رویدادهای جاری در مورد روند صلح میان دولت افغانستان و طالبان به اندازه ای سریع و فراوان رخ می دهند که به نظر می رسد صلح در همین نزدیکی و بسیار در دسترس تر از آن است که به نظر می آید؛ اما کارشناسان می گویند هنوز پرسش های جدی و مهمی وجود دارند که روشن نیست چه سرنوشتی پیدا می کنند. یکی از این پرسش ها این است که گزینه های روی میز طالبان برای صلح چیست؟
یک مقام پیشین طالبان گفته است که طالبان در گفتگوهای صلح پیشنهاد خواهند کرد؛ تا انتخابات دوباره در کشور برگزار شود.
سید اکبرآغا؛ از مهره های شناخته شده طالبان که معمولا در زمینه گفتگوهای صلح صحبت می کند گفته است که در صورت آغاز گفتگوهای صلح، طالبان خواهان برگزاری انتخابات دوباره خواهند شد.
به گفته او، طالبان با حکومت کنونی در قدرت شریک نخواهند شد.
شورای عالی صلح اما گفته است که با دور تازه تلاش های صلح، طالبان هنوز هیچ خواستی را مطرح نکرده اند؛ اما به باور کارشناسان، این دلیل کافی به حساب نمی آید که طالبان هیچ خواسته ای نداشته باشند و به نظر نمی رسد این موضع شورای عالی صلح، دلیلی برای عدم صحت ادعای مقام طالبان در خصوص خواست آن گروه مبنی بر برپایی انتخابات دوباره باشد.
همزمان، جنرال پرویز مشرف؛ رییس جمهوری پیشین پاکستان هم گفته است که طالبان باید در قدرت شریک شوند و از نفوذ هند در افغانستان جلوگیری شود.
پرویز مشرف که پیش از این به حمایت طالبان از سوی پاکستان اعتراف کرده بود، خواهان شریک کردن این گروه در قدرت است.
او گفته است:"برای آنکه حکومت افغانستان بتواند به صلح دست یابد، باید گروه های افراطی را در قدرت سهم دهد و از نفوذ هند در افغانستان جلوگیری کند."
مشرف شاید نماینده مستقیم طالبان به حساب نیاید؛ اما کسی است که کارنامه ایجاد و حمایت های وسیع از طالبان را در پرونده خود دارد و مهم تر از آن اینکه از مخالفان شدید حضور و فعالیت هند در افغانستان است؛ بنابراین، مواضع او در خصوص سهم دادن به طالبان در قدرت سیاسی در افغانستان و همچنین تاکید وی بر لزوم کاهش نفوذ هند در افغانستان را باید جدی گرفت.
با توجه به این خواسته مشرف و همچنین تصریح اکبرآغا، اکنون پرسش این است که شیوه و مکانیزم سهم دادن طالبان در قدرت چیست؟ تقسیم بیشتر کرسی های حکومت موجود یا تغییر قانون اساسی و برگزاری انتخابات دوباره؟
گفته می شود که در صورت پیوستن طالبان به روند صلح، برخی از نهادهای حکومتی به آنها واگذار خواهد شد و طالبان در نهادهای امنیتی و قضایی کشور نیز حضور خواهند داشت.
سید اکبر آغا؛ رهبر پیشین جیش‌المسلمین طالبان اما گفته است که این گروه با حکومت کنونی در قدرت سهیم نخواهد شد.
به گفته او خواست طالبان برگزاری دوباره انتخابات خواهد بود.
با این حساب، اگر اظهارات سید اکبرآغا را موضع واقعی طالبان به حساب آوریم، پرسش دیگری که شکل می گیرد این است که آیا آن گروه به انتخابات به مثابه یک شیوه مدرن و دموکراتیک برای دست یافتن به قدرت، باور دارند؟ و آیا منظور طالبان از انتخابات، معنای معمول و مدل متعارف و قبول شده آن است؟
رهبران طالبان بر اساس چه جمع بندی ای، به این نتیجه رسیده اند که آنها از طریق انتخابات می توانند به قدرت برسند و اگر بر فرض آنها در انتخابات پیروز شوند و قدرت سیاسی را تصاحب کنند، آیا شاهد پایه گذاری یک امارت اسلامی دیگر خواهیم بود یا در حکومت منتخب طالبانی، اصول قانون اساسی، دستاوردهای ۱۴ سال اخیر، ارزش های دموکراتیک، آزادی های مدنی و مذهبی و رسانه ای و آزادی بیان پاس داشته و رعایت خواهد شد؟
قانون اساسی، آزادی بیان، حقوق زنان، حقوق بشر و دموکراسی نیم بند، دستاوردهای ۱۴ سال گذشته است که با قربانی‌های زیادی به دست آمده اند.
