آوا - ورځني کتنه: د ډیورنډ د فرضي کرښې په اړه د خبرو ممانعت باید یوه ورځ مات شي او داسې ښکاري چې افغانستان د دې قانوني ستونزې د هواري او د پاکستان د څو لسیزو مداخلي د هیواد د بې ثباته کولو لپاره کافي قیمتونه ورکړي دي. پاکستان هرکله په کابل کې د یوه ځواکمن مرکزي حکومت د رامنځ ته کیدو مخه نیولي او زموږ هیواد د ډیورنډ د مسلې په اړه د ناسمې پالیسۍ قرباني شوی دی.
دخپریدو نیټه :دوشنبه ۲۱ قوس ۱۴۰۱ ساعت ۱۱:۲۷
د مطلب کود : 262188
د پاکستان پوځ وايي، د بلوچستان په چمن پوله کې د اسلامي امارت د ځواکونو "بې هدفه بریدونو" کې لږ تر لږه ۶ تنه وژل شوي او ۱۷ نور "ملکي وګړي" ټپیان شوي دي.
د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو چارواکو ویلي چې د اسلامي امارت ځواکونو د یکشنبې په ورځ د چمن په سیمه کې "د توپونو او هاوانونو په ګډون درنې وسلې" وکارولې.
افغانستان په رسمي ډول په دې اړه غبرګون نه دی ښودلی او تر اوسه د افغانستان د قربانیانو شمېر معلوم نه دی.
د پاکستان د پوځ په بیانیه کې راغلي چې "سرحدي ځواکونو" ته اجازه ورکړل شوې چې د طالبانو د سرحدي ځواکونو لخوا "بې هدفه برید" ته مناسب ځواب ورکړي.
ډان پاکستاني ورځپاڼې هم د چمن سیمې د پولیسو له قوله راپور ورکړی او ویلي یې دي، چې نښته نن له غرمې وروسته و پاکستان خاورې ته یو توغندی وتوغول شوه، چې وروسته پاکستاني چارواکو په کابل کې له خپلو همکارانو سره تماسونه ونیول او د ورته پېښو د بیا تکرار د مخنیوي لپاره یې د جدي اقدام غوښتنه وکړه.
خپاره شوي انځورونه ښيي چې دغې پېښې د انساني تلفاتو ترڅنګ مالي زیانونه هم اړولي دي.
دا د اسلامي امارت او پاکستاني ځواکونو تر منځ وروستۍ خونړۍ سرحدي جګړه ده؛ هغه شخړې چې له پاکستان سره داسلامي امارت له جوړيدو را په دې خوا رامنځته شوي دي له بل هر هيواد څخه زياتې دي او دا هيڅکله عادي نه شي کېداى .
نو مهمه پوښتنه دا ده چې د ستونزو ریښه چیرته ده؟ ولې د دواړو خواوو تر منځ د ګډې کمېټې له جوړېدو سره سره چې له وروستي کړکېچ وروسته رامنځته شوې، لا هم لويې ستونزې او ډېرې خونړۍ شخړې رامنځته کېږي او دواړه هېوادونه د ګډو پولو د خوندي مديريت توان نه لري؟
لومړۍ ستونزه دا ده، چې پاکستانيان هڅه کوي، چې اوسنۍ پولې، چې د " فرضي" کرښې پر بنسټ ولاړې دي، د اسلامي امارت پر سر د دواړو هېوادونو تر منځ د رسمي او دايمي پولو په توګه ومني. دا هغه څه دي چې له پخوانیو حکومتونو څخه هم غوښتل؛ خو دوی بریالي نه شول او له پخوانیو حکومتونو سره د دوی د دښمنۍ یو اصلي لامل همدا مسئله وه.
د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د اغزن تار د غځولو کیسه چې د اسلامي امارت د واک د بیا ترلاسه کولو په لومړیو میاشتو کې له جنجال سره مخ شوه او حتی د دفاع وزیر د سرحدي سیمو څخه لیدنه وکړه، په دې برخه کې ښکاره بېلګه ده چې د پاکستانیانو په شدت سره هڅه کوي چې د دواړو خواوو تر منځ د موافقې پرته پر اختلافي سرحدونو خپل حاکمیت ټینګ کړي.
بله موضوع دا ده چې د پاکستان د حکومت پر ضد یو شمېر وسله والې ډلې د دواړو هېوادونو ترمنځ په سرحدي سیمو کې فعالې دي او وخت په وخت پر پاکستاني پوځیانو بریدونه کوي. د پاکستان حکومت په وروستیو کې ویلي چې د افغانستان په سرحدي ولسوالیو کې د داعش، بلوچستان لبریشن آرمی او تحریک طالبان پاکستان یا TTP په ګډون درې ترهګرې ډلې شتون لري او د کابل ملاتړ لري.
افغانستان په پرله پسې ډول دغه تورونه رد کړي دي، خو له افغانستان څخه پر پاکستاني پوځیانو د وسله والو بریدونه هغه څه دي چې رد کیدلاي نه شي.
