سید عباس حسینی/ ظاهرا تلاش‌های امریکا از یک‌سو و رایزنی‌های برخی شخصیت‌های داخلی چون حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین و رسول سیاف، از رهبران جهادی برای حل بنبست انتخابات ریاست جمهوری و میانجی‌گری بین محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله به نتیجه نرسیده است.
قرار بود مراسم تحلیف ریاست جمهوری محمد اشرف غنی به تاریخ 8 حوت و عبدالله عبدالله نیز در همین محدوده برگزار شود، اما با پا در میانی زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان، و به منظور برگزاری مراسم امضای توافق‌نامه صلح این کشور با گروه طالبان، با 11 روز تأخیر، به 19 حوت موکول شد. حال دعوت‌نامه‌هایی که از سوی دفاتر محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله منتشر شده که حاکی از برگزاری مراسم تحلیف ریاست جمهوری هر دو، در یک روز(دوشنبه، 19 حوت) است. وزارت کار و اموراجتماعی نیز به همین مناسبت، فردا دوشنبه را در کابل تعطیل عمومی اعلام کرده است.
پیش از این، به دنبال دور جدید سفر زلمی خلیلزاد به کابل، پس از امضای توافق صلح با طالبان در قطر، گزارش‌هایی منتشر شد که که این فرستاده ویژه امریکا، این بار با یک طرح جدید در مورد بنبست انتخاباتی وارد افغانستان خواهد شد. او در طول روزهای گذشته با رهبران حکومت وحدت ملی و چهره‌های سیاسی دیدار و گفت‌وگو کرد. در این بین گزارشی منتشر شد که محمد اشرف غنی به خلیلزاد وقت ملاقات نداده است؛ گزارشی که از سوی ریاست جمهوری رد شد و در نهایت، جمعه‌شب خلیلزاد و اشرف غنی با یک‌دیگر دیدار کردند. هنوز جزییات دقیقی از طرح خلیلزاد و هم‌چنین رهبران سیاسی چون حامد کرزی و رسول سیاف برای میانجی‌گری بین محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله به بیرون درز نکرده، اما آن‌چه مشخص است، طرح‌های دو طرف چندان مورد استقبال دو رهبر حکومت وحدت ملی قرار نگرفته است؛ هرچند هم عبدالله عبدالله و هم یکی از معاونین او، به طور ضمنی از آغاز گفت‌وگوها با تیم دولت‌ساز خبر داده‌اند، ولی این مسأله از سوی تیم اشرف غنی تأیید نشده است.
آن‌چه مشخص است، این‌بار به نظر می‌رسد رایزنی‌ها میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله راه به جایی نخواهد برد. متأسفانه دوره 5 ساله حکومت وحدت ملی چنان دوره تلخ و ناکام برای این دو رهبر، به خصوص عبدالله عبدالله بوده که به هیچ وجه دیگر حاضر به تشکیل یک حکومت ائتلافی نخواهند بود؛ چه این‌که بیشتر مواد توافق‌نامه تشکیل حکومت وحدت ملی عملی نشده باقی مانده است.
بر این اساس، عملا ظرفیت داخلی برای پایان دادن به بنبست انتخاباتی در داخل کشور وجود ندارد و به نوعی، نگاه همگان به سوی امریکا و رویکرد این کشور است. امریکا نیز در نوع رویکرد خود در هفته‌های اخیر، به خصوص قبل و بعد از امضای توافق صلح با طالبان، به روشنی نشان داده که این توافق، خروج از افغانستان و ادغام طالبان به نظام سیاسی و جامعه کشور، خط سرخ این کشور است، اما عملا هیچ برنامه کارسازی برای حل بنبست انتخاباتی به عنوان مانع اصلی در برابر اجرا شدن توافق صلح با طالبان روی دست ندارد؛ برعکس، به نظر می‌رسد امریکا از بنبست هرچه بیشتر سیاسی در شرایط کنونی افغانستان استقبال می‌کند، چه این‌که تداوم این بنبست، می‌تواند زمینه تشکیل یک حکومت موقت و عبوری را برای نهایی سازی روند صلح، تغییر قانون اساسی افغانستان و برگزاری یک انتخابات فراگیر دیگر با حضور طالبان فراهم کند. در این زمینه، رییس جمهور، وزیر خارجه و دیگر مقام‌های امریکایی به وضوع نشان داده‌اند که دیگر تمایلی برای دولت‌سازی در افغانستان ندارند؛ و اساسا برنامه‌ای هم برای این مسأله ندارند؛ بلکه فقط با اعمال فشار و هشدار به رهبران حکومت، به دنبال این اند که دست‌آورد صلح اخیر با طالبان خدشه‌دار نشود.
