داکتر عبدالله؛ رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی، روز یکشنبه ۱۷ جوزا، در راس هیاتی از مقامات دولتی کشور وارد دوشنبه شد و در فرودگاه این شهر، قاهر رسول زاده؛ نخست وزیر تاجیکستان و مقامات دیگر از او استقبال کردند.
رییس اجرایی حکومت وحدت ملی که برای انجام این سفر رسمی و شرکت در کنفرانس بین‌المللی آب وارد دوشنبه؛ پایتخت تاجیکستان شده با نخست وزیر و رئیس جمهوری تاجیکستان دیدار و گفتگو کرده است.
در دیدار امامعلی رحمان با آقای عبدالله، همکاری های دو کشور، از جمله در بخش های سیاست، امنیت، اقتصاد و اجتماع، معارف مورد بحث قرار گرفته است.
رییس جمهوری تاجیکستان گفته است:"تاجیکستان همیشه جانبدار همکاری متقابلا سودمند دوجانبه با کشور دوست و برادر افغانستان بود، هست و خواهد ماند. ما کوشش به خرج می‌دهیم که این مناسبت ها همیشه در سطح بلند و جوابگوی منافع هر دو جانب باشند. در بین کشورهای منطقه ما به همکاری با کشور شما علاقمندی خاص داریم."
کارشناسان نیز می گویند که این سفر در زمان بسیار حساسی صورت می گیرد. وضعیت امنیتی دو کشور به ویژه پس از ظهور داعش در افغانستان، بنای یک فصل تازه رابطه با روی کار آمدن دولت وحدت ملی در افغانستان، جایگاه تاجیکستان در چشم انداز اقتصادی دولت اشرف غنی، همکاری های مرزی، مبارزه با تروریزم و... از مسایلی است که دو کشور را به برقراری روابطی نزدیک تر در زمان حاضر، نیازمند می سازد.
این مسایل، در واقع دو کشور همسایه را در برابر سرنوشت مشترکی قرار داده که غلبه و سیطره بر آن، نیازمند توسعه همکاری های مشترک می باشد.
منابع دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان هم می گویند که موضوع امنیت در منطقه و مبارزه با مواد مخدر و گروه های تروریستی در شمال افغانستان در محور گفتگوهای آقایان رحمان و عبدالله قرار داشته است.
سایت ریاست جمهوری تاجیکستان در این باره می نویسد:"توجه زیاد به مسائل امنیتی، از جمله تأمین صلح و ثبات در منطقه های سرحدی (مرزی) میان تاجیکستان و افغانستان و مبارزه مشترک با عنصرهای تروریزم و افراط گرایی و گردش (داد و ستد) غیرقانونی مواد مخدر ظاهر گردید."
رییس اجرایی حکومت وحدت ملی نیز با عنایت به همین موارد و مسایل، جایگاه تاجیکستان را در روابط خارجی افغانستان، بسیار مهم ارزیابی کرده و گفته است که سفر رسمی او به تاجیکستان اولین سفر خارجی او پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال گذشته و به عنوان رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی این کشور همسایه تاجیکستان است.
آقای عبدالله از قدیم الایام جزو افراد نزدیک به تاجیکستان محسوب می شود. صرف نظر از نسبت قومی او با ساکنان تاجیکستان، جناح سیاسی که آقای عبدالله به آن وابسته و از آن برخاسته است در زمان مقاومت علیه طالبان، از حمایت کشورهایی مانند تاجیکستان برخوردار بود؛ بنابراین، حضور او در ترکیب حکومت وحدت ملی در افغانستان، برای تاجیکستان در تقویت رابطه با افغانستان، یک برگ برنده بسیار ارزشمند محسوب می شود.
اهمیت این موضوع به ویژه زمانی بهتر قابل درک خواهد بود که نگاهی به روابط افغانستان با تاجیکستان و در مجموع، همه همسایگان شمالی افغانستان در سال های حاکمیت رییس جمهوری پیشین – کرزی- بینداریم.
تاجیکستان و دیگر جمهوری های آسیای میانه در سیاست خارجی آقای کرزی، جایگاهی حاشیه ای و نه چندان مهم داشتند و تاجیک ها انتظار دارند با سهم گیری طیف همسو با ائتلاف شمال سابق به رهبری داکتر عبدالله در حکومت، این نظم دگرگون شود و این کشور نیز به یکی از بازیگران اقتصادی و امنیتی در افغانستان بدل شود.