حکومت بارها تاکید کرده که این دستاوردها قربانی گفتگوهای صلح نخواهند شد.
اما پرسش های بالا نشان می دهد که صرف نظر از تاکیدهای مکرر مقامات کابل، در زمینه گزینه های روی میز طالبان در گفتگوهای صلح و آنچه این گروه و حامیان پاکستانی، عربی و غربی اش از این گفتگوها به دنبال آن هستند تردیدها و نگرانی های بسیار جدی وجود دارد و این احتمال بعید نیست که یکی از نخستین قربانیان هرگونه توافق صلحی با طالبان، دستاوردهای ۱۴ سال اخیر افغانستان و اصول مهم قانون اساسی باشد.
در این میان عبدالحیکم مجاهد؛ از چهره های پیشین طالبان که همزمان معاون کنونی شورای عالی صلح نیز هست باور دارد که طالبان، حکومت افغانستان و کشورهای همسایه نباید فرصت موجود برای برقراری صلح را از دست بدهند.
او هم می گوید که هنوز طالبان هیچ خواسته ای را مطرح نکرده اند.
این گفته‌ها در حالی است که پیش از این رییس‌جمهور و رییس اجرایی گفته بودند که گفتگوهای صلح به گونه شفاف آغاز خواهد شد و در این گفتگوها حقوق و منافع مردم افغانستان معامله نمی شود؛ ابراز اطمینان هایی که تصور می شود با هر گامی که به سمت گفتگوهای مستقیم برداشته می شود، با تردید و تزلزل بیشتری روبرو می شود.
در همین حال، رنگین دادفر سپنتا؛ مشاور پیشین امنیت ملی در دوره کرزی در مصاحبه ای گفته است که حکومت باید با احتیاط در گفتگوهای صلح گام بردارد.
وی افزود: این یک گام نیک است؛ اما بر صداقت پاکستان در این گفتگوها شک دارم.
این مقام پیشین حکومتی از رویکرد مداراجویانه حکومت در این گفتگوها انتقاد کرده و گفته است که در این گفتگوها بر روابط کابل- دهلی به خواست پاکستان آسیب رسیده است .
سپنتا اما در ابراز این نگرانی و تردید تنها نیست. پیش از این نیز مقام های حکومت سابق مانند شخص حامد کرزی و همچنین رییس دفتر او کریم خرم، بارها نسبت به تبعات این سیاست حکومت جدید هشدار داده و نسبت به آسیب دیدن روابط افغانستان و هند در این رویکرد اشرف غنی، ابراز نگرانی عمیق کرده اند.
در دوره آقای کرزی، روابط افغانستان و هند، توسعه بی سابقه ای پیدا کرد و نقش چهره های ضد طالبان و پاکستان مانند سپنتا و خرم در این رویداد، مشهود بوده است. اکنون به نظر می رسد آنها نگران از دست رفتن تمامی دستاوردها و پیشرفت هایی هستند که افغانستان در دوره کرزی به آنها دست یافته بود.
در میان چهره های یادشده، آقای سپنتا از جمله کسانی بود که بارها نسبت به پاکستان مواضع تندی اتخاذ کرد و باری حتی از بسیج عمومی مردم افغانستان بر علیه پاکستان سخن گفت.
این موضع گیری های او البته بی هزینه هم نبود و در زمانی که او در کابل، به مهندسی مواضع ضد پاکستانی و هندگرایانه در سیاست خارجی حکومت کرزی مشغول بود، برادر وی در هرات، به دست افراد مسلح ناشناس، کشته شد.
مشاور پیشین امنیت ملی هرچند آغاز گفتگوهای صلح را یک گام نیک دانست؛ اما ابراز نگرانی کرد که این گفتگوها به بهای از دست دادن ارزش‌ها به ویژه حاکمیت ملی، استقلال و روابط افغانستان با کشورهای دیگر تمام شود .