در چنین شرایطی اعمال فشار امریکا؛ بدون ارائه یک راهکار برای حل بنبست انتخاباتی، گره کور این بنبست را محکم‌تر کرده است. در این بین، متأسفانه نوع رویکرد رهبران سیاسی کشور هم به گونه‌ای بوده که چشم‌بین اقدام بعدی امریکا، برنامه و طرح این کشور و میانجی‌گری امریکایی بوده‌اند. این رویکرد در مورد داکتر عبدالله عبدالله بیشتر برجسته و قابل مشاهده بوده تا محمد اشرف غنی که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی رابطه چندان خوبی با امریکا و میانجی‌گران امریکایی نداشته باشد. محمد اشرف غنی تاکنون در مورد رهایی بی قید و شرط و لجام گسیخته 5 هزار زندانی طالبان مقاومت کرده، اما عبدالله عبدالله در اظهاراتی تعجب‌برانگیز، اعلام کرده که از رهایی این زندانیان طالب، بدون آمادگی و مذاکره برای آن، حمایت می‌کند. برداشت‌ها از گفت‌وگوی اخیر تلویزیونی عبدالله عبدالله با تلویزیون طلوع‌نیوز هم این‌گونه است که او برای حل بنبست انتخاباتی، آماده معامله است؛ هرچند تأکید می‌کند بر مواضع اساسی خود پایبند هستند. عبدالله عبدالله در طول هفته‌ها و ماه‌های اخیر بیشترین همراهی را با رویکردها و مقام‌های امریکایی داشته؛ شاید به این دلیل که اطمینان بیشتری را در مورد خود در طرف مقابل ایجاد کند، اما غافل از این‌که دست امریکا برای حل بنبست سیاسی موجود خالی است و این کشور، برعکس از ادامه این بنبست برای زمینه‌سازی تشکیل دولت موقت نفع می‌برد.
در چنین شرایطی، در صورتی که کمتر از 24 ساعت آینده، اقدام فوری دیگری از سوی امریکا صورت نگیرد، و یا اصطلاحا معجزه‌ای رخ ندهد، با ادای سوگند ریاست جمهوری دو تن در کشور، بنبست انتخابات ریاست جمهوری وارد فاز جدیدی به نام بنبست حکومت‌داری خواهد شد. تداوم این وضعیت، بیش از پیش عرصه را مردم تنگ خواهد ساخت و حکومت را بیش از پیش تضعیف خواهد نمود. قطعا از این وضعیت، هم امریکا و هم طالبان بیشترین بهره را خواهند برد.
اما هرچند فردا دو فرد سوگند ریاست جمهوری خواهند خورد، ولی قطعا حکومت‌داری، قدرت، امکانات مالی و هم‌چنین توان نظامی در اختیار محمد اشرف غنی خواهد بود. عبدالله عبدالله در طول 5 سال گذشته حتی در دریافت هزینه کارمندان و مصارف دفتر ریاست اجرایی حکومت با مشکل مواجه خواهد بود و پس از این نیز، بدون داشتن توان مالی و هم‌چنین توان امنیتی و نظامی حکومت، به غیر از راه‌اندازی اعتراض‌های مردمی و نافرمانی‌های مدنی، کار دیگری از پیش نخواهد برد.
هم‌زمان با این تحولات، در شرایطی که هنوز تیم مذاکره‌کننده دولت افغانستان مشخص نشده و اختلاف نظرهای جدی در این مورد وجود دارد و از سوی دیگر، اشرف غنی همچنان حاضر به رهایی 5 هزار زندانی طالبان نیست، آغاز مذاکرات بین‌الافغانی نیز برای مدت نامعلومی به تعویق خواهد افتاد و در جبهات جنگ نیز ادامه حملات طالبان بر مواضع نیروهای سردرگم امنیتی بیشتر خواهد شد.
متأسفانه به دلیل کثرت احزاب و گروه‌های مختلف در تیم‌های انتخاباتی دولت‌ساز و ثبات و همگرایی، عملا هیچ ابتکار عمل و اراده‌ای برای حل بنبست انتخاباتی وجود ندارد؛ چه این‌که عقب‌نشینی هر یک از دو طرف، برای دومین‌بار، یک شکست بزرگ قلم‌داد شده و برای هیچ یک قابل قبول نخواهد بود.
مقصر اصلی این وضعیت نیز کمیسیون‌های انتخاباتی اند که برای چندمین بار در طول سال‌های گذشته، با رویکردهای غیرشفاف و زمینه‌سازی تقلب و تخلف، زمینه بن‌بست‌های انتخاباتی و سیاسی را در کشور فراهم شاخته‌اند. آن‌چه تلخ‌تر است، این‌که به دنبال هر تغییری در رهبری کمیسیون‌های انتخاباتی، رویکردهای فسادآلود در این کمیسیون‌ها همچنان بدون تغییر مانده است.