این همه در حالی است که اخیرا ناامنی ها در مناطق شمالی افغانستان که با تاجیکستان و کشورهای دیگر آسیای میانه مرز مشترک دارند نیز افزایش یافته است. در روزهای اخیر مقام های محلی در ولایت بدخشان در شمال شرق کشور اعلام کردند که گروه طالبان مقر ولسوالی یمگان را به تصرف خود درآورده است.
قبلا هم از درگیری های متعددی میان نیروهای دولتی و گروه های تروریستی در ولایات شمالی افغانستان گزارش شده بود. مقام های تاجیکستان و کشورهای دیگر منطقه، حضور روزافزون گروه های تروریستی، به ویژه گروه های اسلام گرای آسیای میانه را در مناطق مرزی، تهدیدی برای امنیت و ثبات منطقه می دانند.
البته تاجیکستان در این زمینه تنها نیست. به علاوه تاجیکستان و چه بسا بیشتر از این کشور، این روسیه است که نگران توسعه تروریزم به شمال افغانستان و گسترش و تشدید فعالیت های آن به مناطق مرزی با این کشور است.
تصور غالب در میان تحلیلگران مسایل آسیای مرکزی و حوزه قفقاز این است که تروریزم از افغانستان به عنوان معبری برای گذار به قلب آسیا و از آنجا برای نفوذ به روسیه و چین استفاده می کند و این امر با توجه به وضعیت پیچیده ای که در خاور میانه شکل گرفته، دامنه نگرانی های امنیتی حاکم بر افغانستان را به آسیای میانه، روسیه و چین نیز گسترش داده است.
به این ترتیب، پیش بینی می شود که تاجیکستان در سفر آقای عبدالله به دوشنبه، مراتب نگرانی عمیق و شدید خود را در این زمینه با او در میان بگذارد و او را در جریان آخرین برنامه ریزی ها و تمهیدات پیشگیرانه ضد تروریستی در این منطقه نیز قرار دهد.
روسیه و تاجیکستان اخیرا به صورت مشترک، مانورهای نظامی بی سابقه ای را در مناطق مرزی با افغانستان برگزار کرده اند که عمدتا مبتنی بر مبارزه با نفوذ خطر افراط گرایی و تروریزم از افغانستان به آسیای میانه بوده است.
همچنین روسیه و تاجیکستان، کمی پیشتر از مانور پیشگفته، مانور مشابهی را با حضور کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی با موضوع مشابه در آسیای مرکزی راه اندازی کردند.
با این حساب، اگرچه موضوع اصلی سفر آقای عبدالله به این همسایه شمالی، آب است؛ اما امنیت همچنان دغدغه اصلی و غالب این دیدار خواهد بود.
با این حال، سفر رسمی آقای عبدالله به تاجیکستان در چارچوب همایش بین المللی مربوط به ده ساله "آب برای حیات" صورت می گیرد. این کنفرانس سطح عالی از ۹ تا ۱۱ جون در شهر دوشنبه دایر می شود و قرار است در آن نمایندگان حدود ۱۰۰ کشور و نزدیک به ۳۰ سازمان بین‌المللی شرکت کنند.
بان کی مون؛ دبیر کل سازمان ملل متحد نیز در این همایش شرکت و سخنرانی می کند. هدف اصلی این کنفرانس ارزیابی نتایج برنامه‌های مربوط به ده ساله "آب برای حیات"۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ است که سازمان ملل متحد یک دهه قبل با پیشنهاد دولت تاجیکستان اعلام کرده بود.
شرکت افغانستان در این کنفرانس به معنای آن است که کشور ما نیز در پی دست یافتن به امتیازاتی برابر با سایر کشورها از منابع سرشار آبی است که ریشه در همه کشورهای مشترک المنافع دارد؛ ولی افغانستان عملا از آن بهره ای نمی برد.
نظام توزیع ذخایر آب میان پنج کشور آسیای میانه که در زمان اتحاد شوروی ایجاد شده و بعد از فروپاشی شوروی مورد تایید دوباره آنها قرار گرفته، شامل افغانستان نمی‌شود. در نتیجه، کشور ما از سهم خود از ذخایر آب رودخانه آمو که بزرگترین رودخانه در منطقه محسوب می شود محروم است.
همچنین آب از منابع اصلی نیروی برق در منطقه، به ویژه در تاجیکستان، محسوب می‌شود. در صورت ایجاد نیروگاه های آبی، مقدار زیادی از نیروی برق تاجیکستان و قرقیزستان در چارچوب طرح موسوم به کاسا-۱۰۰۰ که از حمایت سازمان های مالی بین المللی برخوردار است، به افغانستان و پاکستان انتقال می یابد.
