی و کاهش نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران است، در حالی‌که ایران بر حفظ توان دفاعی خود تأکید دارد. این خواسته‌ها به‌راحتی قابل جمع نیستند.»
به عقیده این تحلیلگر سیاسی، فشار برخی گروه‌های داخلی در هر دو کشور نیز می‌تواند مانعی در مسیر رسیدن به توافق باشد. او در این‌باره افزود: «در هر دو کشور جریان‌هایی وجود دارند که از هرگونه توافق ناراضی‌اند.»
آقای سعیدی در ادامه خاطرنشان کرد: «با اینکه این مذاکرات گامی مثبت به شمار می‌رود، اما برای دستیابی به توافق نهایی، مسیر طولانی و پیچیده‌ای در پیش است. اگر تحریم‌های اصلی برداشته نشود و اگر طرفین حاضر به مصالحه نباشند، احتمال شکست مذاکرات همچنان بالاست. اما در صورتی‌که گفتگوها ادامه یابد، احتمال دستیابی به توافقی موقت یا گام‌به‌گام وجود دارد.»
وی در پایان بار دیگر تأکید کرد: «مذاکرات ممکن است به نتیجه برسد، اما تنها در صورتی‌که هر دو طرف بخشی از خواسته‌های خود را قربانی کرده و منافع بزرگ‌تری چون ثبات منطقه‌ای و کاهش فشارهای سیاسی و اقتصادی را در نظر بگیرند.»
 
اراده قاطع دو طرف می‌تواند مذاکرات را به سرانجام مطلوب برساند
دکتر عبدالعلی حسنی، کارشناس روابط بین‌الملل، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آوا اظهار داشت: «آنچه می‌تواند مذاکرات را به سرانجام مطلوب برساند، اراده دو طرف برای دستیابی به یک توافق است؛ مسئله‌ای که به‌نظر می‌رسد در نخستین جلسه مذاکرات ایران و آمریکا تا حدودی نشانه‌هایی از آن مشاهده شد.»
به باور آقای حسنی: «هرچند دونالد ترامپ شخصیتی غیرقابل پیش‌بینی دارد، اما بارها اعلام کرده که تمایل دارد با ایران به توافق برسد.»
از سوی دیگر، به گفته وی: «ایران نیز آمادگی خود را برای حل‌وفصل مسائل از راه مذاکره اعلام کرده است. این موضوع نشانه مثبتی در جهت کاهش تنش‌ها میان ایران و آمریکا و گامی در مسیر ایجاد ثبات در منطقه تلقی می‌شود.»
آقای حسنی همچنین تصریح کرد: «کشورهای منطقه نیز خواهان آن هستند که این مذاکرات به نتیجه برسد و به درگیری نظامی منجر نشود، زیرا در صورت بروز جنگ، نه‌تنها منطقه بلکه کل جهان از پیامدهای آن متأثر خواهد شد.»
این کارشناس روابط بین‌الملل اذعان داشت: «دستیابی به توافق میان دو کشور محتمل است، هرچند با توجه به سابقه پرتنش روابط میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران، نمی‌توان در این زمینه با قطعیت اظهارنظر کرد.»
به گفته وی: «منطقه غرب آسیا منطقه‌ای راهبردی و حساس است که دیگر تاب تحمل یک جنگ ویرانگر دیگر را ندارد. کشورها به‌خوبی آگاه‌اند که اگر مذاکرات ایران و آمریکا به شکست بینجامد، گزینه بعدی ممکن است درگیری نظامی باشد؛ درگیری‌ای که پیامدهای مخرب آن سراسر منطقه و حتی جهان را با بحران مواجه خواهد کرد. به همین دلیل، بسیاری از کشورهای منطقه و جهان خواهان موفقیت این مذاکرات هستند.»
حسنی در پایان ابراز امیدواری کرد که مذاکرات میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران همچنان ادامه یابد و به نتیجه مطلوبی ختم شود، زیرا در غیر این صورت، منطقه با پیامدهای ناگواری روبه‌رو خواهد شد.
 
نخستین دور گفت‌وگو میان هیئت‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا، روز شنبه هفته جاری، 23 حمل در شهر مسقط، پایتخت عمان برگزار شد. پس از پایان این مذاکرات که به مدت دو ساعت و نیم به طول انجامید، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، فضای گفت‌وگو را «مثبت و محترمانه» توصیف کرد. در پی آن، کاخ سفید نیز با انتشار بیانیه‌ای، این مذاکرات را «سازنده و امیدوارکننده» ارزیابی کرده و از ادامه مذاکرات در آینده نزدیک خبر داد.