په وروستۍ پېښه کې ويل کېږي چې د افغانستان له خاورې څخه د پولې په اوږدو کې د استوګنې پر سيمو توغندي توغول شوي، چې له امله يې يو شمېر کسان مړه او ټپيان شوي او له هغې وروسته د دواړو لورو د سرحدي ساتونکو ترمنځ نښته شوې ده.
هر څه چې وي، دا په ډاګه کوي چې د ناامنۍ او جګړې ريښې د پولو د ساتونکو د غير مسلکي کړنو په پرتله ژورې او اوږدې دي.
البته په دې کې درېیم عامل هم شته او هغه د پولې په صفري نقطه کې له افغان مسافرو او کډوالو سره د پاکستاني پوله ساتو ځواکونو نامناسب چلند دی. هغه څه چې ښکاري له وروستۍ پېښې مخکې د دواړو لورو ترمنځ خونړۍ نښتې رامنځ ته شوې او د یوې اونۍ لپاره پوله د مالونو او مسافرو پر مخ تړل شوې وه.
په دې لړ کې يوازې د ګډې پولې کميټې جوړول ستونزه نه حل کوي. دا ستونزه ژورې ریښې لري، او حکومتونو ته اړتیا ده چې د ډیورنډ کرښې د برخلیک په ګډون د نورو ستونزو د حل لپاره په ښکاره، مستقیمو او اغیزمنو خبرو اترو کې ګډون وکړي.
د ډیورنډ د مذاکراتو ممنوعیت باید یوه ورځ مات شي، او داسې ښکاري چې افغانستان د دې قانوني ستونزې د وقار لپاره کافي پیسې ورکړې دي، او د پاکستان د لسیزو د مداخلې په پایله کې چې دا هیواد بې ثباته کوي او د یو ځواکمن مرکزي حکومت د جوړولو مخه نیسي.
خو له نیکه مرغه چې اسلامي امارت په پیل کې اعلان کړی و چې د ډیورنډ په اړه پریکړه کول د دوی په واک کې نه دي او په دې اړه باید «د افغانستان خلک» پریکړه وکړي؛ په دې توګه، د دې په پام کې نیولو سره چې د تاسیس شوي نظام داخلي مشروعیت لا تر اوسه د پیژندل شویو میکانیزمونو لکه ټاکنو، ملي سولې تړون، ټولپوښتنې او داسې نورو له لارې نه دی خوندي شوی، د دې مسئلې یو باثباته او دایمي حل د اسلامي امارت له وس څخه بهر دی، خو د دې ناوړه پایلو د کمولو لپاره باید د دې ممنوعیت د ماتولو لپاره ګامونه واخیستل شي او یو باصلاحیته ملي اداره جوړه شي چې له پاکستان سره د یوه دریم اړخ لکه ملګرو ملتونو تر څارنې لاندې خبرې وکړي.
د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو چارواکو ویلي چې د اسلامي امارت ځواکونو د یکشنبې په ورځ د چمن په سیمه کې "د توپونو او هاوانونو په ګډون درنې وسلې" وکارولې.
افغانستان په رسمي ډول په دې اړه غبرګون نه دی ښودلی او تر اوسه د افغانستان د قربانیانو شمېر معلوم نه دی.
د پاکستان د پوځ په بیانیه کې راغلي چې "سرحدي ځواکونو" ته اجازه ورکړل شوې چې د طالبانو د سرحدي ځواکونو لخوا "بې هدفه برید" ته مناسب ځواب ورکړي.
ډان پاکستاني ورځپاڼې هم د چمن سیمې د پولیسو له قوله راپور ورکړی او ویلي یې دي، چې نښته نن له غرمې وروسته و پاکستان خاورې ته یو توغندی وتوغول شوه، چې وروسته پاکستاني چارواکو په کابل کې له خپلو همکارانو سره تماسونه ونیول او د ورته پېښو د بیا تکرار د مخنیوي لپاره یې د جدي اقدام غوښتنه وکړه.
خپاره شوي انځورونه ښيي چې دغې پېښې د انساني تلفاتو ترڅنګ مالي زیانونه هم اړولي دي.
دا د اسلامي امارت او پاکستاني ځواکونو تر منځ وروستۍ خونړۍ سرحدي جګړه ده؛ هغه شخړې چې له پاکستان سره داسلامي امارت له جوړيدو را په دې خوا رامنځته شوي دي له بل هر هيواد څخه زياتې دي او دا هيڅکله عادي نه شي کېداى .