آقایان رحمان و عبدالله طرح کاسا-۱۰۰۰ و بنیاد خطوط انتقال برق در منطقه و همچنین ساخت راه آهن چین- قرقیزستان- تاجیکستان- افغانستان- ایران را نیز برای توسعه کشورهای منطقه بسیار مهم خوانده اند. رئیس جمهوری تاجیکستان همچنین در دیدار با آقای عبدالله طرح کشیدن لوله گاز از افغانستان به تاجیکستان را بررسی کرده است.
این موضوعات در دیدار آقای رحمان با حمید چیتچیان؛ وزیر نیروی ایران نیز بررسی شده است. در دیدار آقای رحمان با وزیر نیروی ایران نیز بر همکاری سه جانبه با افغانستان، از جمله در زمینه بنیاد راه آهن، خطوط برق و لوله آب آشامیدنی تاکید شده است.
مقامات تاجیکستان و کشورهای دیکر آسیای میانه همواره از روی دست گرفتن طرح های بزرگ انرژی و راه و ترابری در منطقه با جلب افغانستان سخن گفته اند. چین، روسیه و ایران نیز وعده سرمایه گذاری در برخی از این طرح ها را کرده اند؛ اما به گفته کارشناسان، اجرای این طرح های بلندپروازانه در منطقه بدون تامین امنیت و ثبات در افغانستان که همسایه نزدیک کشورهای آسیای میانه محسوب می شود، شدنی به نظر نمی رسد.
غیر از همکاری های یادشده، گزارش شده است که وزرای خارجه افغانستان و تاجیکستان در زمینه های مختلف پروتکل همکاری امضا کرده اند.
احمدشکیب مستغنی؛ سخنگوی وزارت خارجه در یک نشست خبری در کابل گفت:"پروتکل همکاری میان وزارت های امور خارجه افغانستان و تاجیکستان که در سال ۲۰۰۵ به امضا رسیده بود و میعاد اعتبار آن به پایان رسیده، دیروز میان وزرای خارجه دو کشور با حضورداشت داکتر عبدالله و قاهر رسول زاده؛ نخست وزیر تاجیکستان مجددا به امضا رسید".
به گفته وی، این پروتکل دربرگیرنده مسایل مختلف از جمله مبارزه مشترک با تهدیدهای امنیتی، تروریزم و قاچاق مواد مخدر است.
رییس اجرایی حکومت وحدت ملی که برای انجام این سفر رسمی و شرکت در کنفرانس بین‌المللی آب وارد دوشنبه؛ پایتخت تاجیکستان شده با نخست وزیر و رئیس جمهوری تاجیکستان دیدار و گفتگو کرده است.
در دیدار امامعلی رحمان با آقای عبدالله، همکاری های دو کشور، از جمله در بخش های سیاست، امنیت، اقتصاد و اجتماع، معارف مورد بحث قرار گرفته است.
رییس جمهوری تاجیکستان گفته است:"تاجیکستان همیشه جانبدار همکاری متقابلا سودمند دوجانبه با کشور دوست و برادر افغانستان بود، هست و خواهد ماند. ما کوشش به خرج می‌دهیم که این مناسبت ها همیشه در سطح بلند و جوابگوی منافع هر دو جانب باشند. در بین کشورهای منطقه ما به همکاری با کشور شما علاقمندی خاص داریم."
کارشناسان نیز می گویند که این سفر در زمان بسیار حساسی صورت می گیرد. وضعیت امنیتی دو کشور به ویژه پس از ظهور داعش در افغانستان، بنای یک فصل تازه رابطه با روی کار آمدن دولت وحدت ملی در افغانستان، جایگاه تاجیکستان در چشم انداز اقتصادی دولت اشرف غنی، همکاری های مرزی، مبارزه با تروریزم و... از مسایلی است که دو کشور را به برقراری روابطی نزدیک تر در زمان حاضر، نیازمند می سازد.
این مسایل، در واقع دو کشور همسایه را در برابر سرنوشت مشترکی قرار داده که غلبه و سیطره بر آن، نیازمند توسعه همکاری های مشترک می باشد.
منابع دفتر ریاست جمهوری تاجیکستان هم می گویند که موضوع امنیت در منطقه و مبارزه با مواد مخدر و گروه های تروریستی در شمال افغانستان در محور گفتگوهای آقایان رحمان و عبدالله قرار داشته است.
