شب قدر کدام شب است؟

شب قدرى که قرآن کریم، آن را (بهتر از هزار ماه) معرفى مى کند حدود یک صد حدیث، در کتاب ها و تفسیرهاى شیعه و اهل سنت، درباره عظمت آن وارد شده، چه شبى مى باشد؟

 

19 رمضان ، 21 رمضان یا 23 رمضان !؟

 

مجموع مطالبى که از قرآن کریم و احادیث شیعه و اهل سنت، در مورد تعیین ((شب قدر)) به دست می‌آید را در موارد زیر مى توان خلاصه نمود:

 

1 ـ در این که ((شب قدر)) در ماه مبارک رمضان قرار دارد، هیچ گونه تردیدى نمى توان به خود راه داد، چون از یک سو خداوند فرموده: قرآن در ماه رمضان نازل شده.(1) و از سوى دیگر در سوره((قدر))هم آمده: آن (قرآن) را در ((شب قدر))نازل کردیم; و این که ((شب قدر))در ماه مبارک رمضان قرار دارد، مورد اتفاق روایات و مفسرین قرآن است.

 

2 ـ ((شب قدر))، در دهه آخر ماه مبارک رمضان قرار دارد، روایات فراوان و نظریه هاى مفسران شیعه و اهل سنت، آن را حتمى مى شمارد.(2) پس در این مورد هم تردیدى نیست.

 

((عایشه)) نقل مى کند: تلاش و کوششى را که مى دیدم رسول خدا(ص)، در دهه آخر ماه مبارک رمضان انجام مى داد، در اوقات دیگر انجام نمى داد.(3)

 

3 ـ طبق روایات فراوانى که در منابع شیعى آمده، شب هاى نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم ماه مبارک رمضان ((شبهاى قدر))معرفى شده اند،(4) اما امام باقر(ع) دایره آن را محدودتر نموده، و در پاسخ ((عبدالواحد بن مختار انصارى)) که خواستار تعیین یکى از آن شب ها از سوى امام(ع) بود، فرموده اند: ما علیک إن تعمل فى لیلتین، هى احدیهما.(5) ایرادى ندارد هر دو شب را به عبادت و شب زنده دارى مشغول باش، زیرا ((شب قدر))یکى از این دو شب مى باشد.

 

4 ـ در میان شب بیست و یکم و شب بیست و سومـ در عین حالى که خدا و رسول(ص) و امامان(علیهم السلام)، براى زنده نگهداشتن روح امید و نشاط و اهمیت به اطاعت و عبادت بندگان و تقرب آنان، سعى در مخفى داشتن ((شب قدر)) داشته اند ـ آن طور که از تعدادى از احادیث استفاده مى شود، احتمال ((شب قدر)) بودن شب بیست و سوم را مى توان تقویت نمود و معتبرتر دانست.

 

زیرا در چند روایت آمده: رسول خدا(ص) به عبادت و شب زنده دارى دهه آخر ماه مبارک رمضان سفارش مى کرد، امام على(ع) مى فرماید: ((شب بیست و سوم))، در عین حالى که باران شدیدى آمده بود و مسجد مدینه را گل و آب فرا گرفته بود، رسول خدا(ص)، ما را به نماز وا مى داشت، و با وجود این که صورت و بینى آن حضرت، گل آلود شده بود، دست از عبادت و شب زنده دارى نمى کشید.(6)

 

امام باقر(ص) هم فرموده است: ((عبدالله بن انیس انصارى))، که در ((جهینه)) زندگى مى کرد و با مدینه فاصله داشت، به حضور رسول خدا(ص) رسید و عرض کرد: من شتر و گوسفند و چوپانهایى دارم، و نمى توانم زیاد در شهر بمانم، اما دوست مى دارم، یکى از شبهاى ماه رمضان را برایم تعیین کنى، تا در آن شب به شهر آمده و به نماز و عبادت بپردازم.

 

رسول خدا(ص) او را نزدیک خویش کشید، و در گوش او چیزى گفت، آن مرد هم شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان، در مدینه حضور یافت، به عبادت و شب زنده دارى پرداخت، و صبح به محل و سراغ کار خود بازگشت.(7)

 

همچنین در روایت مى خوانیم: رسول خدا(ص) شب بیست و سوم، به صورت افراد آب مى پاشید تا آنها را خواب نگیرد چنانکه حضرت فاطمه زهرا(س) به اعضاى خانواده توصیه می‌کرد که روز بخوابند و شب کم غذا بخورند تا بتوانند شب بیست و سوم را بیدار بمانند، و مى فرمود: انسان محروم کسى است، که از خیر و فضیلت این شب محروم بماند. (8)

 

بارى، اگر چه با توجه به شواهد حدیثى و تاریخى، احتمال ((شب قدر))بودن بیست و سوم ماه مبارک رمضان را تایید کردیم، اما همان طور که دربالا هم اشاره شد، پیغمبر(ص) و امامان معصوم(علیهم السلام)، عنایت داشتند، که ((شب قدر)) براى افراد مخفى بماند، تا آنان با اطاعت و عبادت در چند شب، براى درک ((شب قدر))و معارف و معنویات آن، تلاش و جستجوى بیش ترى داشته باشند.

 

به روایت ((ابن ابى الحدید)) وقتى درباره تعیین ((شب قدر))از امیر مومنان(ع) سوال مى شود، آن حضرت از مشخص کردن، طفره مى رود و مى فرماید: ((لیس إشک إن الله انما یسترها عنکم نظرا لکم، لا نکم لو إعلمکموها، عملتم فیها و ترکتم غیرها، وإرجو إن لا تخطئکم ان شإ الله))(9) در این جهت تردید ندارم، که خداوند جهت مخفى داشتن ((شب قدر)) به شما نظر و عنایت دارد، زیرا اگر آن را براى شما اعلام داشته بود، در همان شب به عمل عبادت مى پرداختید و عبادت در شب هاى دیگر را ترک مى نمودید، ومن هم به خواست خداوند (در مورد بهره بردارى شما از شب هاى دیگر) امیدوارم شما را محروم نگردانم.

 

منابع مطلب:

1ـ بقره، 185.

2- الدر المنثور، ج 6، ص ;376 تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص 629. 

3ـ الدر المنثور، ج 6، ص 376.

4ـ الدر المنثور، ج 6، ص 376.

5ـ نور الثقلین، ج 5، ص 628.

6ـ بحارالانوار، ج 94، ص 10.

7ـ تفسیر نورالثقلین، ج 5، ص ;628 بحارالانوار، ج 94، ص 10.

8ـ بحارالانوار، ج 94، ص 10.

9ـ شرح نهج البلاغه، ج 20، ص ;154 بحارالانوار، ج 94، ص 10.
منبع: آسمانی