رنگین دادفر سپنتا اظهار داشت:"صلح بهایی دارد. بهای این صلح باید دستاوردهای مردم، استقلال و وحدت ملی نباشد".
مشاور پیشین امنیت ملی از سیاست خارجی حکومت کنونی انتقاد کرد و گفت که سیاستمدارن از راه مدارا به نتیجه‌ای نخواهند رسید.
وی افزود:"سیاست‌گذاران کنونی افغانستان به دلیل بی دانشی که از سیاست خارجی دارند به این مساله توجه کافی ندارند. تجارب تمامی کشورها نشان داده‌اند که از طریق مداراجویی در برابر متجاوزین به جایی نمی‌رسد و متجاوزان خارجی را می‌توان با مقاومت به پشت میز مذاکره حاضر بسازیم، ضرور نبود که به روابط خود با هند اینقدر آسیب برسانیم".
به نظر می رسد مواضع آقای سپنتا حتی بیرون از حلقه یاران سابق کرزی نیز هوادارانی دارد. به عنوان نمونه، گفته می شود عبد رب الرسول سیاف، محمد اسماعیل خان و رئیس مجلس سنا پیشنهادهای شفاهی را به رئیس جمهور غنی درباره چگونگی گفتگوهای صلح با طالبان ارائه کرده‌اند.
رئیس مجلس سنا می‌گوید که هرچند آنان از تأمین صلح در کشور پشتیبانی می‌کنند؛ اما در این راستا نگرانی‌ها و موقف شان را پس از نتیجه این گفتگوها اعلام خواهند کرد.
وی تأکید می‌ورزد که از صلحی پشتیبانی می‌کند که طالب به داعش مبدل نشود.
همچنین کمیسیون مستقل حقوق بشر هم می‌گوید که صلح بدون عدالت و شرکت زنان، صلح نیست؛ بلکه معامله است و هرگونه معامله کوتاه مدت سیاسی میان دو گروه سیاسی به صلح نخواهد انجامید .
بر این اساس، به نظر می رسد به همان اندازه که گزینه های روی میز طالبان در خصوص صلح با حکومت، احتمالا بزرگ، غیر عملی و برای دستاوردهای ۱۴ ساله کشور به شدت تهدیدآمیز اند، نگرانی ها و فشارهای رو به افزایش بر حکومت غنی و عبدالله هم کار این روند را با دشواری های سنگینی روبرو خواهد کرد.
یک مقام پیشین طالبان گفته است که طالبان در گفتگوهای صلح پیشنهاد خواهند کرد؛ تا انتخابات دوباره در کشور برگزار شود.
سید اکبرآغا؛ از مهره های شناخته شده طالبان که معمولا در زمینه گفتگوهای صلح صحبت می کند گفته است که در صورت آغاز گفتگوهای صلح، طالبان خواهان برگزاری انتخابات دوباره خواهند شد.
به گفته او، طالبان با حکومت کنونی در قدرت شریک نخواهند شد.
شورای عالی صلح اما گفته است که با دور تازه تلاش های صلح، طالبان هنوز هیچ خواستی را مطرح نکرده اند؛ اما به باور کارشناسان، این دلیل کافی به حساب نمی آید که طالبان هیچ خواسته ای نداشته باشند و به نظر نمی رسد این موضع شورای عالی صلح، دلیلی برای عدم صحت ادعای مقام طالبان در خصوص خواست آن گروه مبنی بر برپایی انتخابات دوباره باشد.
همزمان، جنرال پرویز مشرف؛ رییس جمهوری پیشین پاکستان هم گفته است که طالبان باید در قدرت شریک شوند و از نفوذ هند در افغانستان جلوگیری شود.
پرویز مشرف که پیش از این به حمایت طالبان از سوی پاکستان اعتراف کرده بود، خواهان شریک کردن این گروه در قدرت است.
او گفته است:"برای آنکه حکومت افغانستان بتواند به صلح دست یابد، باید گروه های افراطی را در قدرت سهم دهد و از نفوذ هند در افغانستان جلوگیری کند."
مشرف شاید نماینده مستقیم طالبان به حساب نیاید؛ اما کسی است که کارنامه ایجاد و حمایت های وسیع از طالبان را در پرونده خود دارد و مهم تر از آن اینکه از مخالفان شدید حضور و فعالیت هند در افغانستان است؛ بنابراین، مواضع او در خصوص سهم دادن به طالبان در قدرت سیاسی در افغانستان و همچنین تاکید وی بر لزوم کاهش نفوذ هند در افغانستان را باید جدی گرفت.