سایت ریاست جمهوری تاجیکستان در این باره می نویسد:"توجه زیاد به مسائل امنیتی، از جمله تأمین صلح و ثبات در منطقه های سرحدی (مرزی) میان تاجیکستان و افغانستان و مبارزه مشترک با عنصرهای تروریزم و افراط گرایی و گردش (داد و ستد) غیرقانونی مواد مخدر ظاهر گردید."
رییس اجرایی حکومت وحدت ملی نیز با عنایت به همین موارد و مسایل، جایگاه تاجیکستان را در روابط خارجی افغانستان، بسیار مهم ارزیابی کرده و گفته است که سفر رسمی او به تاجیکستان اولین سفر خارجی او پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال گذشته و به عنوان رئیس اجرایی حکومت وحدت ملی این کشور همسایه تاجیکستان است.
آقای عبدالله از قدیم الایام جزو افراد نزدیک به تاجیکستان محسوب می شود. صرف نظر از نسبت قومی او با ساکنان تاجیکستان، جناح سیاسی که آقای عبدالله به آن وابسته و از آن برخاسته است در زمان مقاومت علیه طالبان، از حمایت کشورهایی مانند تاجیکستان برخوردار بود؛ بنابراین، حضور او در ترکیب حکومت وحدت ملی در افغانستان، برای تاجیکستان در تقویت رابطه با افغانستان، یک برگ برنده بسیار ارزشمند محسوب می شود.
اهمیت این موضوع به ویژه زمانی بهتر قابل درک خواهد بود که نگاهی به روابط افغانستان با تاجیکستان و در مجموع، همه همسایگان شمالی افغانستان در سال های حاکمیت رییس جمهوری پیشین – کرزی- بینداریم.
تاجیکستان و دیگر جمهوری های آسیای میانه در سیاست خارجی آقای کرزی، جایگاهی حاشیه ای و نه چندان مهم داشتند و تاجیک ها انتظار دارند با سهم گیری طیف همسو با ائتلاف شمال سابق به رهبری داکتر عبدالله در حکومت، این نظم دگرگون شود و این کشور نیز به یکی از بازیگران اقتصادی و امنیتی در افغانستان بدل شود.
این همه در حالی است که اخیرا ناامنی ها در مناطق شمالی افغانستان که با تاجیکستان و کشورهای دیگر آسیای میانه مرز مشترک دارند نیز افزایش یافته است. در روزهای اخیر مقام های محلی در ولایت بدخشان در شمال شرق کشور اعلام کردند که گروه طالبان مقر ولسوالی یمگان را به تصرف خود درآورده است.
قبلا هم از درگیری های متعددی میان نیروهای دولتی و گروه های تروریستی در ولایات شمالی افغانستان گزارش شده بود. مقام های تاجیکستان و کشورهای دیگر منطقه، حضور روزافزون گروه های تروریستی، به ویژه گروه های اسلام گرای آسیای میانه را در مناطق مرزی، تهدیدی برای امنیت و ثبات منطقه می دانند.
البته تاجیکستان در این زمینه تنها نیست. به علاوه تاجیکستان و چه بسا بیشتر از این کشور، این روسیه است که نگران توسعه تروریزم به شمال افغانستان و گسترش و تشدید فعالیت های آن به مناطق مرزی با این کشور است.
تصور غالب در میان تحلیلگران مسایل آسیای مرکزی و حوزه قفقاز این است که تروریزم از افغانستان به عنوان معبری برای گذار به قلب آسیا و از آنجا برای نفوذ به روسیه و چین استفاده می کند و این امر با توجه به وضعیت پیچیده ای که در خاور میانه شکل گرفته، دامنه نگرانی های امنیتی حاکم بر افغانستان را به آسیای میانه، روسیه و چین نیز گسترش داده است.
به این ترتیب، پیش بینی می شود که تاجیکستان در سفر آقای عبدالله به دوشنبه، مراتب نگرانی عمیق و شدید خود را در این زمینه با او در میان بگذارد و او را در جریان آخرین برنامه ریزی ها و تمهیدات پیشگیرانه ضد تروریستی در این منطقه نیز قرار دهد.
روسیه و تاجیکستان اخیرا به صورت مشترک، مانورهای نظامی بی سابقه ای را در مناطق مرزی با افغانستان برگزار کرده اند که عمدتا مبتنی بر مبارزه با نفوذ خطر افراط گرایی و تروریزم از افغانستان به آسیای میانه بوده است.
همچنین روسیه و تاجیکستان، کمی پیشتر از مانور پیشگفته، مانور مشابهی را با حضور کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی با موضوع مشابه در آسیای مرکزی راه اندازی کردند.