نو مهمه پوښتنه دا ده چې د ستونزو ریښه چیرته ده؟ ولې د دواړو خواوو تر منځ د ګډې کمېټې له جوړېدو سره سره چې له وروستي کړکېچ وروسته رامنځته شوې، لا هم لويې ستونزې او ډېرې خونړۍ شخړې رامنځته کېږي او دواړه هېوادونه د ګډو پولو د خوندي مديريت توان نه لري؟
لومړۍ ستونزه دا ده، چې پاکستانيان هڅه کوي، چې اوسنۍ پولې، چې د " فرضي" کرښې پر بنسټ ولاړې دي، د اسلامي امارت پر سر د دواړو هېوادونو تر منځ د رسمي او دايمي پولو په توګه ومني. دا هغه څه دي چې له پخوانیو حکومتونو څخه هم غوښتل؛ خو دوی بریالي نه شول او له پخوانیو حکومتونو سره د دوی د دښمنۍ یو اصلي لامل همدا مسئله وه.
د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د اغزن تار د غځولو کیسه چې د اسلامي امارت د واک د بیا ترلاسه کولو په لومړیو میاشتو کې له جنجال سره مخ شوه او حتی د دفاع وزیر د سرحدي سیمو څخه لیدنه وکړه، په دې برخه کې ښکاره بېلګه ده چې د پاکستانیانو په شدت سره هڅه کوي چې د دواړو خواوو تر منځ د موافقې پرته پر اختلافي سرحدونو خپل حاکمیت ټینګ کړي.
بله موضوع دا ده چې د پاکستان د حکومت پر ضد یو شمېر وسله والې ډلې د دواړو هېوادونو ترمنځ په سرحدي سیمو کې فعالې دي او وخت په وخت پر پاکستاني پوځیانو بریدونه کوي. د پاکستان حکومت په وروستیو کې ویلي چې د افغانستان په سرحدي ولسوالیو کې د داعش، بلوچستان لبریشن آرمی او تحریک طالبان پاکستان یا TTP په ګډون درې ترهګرې ډلې شتون لري او د کابل ملاتړ لري.
افغانستان په پرله پسې ډول دغه تورونه رد کړي دي، خو له افغانستان څخه پر پاکستاني پوځیانو د وسله والو بریدونه هغه څه دي چې رد کیدلاي نه شي.
په وروستۍ پېښه کې ويل کېږي چې د افغانستان له خاورې څخه د پولې په اوږدو کې د استوګنې پر سيمو توغندي توغول شوي، چې له امله يې يو شمېر کسان مړه او ټپيان شوي او له هغې وروسته د دواړو لورو د سرحدي ساتونکو ترمنځ نښته شوې ده.
هر څه چې وي، دا په ډاګه کوي چې د ناامنۍ او جګړې ريښې د پولو د ساتونکو د غير مسلکي کړنو په پرتله ژورې او اوږدې دي.
البته په دې کې درېیم عامل هم شته او هغه د پولې په صفري نقطه کې له افغان مسافرو او کډوالو سره د پاکستاني پوله ساتو ځواکونو نامناسب چلند دی. هغه څه چې ښکاري له وروستۍ پېښې مخکې د دواړو لورو ترمنځ خونړۍ نښتې رامنځ ته شوې او د یوې اونۍ لپاره پوله د مالونو او مسافرو پر مخ تړل شوې وه.
په دې لړ کې يوازې د ګډې پولې کميټې جوړول ستونزه نه حل کوي. دا ستونزه ژورې ریښې لري، او حکومتونو ته اړتیا ده چې د ډیورنډ کرښې د برخلیک په ګډون د نورو ستونزو د حل لپاره په ښکاره، مستقیمو او اغیزمنو خبرو اترو کې ګډون وکړي.
د ډیورنډ د مذاکراتو ممنوعیت باید یوه ورځ مات شي، او داسې ښکاري چې افغانستان د دې قانوني ستونزې د وقار لپاره کافي پیسې ورکړې دي، او د پاکستان د لسیزو د مداخلې په پایله کې چې دا هیواد بې ثباته کوي او د یو ځواکمن مرکزي حکومت د جوړولو مخه نیسي.
خو له نیکه مرغه چې اسلامي امارت په پیل کې اعلان کړی و چې د ډیورنډ په اړه پریکړه کول د دوی په واک کې نه دي او په دې اړه باید «د افغانستان خلک» پریکړه وکړي؛ په دې توګه، د دې په پام کې نیولو سره چې د تاسیس شوي نظام داخلي مشروعیت لا تر اوسه د پیژندل شویو میکانیزمونو لکه ټاکنو، ملي سولې تړون، ټولپوښتنې او داسې نورو له لارې نه دی خوندي شوی، د دې مسئلې یو باثباته او دایمي حل د اسلامي امارت له وس څخه بهر دی، خو د دې ناوړه پایلو د کمولو لپاره باید د دې ممنوعیت د ماتولو لپاره ګامونه واخیستل شي او یو باصلاحیته ملي اداره جوړه شي چې له پاکستان سره د یوه دریم اړخ لکه ملګرو ملتونو تر څارنې لاندې خبرې وکړي.
avapress.com/vdcc4iqi42bqes8.5ja2.html
ټګونه
ډیری لیدل شوي