با توجه به این خواسته مشرف و همچنین تصریح اکبرآغا، اکنون پرسش این است که شیوه و مکانیزم سهم دادن طالبان در قدرت چیست؟ تقسیم بیشتر کرسی های حکومت موجود یا تغییر قانون اساسی و برگزاری انتخابات دوباره؟
گفته می شود که در صورت پیوستن طالبان به روند صلح، برخی از نهادهای حکومتی به آنها واگذار خواهد شد و طالبان در نهادهای امنیتی و قضایی کشور نیز حضور خواهند داشت.
سید اکبر آغا؛ رهبر پیشین جیش‌المسلمین طالبان اما گفته است که این گروه با حکومت کنونی در قدرت سهیم نخواهد شد.
به گفته او خواست طالبان برگزاری دوباره انتخابات خواهد بود.
با این حساب، اگر اظهارات سید اکبرآغا را موضع واقعی طالبان به حساب آوریم، پرسش دیگری که شکل می گیرد این است که آیا آن گروه به انتخابات به مثابه یک شیوه مدرن و دموکراتیک برای دست یافتن به قدرت، باور دارند؟ و آیا منظور طالبان از انتخابات، معنای معمول و مدل متعارف و قبول شده آن است؟
رهبران طالبان بر اساس چه جمع بندی ای، به این نتیجه رسیده اند که آنها از طریق انتخابات می توانند به قدرت برسند و اگر بر فرض آنها در انتخابات پیروز شوند و قدرت سیاسی را تصاحب کنند، آیا شاهد پایه گذاری یک امارت اسلامی دیگر خواهیم بود یا در حکومت منتخب طالبانی، اصول قانون اساسی، دستاوردهای ۱۴ سال اخیر، ارزش های دموکراتیک، آزادی های مدنی و مذهبی و رسانه ای و آزادی بیان پاس داشته و رعایت خواهد شد؟
قانون اساسی، آزادی بیان، حقوق زنان، حقوق بشر و دموکراسی نیم بند، دستاوردهای ۱۴ سال گذشته است که با قربانی‌های زیادی به دست آمده اند.
حکومت بارها تاکید کرده که این دستاوردها قربانی گفتگوهای صلح نخواهند شد.
اما پرسش های بالا نشان می دهد که صرف نظر از تاکیدهای مکرر مقامات کابل، در زمینه گزینه های روی میز طالبان در گفتگوهای صلح و آنچه این گروه و حامیان پاکستانی، عربی و غربی اش از این گفتگوها به دنبال آن هستند تردیدها و نگرانی های بسیار جدی وجود دارد و این احتمال بعید نیست که یکی از نخستین قربانیان هرگونه توافق صلحی با طالبان، دستاوردهای ۱۴ سال اخیر افغانستان و اصول مهم قانون اساسی باشد.
در این میان عبدالحیکم مجاهد؛ از چهره های پیشین طالبان که همزمان معاون کنونی شورای عالی صلح نیز هست باور دارد که طالبان، حکومت افغانستان و کشورهای همسایه نباید فرصت موجود برای برقراری صلح را از دست بدهند.
او هم می گوید که هنوز طالبان هیچ خواسته ای را مطرح نکرده اند.
این گفته‌ها در حالی است که پیش از این رییس‌جمهور و رییس اجرایی گفته بودند که گفتگوهای صلح به گونه شفاف آغاز خواهد شد و در این گفتگوها حقوق و منافع مردم افغانستان معامله نمی شود؛ ابراز اطمینان هایی که تصور می شود با هر گامی که به سمت گفتگوهای مستقیم برداشته می شود، با تردید و تزلزل بیشتری روبرو می شود.
در همین حال، رنگین دادفر سپنتا؛ مشاور پیشین امنیت ملی در دوره کرزی در مصاحبه ای گفته است که حکومت باید با احتیاط در گفتگوهای صلح گام بردارد.
وی افزود: این یک گام نیک است؛ اما بر صداقت پاکستان در این گفتگوها شک دارم.