با این حساب، اگرچه موضوع اصلی سفر آقای عبدالله به این همسایه شمالی، آب است؛ اما امنیت همچنان دغدغه اصلی و غالب این دیدار خواهد بود.
با این حال، سفر رسمی آقای عبدالله به تاجیکستان در چارچوب همایش بین المللی مربوط به ده ساله "آب برای حیات" صورت می گیرد. این کنفرانس سطح عالی از ۹ تا ۱۱ جون در شهر دوشنبه دایر می شود و قرار است در آن نمایندگان حدود ۱۰۰ کشور و نزدیک به ۳۰ سازمان بین‌المللی شرکت کنند.
بان کی مون؛ دبیر کل سازمان ملل متحد نیز در این همایش شرکت و سخنرانی می کند. هدف اصلی این کنفرانس ارزیابی نتایج برنامه‌های مربوط به ده ساله "آب برای حیات"۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ است که سازمان ملل متحد یک دهه قبل با پیشنهاد دولت تاجیکستان اعلام کرده بود.
شرکت افغانستان در این کنفرانس به معنای آن است که کشور ما نیز در پی دست یافتن به امتیازاتی برابر با سایر کشورها از منابع سرشار آبی است که ریشه در همه کشورهای مشترک المنافع دارد؛ ولی افغانستان عملا از آن بهره ای نمی برد.
نظام توزیع ذخایر آب میان پنج کشور آسیای میانه که در زمان اتحاد شوروی ایجاد شده و بعد از فروپاشی شوروی مورد تایید دوباره آنها قرار گرفته، شامل افغانستان نمی‌شود. در نتیجه، کشور ما از سهم خود از ذخایر آب رودخانه آمو که بزرگترین رودخانه در منطقه محسوب می شود محروم است.
همچنین آب از منابع اصلی نیروی برق در منطقه، به ویژه در تاجیکستان، محسوب می‌شود. در صورت ایجاد نیروگاه های آبی، مقدار زیادی از نیروی برق تاجیکستان و قرقیزستان در چارچوب طرح موسوم به کاسا-۱۰۰۰ که از حمایت سازمان های مالی بین المللی برخوردار است، به افغانستان و پاکستان انتقال می یابد.
آقایان رحمان و عبدالله طرح کاسا-۱۰۰۰ و بنیاد خطوط انتقال برق در منطقه و همچنین ساخت راه آهن چین- قرقیزستان- تاجیکستان- افغانستان- ایران را نیز برای توسعه کشورهای منطقه بسیار مهم خوانده اند. رئیس جمهوری تاجیکستان همچنین در دیدار با آقای عبدالله طرح کشیدن لوله گاز از افغانستان به تاجیکستان را بررسی کرده است.
این موضوعات در دیدار آقای رحمان با حمید چیتچیان؛ وزیر نیروی ایران نیز بررسی شده است. در دیدار آقای رحمان با وزیر نیروی ایران نیز بر همکاری سه جانبه با افغانستان، از جمله در زمینه بنیاد راه آهن، خطوط برق و لوله آب آشامیدنی تاکید شده است.
مقامات تاجیکستان و کشورهای دیکر آسیای میانه همواره از روی دست گرفتن طرح های بزرگ انرژی و راه و ترابری در منطقه با جلب افغانستان سخن گفته اند. چین، روسیه و ایران نیز وعده سرمایه گذاری در برخی از این طرح ها را کرده اند؛ اما به گفته کارشناسان، اجرای این طرح های بلندپروازانه در منطقه بدون تامین امنیت و ثبات در افغانستان که همسایه نزدیک کشورهای آسیای میانه محسوب می شود، شدنی به نظر نمی رسد.
غیر از همکاری های یادشده، گزارش شده است که وزرای خارجه افغانستان و تاجیکستان در زمینه های مختلف پروتکل همکاری امضا کرده اند.
احمدشکیب مستغنی؛ سخنگوی وزارت خارجه در یک نشست خبری در کابل گفت:"پروتکل همکاری میان وزارت های امور خارجه افغانستان و تاجیکستان که در سال ۲۰۰۵ به امضا رسیده بود و میعاد اعتبار آن به پایان رسیده، دیروز میان وزرای خارجه دو کشور با حضورداشت داکتر عبدالله و قاهر رسول زاده؛ نخست وزیر تاجیکستان مجددا به امضا رسید".
به گفته وی، این پروتکل دربرگیرنده مسایل مختلف از جمله مبارزه مشترک با تهدیدهای امنیتی، تروریزم و قاچاق مواد مخدر است.
