حکمتیار و نیروهای خارجی؛ پارادوکسی که حل نشد

گلبدین حکمتیار؛ رهبر حزب اسلامی، ضمن اعلام مخالفت با افزایش نیروهای ناتو در افغانستان گفت نیروهای خارجی و دولت افغانستان باید در سیاست‌های نظامی و سیاسی خود تجدید نظر کنند.

آقای حکمتیار روز پنجشنبه، درباره آمادگی ناتو برای اعزام نیروهای بیشتر به افغانستان گفت افزایش نیروهای خارجی نه تنها مشکلات افغانستان را حل نمی‌کند؛ بلکه مشکلات را بیشتر خواهد کرد.

او افزود که افزایش نیروهای خارجی "باعث ایجاد حساسیت‌ها شده و قضیه را بحرانی‌تر و پیچیده‌تر می‌کند."

پیشتر، رهبر طالبان نیز در پیام عیدی خود با تاکید بر وجود "حساسیت منطقه‌ای" به ادامه حضور امریکا در افغانستان، گفته بود:"حضور امریکایی‌ها در افغانستان اکنون همه منطقه را ناآرام کرده است. هر قدر آنها بر حضور و افزایش نیروهای خود در افغانستان اصرار کنند، بی‌ثباتی در منطقه بیشتر افزایش می‌یابد."

ینس استولتنبرگ؛ دبیر کل ناتو اخیرا اعلام کرد که این سازمان نظامی تعداد نیروهای خود را در افغانستان افزایش می‌دهد.

مخالفت گلبدین حکمتیار با افزایش نیروهای خارجی، از نظر تحلیلگران، بنفسه موضع عجیبی محسوب نمی شود؛ زیرا این همان آرمانی بود که رهبر حزب اسلامی برای دست یافتن به آن، ۱۵ سال در کوه ها به سر برد و حتی پیش شرط اصلی تعامل با حکومت و بازگشت اش به روند صلح را نیز خروج بی قید و شرط و کامل نیروهای خارجی از کشور، تعیین کرد؛ اما در نهایت، بدون دست یافتن به این هدف، به روند صلح پیوست و با مقر فرماندهی نیروهای ناتو و امریکایی در یک شهر، زندگی سیاسی تازه ای را آغاز کرد.

پس از بازگشت به زندگی صلح آمیز، آقای حکمتیار هیچگاه به صراحت در مورد حضور نیروهای امریکایی و ناتو، سخن نگفت و شاید سکوت در این باره، بخشی از تعهدات او در معامله با اشرف غنی بود.

با این حال، در آستانه اعلام تصمیم ناتو و امریکا به افزایش میزان نیروهای نظامی خود در افغانستان، آقای حکمتیار هم سکوت خود در این باره را شکست و دست کم در این یک مورد، با ملا هبت الله آخندزاده؛ رهبر طالبان، همزبان شد.

آیا این به معنای آن است که آقای حکمتیار، بر سر اصول خود ایستاده و همچنان به آرمان اش مبنی بر «جهاد علیه نیروهای اشغالگر خارجی» پایدار است؟

در شرایط کنونی به سختی می توان اینگونه استناط کرد؛ به ویژه در حالی که آقای حکمتیار عملا به یکی از بازوهای اصلی قدرت اشرف غنی بدل شده؛ رییس جمهوری که بی تردید اگر اتکایش به حمایت های ناتو و امریکا نبود، موج های سهمگین بحران های پی در پی سیاسی و امنیتی، تاکنون او و دولت اش را با خود برده بود.

پس چه چیزی می تواند موضع جدید آقای حکمتیار در مورد افزایش حضور نیروهای خارجی را توجیه کند؟

کارشناسان در این زمینه، دو عامل درونی و بیرونی را دخیل می دانند. عامل درونی از دید آنها این است که آقای حکمتیار پس از ۱۵ سال جنگ بر علیه آنچه «اشغال افغانستان توسط امریکا و ناتو» می خواند، در حالی به روند صلح پیوست که هم امریکا حضور داشت و هم ناتو.

بنابراین، او هنوز نمی تواند به لحاظ روانی، خود را راضی کند که تحت قیمومیت نظام و اداره ای به زندگی صلح آمیز، بازگشته که به طور همه جانبه، وابسته به کمک ها و حمایت های امریکا و ناتو است و حتی یک روز هم نمی تواند پایان حمایت های همه جانبه امریکا و ناتو را تصور کند.

این امر، رهبر حزب اسلامی را در حالی که به سوابق مبارزات دیروز خود نگاه می کند، آزار می دهد و او نمی تواند در این خصوص، با خودش کنار بیاید؛ بنابراین، با مخالفت با افزایش نیروهای خارجی، تلاش می کند به وجدان و روان خود، آرامش بدهد و اندکی از فشارهای روانی ناشی از پارادوکسی که میان حضور همزمان او و نیروهای خارجی در یک شهر و تحت حاکمیت سیاسی یگانه ای شکل گرفته، بکاهد.

عامل دوم، بیرونی است. آقای حکمتیار ۱۵ سال تمام، جنگجویان و هوادارانش را به «جهاد» با امریکا و ناتو به بهانه «اشغال» افغانستان توسط آنها ترغیب کرد. این مهم ترین انگیزه ای بود که هزاران جنگجوی حزب اسلامی را به تبعیت از «امر رهبر» شان برمی انگیخت و ماشین جنگی حزب اسلامی را بر علیه دولت و نیروهای خارجی حامی آن به حرکت درمی آورد.

اینک اما او به صلحی بازگشته که در سایه حضور نیروهای خارجی، مهیا شده است؛ پس بی تردید هواداران او در خصوص مبانی درستی تصمیم رهبر شان، پرسش خواهند کرد و همین پرسش، او را به شدت تحت فشار قرار می دهد.

بنابراین، او با اعلام مخالفت با افزایش نیروهای خارجی، می تواند به صورت تلویحی به این پرسش پاسخ دهد و مشروعیت حضور نیروهای خارجی در کشور را به طور ضمنی زیر سؤال ببرد؛ در حالی که هم خود او و هم همه مردم می دانند که این گونه موضع گیری ها تأثیری بر اراده و عزم ناتو و امریکا در افزایش نیروهای شان در افغانستان نخواهد گذاشت و اساسا کاهش و افزایش نیروهای خارجی تنها بر اساس منافع و نیازهای حیاتی و محاسبات استراتژيک کشورهای مبدأ صورت می گیرد نه بر بنیاد موافقت یا مخالفت طرف افغانستانی.