شورای ملی افغانستان
شورای ملی افغانستان که قوه مقننه جمهوری اسلامی افغانستان نیز یاد می‌شود، عالی‌ترین نهاد قانونگذاری در کشور افغانستان است که از دو مجلس مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) و مجلس سنا (مشرانو جرگه) تشکیل شده‌است. طبق قانون اساسی افغانستان رکن قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی افغانستان قوه مقننه میباشد که در اصطلاح حقوقی افغانستان به آن شورای ملی گفته می‌شود.
طبق ماده ۸۱ قانون اساسی افغانستان شورای ملی این گونه بیان شده است:
"شورای ملی جمهوری اسلامی افغانستان به حیث عالی‌ترین ارگان تقنینی مظهر اراده مردم آن است و از قاطبه ملت نمایندگی می‌کند".
تاریخچه شورای ملی
نخستین بار فکر ایجاد پارلمان که بیشتر از تحولات منطقه و جهان الهام گرفته بود، در زمان شاه امان الله خان در افغانستان طرح و تهداب آن در نظامنامه اساسی حکومت وی گذاشته شد، این پارلمان بیشتر جنبه مشورتی داشت تا قانونگذاری.
در دوره نادر خان پارلمان به دو مجلس شورای ملی و مجلس عیان تأسیس شد؛ که اولین دوره شورای ملی در تاریخ ۱۸ سنبله ۱۳۱۰ با عضویت ۱۱۱ تن در قصر سلام خانه ارگ آغاز به کار کرد. از آن دوره تا کودتای داوود خان ۱۳ دوره تقنینی دایر گردید که اکثر نمایندگان آن انتصابی بودند تا آنکه با رای مردم انتخاب شوند. پس از کودتای داوود خان، او شورای ملی را منحل و در قانون اساسی پارلمانی به نام ملی جرگه که یک مجلس بود را مد نظر گرفت، اما هیچوقت این مجلس کار خود را آغاز نکرد.
در سال 1367 بار دیگر در دورۀ حکومت نجیب الله شورای ملی مجدداً بعد از 14 سال وقفه با دو مجلس (ولسی جرگه و سنا) آغاز به کار نمود ولی این بار نیز تنها برای یک دوره ادامه یافت.بعد از فروپاشی حکومت نجیب الله از سال 1371 تا سال 1384 برای 14 سال دیگر افغانستان فاقد قوه مقننه بود.
وبعد از تصویب قانون اساسی جدید، سال 1382، افغانستان، بازهم پارلمانی با دو مجلس (ولسی جرگه و مشرانو جرگه) احیا گردید که در سال 1384 دوره 15 تقنینی یا پارلمانی، برای مدت پنج سال آغاز به کار نمود. همچنان در سال 1389 دوره شانزدهم پارلمان آغاز بکار نمود که در سال 1394 با انقضای دورۀ پنج سالۀ تقنینی، حکومت نتوانست انتخاب پارلمانی را در وقت معین آن برگزار نماید، این دورۀ برای یک سال تمدید گردید و تا اکنون ادامه دارد.
اعضای شورای ملی
مطابق ماده 83 قانون اساسی تعداد اعضای ولسی جرگه به تناسب نفوس هر حوزه حد اکثر دو صد و پنجاه نفر میباشد. تعداد نمایندگان ولسی جرگه ثابت و غیر قابل تغییر است، بدین معنی که با افزایش جمعیت کشور و تحول در عوامل سیاسی، جغرافیائی و نظایر آن،کدام تغییر به تعداد نمایندگان به وجود نمی آید.
