بزکشی یکی از قدیمی ترین بازی های افغانستان است که جهان آنرا به عنوان فرهنگ افغانستانی می شناسد و من خوشحالم که توانستم برای بار سوم این بازی را تماشا کنم.

به گزارش خبرگزاری صدای افغان (آوا)، بُزکَشی (کشیدن بز) یک بازی سنتی گروهی است که بر روی پشت اسب انجام می‌شود.

بزکشی در میان اقوام عشایری ترک‌تبار که از شمال و شرق دورتر آمده بودند و از چین و مغولستان در سده‌های ۱۰ تا ۱۵ به سمت غرب گسترش یافته بودند آغاز شد و این سری مهاجرت‌ها در قرون طولانی بالاخره در سال ۱۹۳۰ پایان یافت از زمان سکاها تا دهه‌های اخیر، بزکشی میراثی از دوران گذشته باقی مانده است.

در هنگام حاکمیت رژیم طالبان، بزکشی در افغانستان متوقف شده‌بود، به این دلیل که طالبان بزکشی را غیراخلاقی دانسته بودند اما بعد از شکست طالبان، انجام این بازی دوباره آغاز گردید.

این بازی در میان ببشتر اقوام افغانستان رواج دارد، در شمال افغانستان علاقه‌مندان زیاد داشته و در مجموع به عنوان ورزش فرهنگی مردم شمال افغانستان شناخته می‌شود. فعلاً به جز ولایات جنوبی در ۲۸ ولایت افغانستان تیمهای منتخب وجود دارد.

نحوه انجام بازی به این صورت است که عده‌ای سوار بر اسب برای جابجا کردن لاشه یک بز یا گوساله تازه ذبح شده با هم به رقابت می‌پردازند، سوارکاران باید لاشه بز را در حین سوارکاری از روی زمین برداشته و آن را با پیشی گرفتن از رقبا در محل مشخصی که معمولاً یک دایره علامت‌گذاری شده در زمین بازی است بر زمین بگذارند،. بازیکنان بازی بزکشی که در افغانستان چاپ‌انداز نامیده می‌شوند گاه برای کسب مهارت به سال‌ها تمرین نیاز دارند.

لاشه مورد استفاده در بزکشی معمولاً ذبح شده و دست و پاهایش از زانو به پایین قطع می‌شود، لاشه را برای سفت شدن حدود ۲۴ ساعت قبل از بازی در آب سرد می‌خوابانند، گاهی برای افزودن بر وزن لاشه درون آن را پر از سنگ می‌کنند.

بنا بر نوشته دانشنامه ایرانیکا بزکشی در افغانستان از حمایت دولت‌های متوالی برخوردار بوده‌است به نحوی که در زمان محمد ظاهرشاه (تا ۱۹۷۳) این مسابقات همزمان با جشن تولد شاهنشاهی برگزار می‌شد، رژیم‌های بعدی تاریخ مسابقه را به سالروز سازمان ملل متحد تغییر دادند.

در شمال افغانستان حداقل قبل از تجاوز شوروی در ۱۹۷۹، تا چند صد سوارکار می‌توانستند همزمان با هم در نوع خاصی بزکشی که در زبان دری به توده‌برآئی معروف است به رقابت بپردازند این رقابت در جشن‌های عروسی و ختنه‌کنان رایج بود.

سوارکاران بزکشی که به نام چاپ انداز یاد می‌شوند مردان خیلی قوی می‌باشند که خوراک آن‌ها شوربای گوشت می‌باشند، در مسابقات پر هیجان بز کشی کسی که بز را می‌خواهد اززمین بالا کند یا در حال انتقال به دایره حلال باشد دیگران حق شلاق زدن بز کش را دارند.

دریک مسابقه یک چاپ انداز پر مهارت صدها یا هزار شلاق می‌خورد تا بز از دستش بیافتد به منظور کم شدن درد چاپ اندازان کلاگیرد یاتقر و لباش زیاد می‌پوشند.

به همین منظور روسها این بازی را در کشورهای آسیای میانه ممنوع قرار داده بودند در بازی بزکشی امکان زیاد شکستن دست وپا وجود دارد بعضاً چاپ اندازها عمر خودرا از دست می‌دهند.

