استعفای ناگهانی حنیف اتمر؛ مشاور امنیت ملی اشرف غنی، عرصه امنیت و سیاست افغانستان را دستخوش تکانه های کم سابقه ای کرد.
شاید هیچکس تصور نمی کرد که روزی اتمر نیز اشرف غنی را ترک کند و به اردوی منتقدان سیاسی او ملحق شود؛ اما این اتفاق دیروز افتاد و اگر استعفای وزرای دفاع و داخله و رییس امنیت ملی هم منظور می شد، شاید دولت وحدت ملی به رهبری اشرف غنی، به یک ترمیم آنی و بازسازی بنیادی نیاز پیدا می کرد در غیر آن، به سرعت از سوی مخالفان سرسختش، آسیب پذیر و در نهایت، مغلوب می شد؛ اما این نیافتاد و اشرف غنی به کمک دستیاران خارجی و قدرت های مسلط بر سرنوشت افغانستان، بحران را موقتا مدیریت کرد و خطر فروپاشی کامل دولت، دست کم برای مدتی، دور شد.
در این میان، هنوز هم بسیاری گمان می کنند که استعفای حنیف اتمر سرآغاز تغییرات و تحولات پیچیده ای است که احتمالا با بازگشت زلمی خلیلزاد به افغانستان، استارت خواهد خورد و به دنبال آن، شاهد تغییرات عمیق و گسترده ای در عرصه هایی مانند صلح و انتخابات و توزیع قدرت و امنیت و... خواهیم بود.
واقعیت این است که اتمر اتاق فکر و استراتژيست اصلی حکومت به رهبری اشرف غنی به ویژه در عرصه امنیتی بود. او با امضای پیمان امنیتی با امریکا، شک و گمان هایی که در خصوص رابطه او با پروژه داعش در افغانستان، وجود دارد، نقشی که در زمینه حذف و سرکوب و مهار مخالفان قومی اشرف غنی و رهبران جهادی بازی کرد و نیز خنثی کردن حرکت ها و جنبش های اجتماعی و قومی علیه سیاست های اقتصادی و امنیتی اشرف غنی، نشان داد که همه توان و انرژي اش را برای استحکام و بقای حکومت متزلزل، شکننده و آسیب پذیر اشرف غنی گذاشته است.
افزون بر این، مصاف او با منتقدان قدرتمند اشرف غنی در درون نظام سیاسی افغانستان، بر هیچکس پوشیده نیست.
بنابراین، با رفتن چنین مهره ای بدیهی است که تیم اشرف غنی به شدت تضعیف خواهد شد؛ اما این لزوما به معنای پایان حکومت او نیست؛ زیرا نقش اتمر در این حکومت، همانند همه مهره ها و چهره های عضو آن، ذاتی و واقعی نبود. اتمر هم مانند بسیاری دیگر از مهره های پیشین و کنونی دولت اشرف غنی، از جمله خود آقای غنی، مأمور بود در فصلی از این تاریخ، نقش هایی را بر عهده بگیرد، درست و طبق قاعده تعریف شده، بازی کند و در پایان، صحنه را ترک کند.
صرف نظر از اینکه اتمر با اشرف غنی، دقیقا روی چه مسایلی، اختلاف داشته، بقا یا براندازی حکومت، به بودن یا نبودن او بستگی ندارد. این امریکاست که همه چیز را طبق منافع و اهداف استراتژيک خود مدیریت می کند.
اگر واشنگتن تشخیص دهد که روزی اشرف غنی هم مانند اتمر باید برود، این اتفاق به هر شیوه ای که قابل دستیابی باشد، رخ خواهد داد. این اتفاق هنوز نیافتاده است.
اینکه با بازگشت خلیلزاد، چه تحولاتی قرار است رخ دهد، مسأله ای مربوط به آینده است؛ اما با رفتن حنیف اتمر، تنها آسیبی که متوجه اشرف غنی و حکومت او خواهد شد، تضعیف اقتدارگرایی او در مهار مخالفان، سرکوب جنبش های قومی و اجتماعی منتقد و پروژه های امنیتی مانند داعش و... خواهد بود.
اتمر در این عرصه ها نقشی کلیدی و کاربردی ایفا می کرد و از آنجایی که او یک سمت انتصابی داشت، به دلیل تبعات و پیامدهای نقشه هایش در این موارد، کمتر تحت فشار مستقیم منتقدان و مخالفان و مردم و شورای ملی و... قرار می گرفت و در برابر هیچ مرجعی نیز احساس مسؤولیت و پاسخگویی نمی کرد.