اما مشرانو جرگه که به تعداد 102 نفر عضو دارد، مطابق ماده 84 قانون اساسی اعضای مشرانو جرگه به صورت ذیل تعیین می گردد:
از جملۀ اعضاء شورای هر ولایت، یک نفر به انتخاب شورای مربوطه برای مدت چهارسال
از جملۀ اعضای شورا های ولسوالی های هر ولایت، یک نفر به انتخابات شوراهای مربوطه برای مدت سه سال و
یک ثلث باقی مانده از جملۀ شخصیت های خبیر و با تجربه به شمول دو نفر از نمایندگان معلولین و معیوبین و دو نفر نمایندگان کوچی ها به تعیین رئیس جمهور برای مدت 5 سال
رئیس جمهور تعداد پنجاه فیصد از این اشخاص را از بین زنان تعیین می نماید.
ساختار اداری شورای ملی
هیئت اداری
طبق ماده ۸۷ قانون اساسی افغانستان هر دو مجلس یک عضو خود را به عنوان رئیس، دو عضو دیگر را به عنوان نایب اول و دوم رئیس و دو عضو دیگر را به عنوان منشی و نایب منشی برای یک دوره یکساله انتخاب می‌کند.
کمیسیون‌های دائمی
طبق ماده ۸۸ قانون اساسی افغانستان هر دو مجلس بر طبق اصول داخلی دارای کمیسیون‌های دائمی میباشد.
کمیسیون‌های خاص
طبق ماده ۸۹ قانون اساسی، مجلس نمایندگان به پیشنهاد یک سوم اعضا، کمیسیون مخصوصی جهت بررسی و مطالعه حکومت تشکیل دهد.
دارالانشاء
هر دو مجلس دارای یک دارالانشاء میباشد که وظیفه حمل و نقل، تنظیم ارتباطات، کتابخانه، برنامه کاری جلسات و ترتیب اسناد و لوازم کاری را بر عهده دارد.
وظایف شورای ملی
در ماده ۹۰ قانون اساسی افغانستان، شورای ملی شش وظیفه دارد:
تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.
تصویب پروگرامهای انکشافی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.
تصویب بودجهٔ دولتی و اجازه اخذ یا اعطای قرضه.
ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.
تصدیق معاهدات و میثاقهای بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.
سایر صلاحیتهای مندرج در قانون اساسی.
شورای ملی افغانستان که قوه مقننه جمهوری اسلامی افغانستان نیز یاد می‌شود، عالی‌ترین نهاد قانونگذاری در کشور افغانستان است که از دو مجلس مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) و مجلس سنا (مشرانو جرگه) تشکیل شده‌است. طبق قانون اساسی افغانستان رکن قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی افغانستان قوه مقننه میباشد که در اصطلاح حقوقی افغانستان به آن شورای ملی گفته می‌شود.
طبق ماده ۸۱ قانون اساسی افغانستان شورای ملی این گونه بیان شده است:
"شورای ملی جمهوری اسلامی افغانستان به حیث عالی‌ترین ارگان تقنینی مظهر اراده مردم آن است و از قاطبه ملت نمایندگی می‌کند".
تاریخچه شورای ملی
نخستین بار فکر ایجاد پارلمان که بیشتر از تحولات منطقه و جهان الهام گرفته بود، در زمان شاه امان الله خان در افغانستان طرح و تهداب آن در نظامنامه اساسی حکومت وی گذاشته شد، این پارلمان بیشتر جنبه مشورتی داشت تا قانونگذاری.
در دوره نادر خان پارلمان به دو مجلس شورای ملی و مجلس عیان تأسیس شد؛ که اولین دوره شورای ملی در تاریخ ۱۸ سنبله ۱۳۱۰ با عضویت ۱۱۱ تن در قصر سلام خانه ارگ آغاز به کار کرد. از آن دوره تا کودتای داوود خان ۱۳ دوره تقنینی دایر گردید که اکثر نمایندگان آن انتصابی بودند تا آنکه با رای مردم انتخاب شوند. پس از کودتای داوود خان، او شورای ملی را منحل و در قانون اساسی پارلمانی به نام ملی جرگه که یک مجلس بود را مد نظر گرفت، اما هیچوقت این مجلس کار خود را آغاز نکرد.