مشهورترین پهلوان بزکش در تاریخ افغانستان تاش پهلوان (در ازبکی به معنی پهلوان سنگی است) بود، قد این مرد دو متر وزنش ۱۹۰ کیلو و در زیبائی خود شهرت داشت، این مرد در سال ۱۳۶۰ از طرف دشمنان او بقتل رسید.

تربیه بزکش یا چاپ انداز
در شمال افغانستان خان‌های بزرگی وجود دارند که دارای چندین هزار گوسفند گاو و بز هستند. این خان‌ها به منظور رقابت بین همدیگر جوانان قوی را در سنین 14-18 سالگی تحت تمرین چاپ اندازی قرار می دهند.

خان‌ها کوشش می نمایند بهترین اسب را داشته باشند، برای نگهداری اسبها چندین نفر را استخدام می نمایند که به نام میتر یاد می‌شود، این جوانان برای چندین سال در خط دوم یا عقبی تمرین داده می‌شوند تا چاپ انداز ماهر شوند.




مقررات فدراسیون بزکشی افغانستان
 محمد ظاهر شاه خیلها تلاش نمود تا بزکشی در زمره بازی‌های المپیک گردد و برای ورزش بزکشی مقرراتی را قرار داد.

_هرتیم دارای ده نفر باشند.
_شلاق زدن به پهلوان چاپ انداز ممنوع است.
_وقت این بازی یک ساعت و ۴۵ دقیقه می‌باشد.
_میدان بزکشی دارای طول ۴۰۰ و عرض ۳۰۰ متر باشند.
_فقط ۵ نفر از بز کش از هرتیم می‌توانند در نصف بازی شرکت جویند.
_هر نصف بازی ۴۵ دقیقه می‌باشد.
_پس از ۴۵ دقیقه برای ۱۵ دقیقه تفریح وجود داشته باشد.
_وزن بزغاله از ۵۰کیلو اضافه نباشد.
_کشتن وزخمی کردن عمدی ورزش کاران جرم است.
_بازی توسط داور اداره شود.
_داور حق دارد که وقت بازی یک چاپ انداز را کم زیاد و تمدید کند.
_لباس چاپ انداز و زین اسپ وزن و طول شلاق به معیار حفاظتی برابر باشد.

ازسویی، حاجی محمد پهلوان؛ یکی از چاپ اندازان مسابقه بزکشی که بیش از ده سال سابقه کاری و چندین مدال قهرمانی دارد به خبرنگار آوا گفت: بزکشی نه تنها یک مسابقه ورزشی است بلکه یکی از ارزش های فرهنگی و به نحوی بازی عنعنوی مردم افغانستان محسوب می شود و این بازی در فصل زمستان با همکاری شرکت های خصوصی و دولتی دایر می گردد.

حاجی پهلوان افود: مسابقه بزکشی طرفداران جهانی دارد و اگر بزرگان کشور توجه و هزینه بیشتر را برای اصلاح و انکشاف این مسابقه اختصاص بدهند ما قادر هستیم که این بازی را در سطح جهان گسترش بدهیم چون بزکشی ورزش و فرهنگ افغان ها می باشد.

خال مراد یکی دیگر از چاپ اندازان بزکشی گفت: ما این مسابقات را با امکانات اندک برگزاری می کنیم تا این مسابقه فرهنگی نابود نشود ای کاش فرصت مهیا می شد تا این ورزش را در سطح جهان برگزار می کردم و محور بازی اساتید افغانی می بودند.

حاجی ولی محمد امیری بازدید کننده‌ی که از ولایت قندهار به شهر مزارشریف آمده تا این مسابقه را برای بار سوم در زندگی‌اش تماشا نماید، نیز به خبرنگار آوا گفت: بزکشی یکی از قدیمی ترین بازی های افغانستان است که جهان آنرا به عنوان فرهنگ افغانستانی می شناسد و من خوشحالم که توانستم برای بار سوم این بازی را تماشا کنم.

شایان ذکر است: مسابقه بزکشی هر هفته بعد از ظهر روز جمعه در تمام ولایات شمالی افغانستان با هزاران بیننده داخلی و خارجی برگزاری می گردد، این مسابقه فقط در سه ماه زمستان دایر می شود چون دوش بدون وقفه اسب ها به هوای سرد نیاز دارد.