قرار بود مراسم تحلیف ریاست جمهوری محمد اشرف غنی به تاریخ 8 حوت و عبدالله عبدالله نیز در همین محدوده برگزار شود، اما با پا در میانی زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان، و به منظور برگزاری مراسم امضای توافق‌نامه صلح این کشور با گروه طالبان، با 11 روز تأخیر، به 19 حوت موکول شد. حال دعوت‌نامه‌هایی که از سوی دفاتر محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله منتشر شده که حاکی از برگزاری مراسم تحلیف ریاست جمهوری هر دو، در یک روز(دوشنبه، 19 حوت) است. وزارت کار و اموراجتماعی نیز به همین مناسبت، فردا دوشنبه را در کابل تعطیل عمومی اعلام کرده است.
پیش از این، به دنبال دور جدید سفر زلمی خلیلزاد به کابل، پس از امضای توافق صلح با طالبان در قطر، گزارش‌هایی منتشر شد که که این فرستاده ویژه امریکا، این بار با یک طرح جدید در مورد بنبست انتخاباتی وارد افغانستان خواهد شد. او در طول روزهای گذشته با رهبران حکومت وحدت ملی و چهره‌های سیاسی دیدار و گفت‌وگو کرد. در این بین گزارشی منتشر شد که محمد اشرف غنی به خلیلزاد وقت ملاقات نداده است؛ گزارشی که از سوی ریاست جمهوری رد شد و در نهایت، جمعه‌شب خلیلزاد و اشرف غنی با یک‌دیگر دیدار کردند. هنوز جزییات دقیقی از طرح خلیلزاد و هم‌چنین رهبران سیاسی چون حامد کرزی و رسول سیاف برای میانجی‌گری بین محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله به بیرون درز نکرده، اما آن‌چه مشخص است، طرح‌های دو طرف چندان مورد استقبال دو رهبر حکومت وحدت ملی قرار نگرفته است؛ هرچند هم عبدالله عبدالله و هم یکی از معاونین او، به طور ضمنی از آغاز گفت‌وگوها با تیم دولت‌ساز خبر داده‌اند، ولی این مسأله از سوی تیم اشرف غنی تأیید نشده است.
آن‌چه مشخص است، این‌بار به نظر می‌رسد رایزنی‌ها میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله راه به جایی نخواهد برد. متأسفانه دوره 5 ساله حکومت وحدت ملی چنان دوره تلخ و ناکام برای این دو رهبر، به خصوص عبدالله عبدالله بوده که به هیچ وجه دیگر حاضر به تشکیل یک حکومت ائتلافی نخواهند بود؛ چه این‌که بیشتر مواد توافق‌نامه تشکیل حکومت وحدت ملی عملی نشده باقی مانده است.
بر این اساس، عملا ظرفیت داخلی برای پایان دادن به بنبست انتخاباتی در داخل کشور وجود ندارد و به نوعی، نگاه همگان به سوی امریکا و رویکرد این کشور است. امریکا نیز در نوع رویکرد خود در هفته‌های اخیر، به خصوص قبل و بعد از امضای توافق صلح با طالبان، به روشنی نشان داده که این توافق، خروج از افغانستان و ادغام طالبان به نظام سیاسی و جامعه کشور، خط سرخ این کشور است، اما عملا هیچ برنامه کارسازی برای حل بنبست انتخاباتی به عنوان مانع اصلی در برابر اجرا شدن توافق صلح با طالبان روی دست ندارد؛ برعکس، به نظر می‌رسد امریکا از بنبست هرچه بیشتر سیاسی در شرایط کنونی افغانستان استقبال می‌کند، چه این‌که تداوم این بنبست، می‌تواند زمینه تشکیل یک حکومت موقت و عبوری را برای نهایی سازی روند صلح، تغییر قانون اساسی افغانستان و برگزاری یک انتخابات فراگیر دیگر با حضور طالبان فراهم کند. در این زمینه، رییس جمهور، وزیر خارجه و دیگر مقام‌های امریکایی به وضوع نشان داده‌اند که دیگر تمایلی برای دولت‌سازی در افغانستان ندارند؛ و اساسا برنامه‌ای هم برای این مسأله ندارند؛ بلکه فقط با اعمال فشار و هشدار به رهبران حکومت، به دنبال این اند که دست‌آورد صلح اخیر با طالبان خدشه‌دار نشود.