در سال 1367 بار دیگر در دورۀ حکومت نجیب الله شورای ملی مجدداً بعد از 14 سال وقفه با دو مجلس (ولسی جرگه و سنا) آغاز به کار نمود ولی این بار نیز تنها برای یک دوره ادامه یافت.بعد از فروپاشی حکومت نجیب الله از سال 1371 تا سال 1384 برای 14 سال دیگر افغانستان فاقد قوه مقننه بود.
وبعد از تصویب قانون اساسی جدید، سال 1382، افغانستان، بازهم پارلمانی با دو مجلس (ولسی جرگه و مشرانو جرگه) احیا گردید که در سال 1384 دوره 15 تقنینی یا پارلمانی، برای مدت پنج سال آغاز به کار نمود. همچنان در سال 1389 دوره شانزدهم پارلمان آغاز بکار نمود که در سال 1394 با انقضای دورۀ پنج سالۀ تقنینی، حکومت نتوانست انتخاب پارلمانی را در وقت معین آن برگزار نماید، این دورۀ برای یک سال تمدید گردید و تا اکنون ادامه دارد.
اعضای شورای ملی
مطابق ماده 83 قانون اساسی تعداد اعضای ولسی جرگه به تناسب نفوس هر حوزه حد اکثر دو صد و پنجاه نفر میباشد. تعداد نمایندگان ولسی جرگه ثابت و غیر قابل تغییر است، بدین معنی که با افزایش جمعیت کشور و تحول در عوامل سیاسی، جغرافیائی و نظایر آن،کدام تغییر به تعداد نمایندگان به وجود نمی آید.
اما مشرانو جرگه که به تعداد 102 نفر عضو دارد، مطابق ماده 84 قانون اساسی اعضای مشرانو جرگه به صورت ذیل تعیین می گردد:
از جملۀ اعضاء شورای هر ولایت، یک نفر به انتخاب شورای مربوطه برای مدت چهارسال
از جملۀ اعضای شورا های ولسوالی های هر ولایت، یک نفر به انتخابات شوراهای مربوطه برای مدت سه سال و
یک ثلث باقی مانده از جملۀ شخصیت های خبیر و با تجربه به شمول دو نفر از نمایندگان معلولین و معیوبین و دو نفر نمایندگان کوچی ها به تعیین رئیس جمهور برای مدت 5 سال
رئیس جمهور تعداد پنجاه فیصد از این اشخاص را از بین زنان تعیین می نماید.
ساختار اداری شورای ملی
هیئت اداری
طبق ماده ۸۷ قانون اساسی افغانستان هر دو مجلس یک عضو خود را به عنوان رئیس، دو عضو دیگر را به عنوان نایب اول و دوم رئیس و دو عضو دیگر را به عنوان منشی و نایب منشی برای یک دوره یکساله انتخاب می‌کند.
کمیسیون‌های دائمی
طبق ماده ۸۸ قانون اساسی افغانستان هر دو مجلس بر طبق اصول داخلی دارای کمیسیون‌های دائمی میباشد.
کمیسیون‌های خاص
طبق ماده ۸۹ قانون اساسی، مجلس نمایندگان به پیشنهاد یک سوم اعضا، کمیسیون مخصوصی جهت بررسی و مطالعه حکومت تشکیل دهد.
دارالانشاء
هر دو مجلس دارای یک دارالانشاء میباشد که وظیفه حمل و نقل، تنظیم ارتباطات، کتابخانه، برنامه کاری جلسات و ترتیب اسناد و لوازم کاری را بر عهده دارد.
وظایف شورای ملی
در ماده ۹۰ قانون اساسی افغانستان، شورای ملی شش وظیفه دارد:
تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.
تصویب پروگرامهای انکشافی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.
تصویب بودجهٔ دولتی و اجازه اخذ یا اعطای قرضه.
ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.
تصدیق معاهدات و میثاقهای بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.
سایر صلاحیتهای مندرج در قانون اساسی.