شاید هیچکس تصور نمی کرد که روزی اتمر نیز اشرف غنی را ترک کند و به اردوی منتقدان سیاسی او ملحق شود؛ اما این اتفاق دیروز افتاد و اگر استعفای وزرای دفاع و داخله و رییس امنیت ملی هم منظور می شد، شاید دولت وحدت ملی به رهبری اشرف غنی، به یک ترمیم آنی و بازسازی بنیادی نیاز پیدا می کرد در غیر آن، به سرعت از سوی مخالفان سرسختش، آسیب پذیر و در نهایت، مغلوب می شد؛ اما این نیافتاد و اشرف غنی به کمک دستیاران خارجی و قدرت های مسلط بر سرنوشت افغانستان، بحران را موقتا مدیریت کرد و خطر فروپاشی کامل دولت، دست کم برای مدتی، دور شد.
در این میان، هنوز هم بسیاری گمان می کنند که استعفای حنیف اتمر سرآغاز تغییرات و تحولات پیچیده ای است که احتمالا با بازگشت زلمی خلیلزاد به افغانستان، استارت خواهد خورد و به دنبال آن، شاهد تغییرات عمیق و گسترده ای در عرصه هایی مانند صلح و انتخابات و توزیع قدرت و امنیت و... خواهیم بود.
واقعیت این است که اتمر اتاق فکر و استراتژيست اصلی حکومت به رهبری اشرف غنی به ویژه در عرصه امنیتی بود. او با امضای پیمان امنیتی با امریکا، شک و گمان هایی که در خصوص رابطه او با پروژه داعش در افغانستان، وجود دارد، نقشی که در زمینه حذف و سرکوب و مهار مخالفان قومی اشرف غنی و رهبران جهادی بازی کرد و نیز خنثی کردن حرکت ها و جنبش های اجتماعی و قومی علیه سیاست های اقتصادی و امنیتی اشرف غنی، نشان داد که همه توان و انرژي اش را برای استحکام و بقای حکومت متزلزل، شکننده و آسیب پذیر اشرف غنی گذاشته است.
افزون بر این، مصاف او با منتقدان قدرتمند اشرف غنی در درون نظام سیاسی افغانستان، بر هیچکس پوشیده نیست.
بنابراین، با رفتن چنین مهره ای بدیهی است که تیم اشرف غنی به شدت تضعیف خواهد شد؛ اما این لزوما به معنای پایان حکومت او نیست؛ زیرا نقش اتمر در این حکومت، همانند همه مهره ها و چهره های عضو آن، ذاتی و واقعی نبود. اتمر هم مانند بسیاری دیگر از مهره های پیشین و کنونی دولت اشرف غنی، از جمله خود آقای غنی، مأمور بود در فصلی از این تاریخ، نقش هایی را بر عهده بگیرد، درست و طبق قاعده تعریف شده، بازی کند و در پایان، صحنه را ترک کند.
صرف نظر از اینکه اتمر با اشرف غنی، دقیقا روی چه مسایلی، اختلاف داشته، بقا یا براندازی حکومت، به بودن یا نبودن او بستگی ندارد. این امریکاست که همه چیز را طبق منافع و اهداف استراتژيک خود مدیریت می کند.
اگر واشنگتن تشخیص دهد که روزی اشرف غنی هم مانند اتمر باید برود، این اتفاق به هر شیوه ای که قابل دستیابی باشد، رخ خواهد داد. این اتفاق هنوز نیافتاده است.
اینکه با بازگشت خلیلزاد، چه تحولاتی قرار است رخ دهد، مسأله ای مربوط به آینده است؛ اما با رفتن حنیف اتمر، تنها آسیبی که متوجه اشرف غنی و حکومت او خواهد شد، تضعیف اقتدارگرایی او در مهار مخالفان، سرکوب جنبش های قومی و اجتماعی منتقد و پروژه های امنیتی مانند داعش و... خواهد بود.
اتمر در این عرصه ها نقشی کلیدی و کاربردی ایفا می کرد و از آنجایی که او یک سمت انتصابی داشت، به دلیل تبعات و پیامدهای نقشه هایش در این موارد، کمتر تحت فشار مستقیم منتقدان و مخالفان و مردم و شورای ملی و... قرار می گرفت و در برابر هیچ مرجعی نیز احساس مسؤولیت و پاسخگویی نمی کرد.