در چنین شرایطی اعمال فشار امریکا؛ بدون ارائه یک راهکار برای حل بنبست انتخاباتی، گره کور این بنبست را محکم‌تر کرده است. در این بین، متأسفانه نوع رویکرد رهبران سیاسی کشور هم به گونه‌ای بوده که چشم‌بین اقدام بعدی امریکا، برنامه و طرح این کشور و میانجی‌گری امریکایی بوده‌اند. این رویکرد در مورد داکتر عبدالله عبدالله بیشتر برجسته و قابل مشاهده بوده تا محمد اشرف غنی که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی رابطه چندان خوبی با امریکا و میانجی‌گران امریکایی نداشته باشد. محمد اشرف غنی تاکنون در مورد رهایی بی قید و شرط و لجام گسیخته 5 هزار زندانی طالبان مقاومت کرده، اما عبدالله عبدالله در اظهاراتی تعجب‌برانگیز، اعلام کرده که از رهایی این زندانیان طالب، بدون آمادگی و مذاکره برای آن، حمایت می‌کند. برداشت‌ها از گفت‌وگوی اخیر تلویزیونی عبدالله عبدالله با تلویزیون طلوع‌نیوز هم این‌گونه است که او برای حل بنبست انتخاباتی، آماده معامله است؛ هرچند تأکید می‌کند بر مواضع اساسی خود پایبند هستند. عبدالله عبدالله در طول هفته‌ها و ماه‌های اخیر بیشترین همراهی را با رویکردها و مقام‌های امریکایی داشته؛ شاید به این دلیل که اطمینان بیشتری را در مورد خود در طرف مقابل ایجاد کند، اما غافل از این‌که دست امریکا برای حل بنبست سیاسی موجود خالی است و این کشور، برعکس از ادامه این بنبست برای زمینه‌سازی تشکیل دولت موقت نفع می‌برد.
در چنین شرایطی، در صورتی که کمتر از 24 ساعت آینده، اقدام فوری دیگری از سوی امریکا صورت نگیرد، و یا اصطلاحا معجزه‌ای رخ ندهد، با ادای سوگند ریاست جمهوری دو تن در کشور، بنبست انتخابات ریاست جمهوری وارد فاز جدیدی به نام بنبست حکومت‌داری خواهد شد. تداوم این وضعیت، بیش از پیش عرصه را مردم تنگ خواهد ساخت و حکومت را بیش از پیش تضعیف خواهد نمود. قطعا از این وضعیت، هم امریکا و هم طالبان بیشترین بهره را خواهند برد.
اما هرچند فردا دو فرد سوگند ریاست جمهوری خواهند خورد، ولی قطعا حکومت‌داری، قدرت، امکانات مالی و هم‌چنین توان نظامی در اختیار محمد اشرف غنی خواهد بود. عبدالله عبدالله در طول 5 سال گذشته حتی در دریافت هزینه کارمندان و مصارف دفتر ریاست اجرایی حکومت با مشکل مواجه خواهد بود و پس از این نیز، بدون داشتن توان مالی و هم‌چنین توان امنیتی و نظامی حکومت، به غیر از راه‌اندازی اعتراض‌های مردمی و نافرمانی‌های مدنی، کار دیگری از پیش نخواهد برد.
هم‌زمان با این تحولات، در شرایطی که هنوز تیم مذاکره‌کننده دولت افغانستان مشخص نشده و اختلاف نظرهای جدی در این مورد وجود دارد و از سوی دیگر، اشرف غنی همچنان حاضر به رهایی 5 هزار زندانی طالبان نیست، آغاز مذاکرات بین‌الافغانی نیز برای مدت نامعلومی به تعویق خواهد افتاد و در جبهات جنگ نیز ادامه حملات طالبان بر مواضع نیروهای سردرگم امنیتی بیشتر خواهد شد.
متأسفانه به دلیل کثرت احزاب و گروه‌های مختلف در تیم‌های انتخاباتی دولت‌ساز و ثبات و همگرایی، عملا هیچ ابتکار عمل و اراده‌ای برای حل بنبست انتخاباتی وجود ندارد؛ چه این‌که عقب‌نشینی هر یک از دو طرف، برای دومین‌بار، یک شکست بزرگ قلم‌داد شده و برای هیچ یک قابل قبول نخواهد بود.
مقصر اصلی این وضعیت نیز کمیسیون‌های انتخاباتی اند که برای چندمین بار در طول سال‌های گذشته، با رویکردهای غیرشفاف و زمینه‌سازی تقلب و تخلف، زمینه بن‌بست‌های انتخاباتی و سیاسی را در کشور فراهم شاخته‌اند. آن‌چه تلخ‌تر است، این‌که به دنبال هر تغییری در رهبری کمیسیون‌های انتخاباتی، رویکردهای فسادآلود در این کمیسیون‌ها همچنان بدون تغییر مانده است.