این مقام پیشین حکومتی از رویکرد مداراجویانه حکومت در این گفتگوها انتقاد کرده و گفته است که در این گفتگوها بر روابط کابل- دهلی به خواست پاکستان آسیب رسیده است .
سپنتا اما در ابراز این نگرانی و تردید تنها نیست. پیش از این نیز مقام های حکومت سابق مانند شخص حامد کرزی و همچنین رییس دفتر او کریم خرم، بارها نسبت به تبعات این سیاست حکومت جدید هشدار داده و نسبت به آسیب دیدن روابط افغانستان و هند در این رویکرد اشرف غنی، ابراز نگرانی عمیق کرده اند.
در دوره آقای کرزی، روابط افغانستان و هند، توسعه بی سابقه ای پیدا کرد و نقش چهره های ضد طالبان و پاکستان مانند سپنتا و خرم در این رویداد، مشهود بوده است. اکنون به نظر می رسد آنها نگران از دست رفتن تمامی دستاوردها و پیشرفت هایی هستند که افغانستان در دوره کرزی به آنها دست یافته بود.
در میان چهره های یادشده، آقای سپنتا از جمله کسانی بود که بارها نسبت به پاکستان مواضع تندی اتخاذ کرد و باری حتی از بسیج عمومی مردم افغانستان بر علیه پاکستان سخن گفت.
این موضع گیری های او البته بی هزینه هم نبود و در زمانی که او در کابل، به مهندسی مواضع ضد پاکستانی و هندگرایانه در سیاست خارجی حکومت کرزی مشغول بود، برادر وی در هرات، به دست افراد مسلح ناشناس، کشته شد.
مشاور پیشین امنیت ملی هرچند آغاز گفتگوهای صلح را یک گام نیک دانست؛ اما ابراز نگرانی کرد که این گفتگوها به بهای از دست دادن ارزش‌ها به ویژه حاکمیت ملی، استقلال و روابط افغانستان با کشورهای دیگر تمام شود .
رنگین دادفر سپنتا اظهار داشت:"صلح بهایی دارد. بهای این صلح باید دستاوردهای مردم، استقلال و وحدت ملی نباشد".
مشاور پیشین امنیت ملی از سیاست خارجی حکومت کنونی انتقاد کرد و گفت که سیاستمدارن از راه مدارا به نتیجه‌ای نخواهند رسید.
وی افزود:"سیاست‌گذاران کنونی افغانستان به دلیل بی دانشی که از سیاست خارجی دارند به این مساله توجه کافی ندارند. تجارب تمامی کشورها نشان داده‌اند که از طریق مداراجویی در برابر متجاوزین به جایی نمی‌رسد و متجاوزان خارجی را می‌توان با مقاومت به پشت میز مذاکره حاضر بسازیم، ضرور نبود که به روابط خود با هند اینقدر آسیب برسانیم".
به نظر می رسد مواضع آقای سپنتا حتی بیرون از حلقه یاران سابق کرزی نیز هوادارانی دارد. به عنوان نمونه، گفته می شود عبد رب الرسول سیاف، محمد اسماعیل خان و رئیس مجلس سنا پیشنهادهای شفاهی را به رئیس جمهور غنی درباره چگونگی گفتگوهای صلح با طالبان ارائه کرده‌اند.
رئیس مجلس سنا می‌گوید که هرچند آنان از تأمین صلح در کشور پشتیبانی می‌کنند؛ اما در این راستا نگرانی‌ها و موقف شان را پس از نتیجه این گفتگوها اعلام خواهند کرد.
وی تأکید می‌ورزد که از صلحی پشتیبانی می‌کند که طالب به داعش مبدل نشود.
همچنین کمیسیون مستقل حقوق بشر هم می‌گوید که صلح بدون عدالت و شرکت زنان، صلح نیست؛ بلکه معامله است و هرگونه معامله کوتاه مدت سیاسی میان دو گروه سیاسی به صلح نخواهد انجامید .
بر این اساس، به نظر می رسد به همان اندازه که گزینه های روی میز طالبان در خصوص صلح با حکومت، احتمالا بزرگ، غیر عملی و برای دستاوردهای ۱۴ ساله کشور به شدت تهدیدآمیز اند، نگرانی ها و فشارهای رو به افزایش بر حکومت غنی و عبدالله هم کار این روند را با دشواری های سنگینی روبرو خواهد کرد.
