پوتین و افق های فراروی روسیه مدرن

ولادیمیر پوتین را از جهتی،‌ پرقدرت ترین مرد روسیه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می دانند؛ زیرا هم او بود که توانست بسیاری از میراث های مثبت و مفید شوروی پیشین را دوباره برای مردمش زنده کند و حیثیت سیاسی و اجتماعی روسیه را در سطح بین المللی، تجدید کرد.

بسیاری به این باور اند که در طول مدت ریاست جمهوری مدودف بر روسیه نیز که پوتین به ظاهر نخست وزیر دولت مدودف محسوب می شد،‌ چیزی از قدرت وی کاسته نشد؛ زیرا در سیاست مدرن، اگر بخشی قابل اعتنا از قدرت را حضور فزیکی و موثر در دستگاه دیپلماسی، شکل می دهد، بخش دیگری از آن را محبوبیت همگانی و در واقع سلطه بر قلوب و اذهان تشکیل می دهد.

پوتین با وجود آنکه عملا با روی کار آمدن مدودف از راس هرم قدرت، حذف شد؛ اما همچنان تکیه گاه بسیاری از مردمی بود که تصور می کردند تنها اوست که می تواند روسیه بعد از شوروی را به گونه ای مدیریت کند که بتواند بار دیگر رؤیای ابرقدرت شدن در معادلات بین المللی را برای روسیه مدرن، عینیت ببخشد.
از سوی دیگر براساس علایق و همسویی هایی که میان مدودف و پوتین وجود دارد، به رغم رییس جمهور شدن مدودف، پوتین عملا از قدرت حذف نشد؛ بلکه همچنان حضورش را به عنوان مشاوری پرنفوذ، قدرتمند و تاثیرگذار برای مدودف حفظ کرد و سمت نخست وزیری روسیه را به عهده گرفت.
همکاری های نزدیک این دو، به گونه ای بود که حتا شماری از ناظران معتقد به محوریت داشتن آرا و نظرات پوتین در عرصه سیاست داخلی و بین المللی روسیه بودند؛‌ زیرا به باور این عده، مدودف نیز با حمایت مستقیم پوتین به قدرت دست یافت و به نحو چشمگیری، مدیون این حمایت بود.
اکنون که به دنبال انتخابات اخیر ریاست جمهوری در روسیه، پوتین بار دیگر به ریاست جمهوری دست یافته، گمان می رود مدودف همچنان بازوی حمایتی او در سمت نخست وزیری، باقی خواهد ماند.

انتخابات در روسیه هر بار بیشتر از پیش، دشوارتر می شود و با موانع و آسیب های افزون تری روبرو می گردد؛ زیرا غرب، نزدیک ترین بازوها و متحدان روسیه در خاورمیانه،‌ آسیای میانه و اروپای شرقی را به چالش کشیده و این امر، به نوعی تنگ تر کردن حلقه قدرت روسیه نیز محسوب می شود و پوتین این موضوع را به خوبی درک می کند.

ایران و سوریه از متحدان نزدیک روسیه در خاورمیانه و خاکریز دفاعی و حفاظتی منافع این کشور در برابر عوامل و عناصر غربی به حساب می آیند که هم اکنون از سوی غربی ها تحت فشارهای فزاینده قرار دارند. در حالی که فشارها و تهدیدها علیه ایران توسط غرب همچنان ادامه دارد و شماری از حلقات، علنا بر طبل جنگ می کوبند، دیمیتری روگوزین؛‌ نماینده روسیه در ناتو و معاون نخست وزیر این کشور اخیرا گفت: حمله به ایران، تهدید مستقیم امنیت ملی روسیه است.
در مورد سوریه نیز روس ها موضع سرسختانه ای اتخاذ کرده اند و تاکنون دست کم مانع حمله مستقیم امریکا به این کشور شده و همواره مواضع حکومت اسد را تقویت کرده اند.

به نظر می رسد تجریه لیبی برای روس ها عبرت خوبی در زمینه حمایت از متحدان خود در منطقه گردید. در آن مورد، روسیه با حمله ناتو موافقت تلویحی کرد؛‌ اما عملا چیزی در برابر این موافقت به دست نیاورد و در واقع یکی از بازنده های اصلی بحران لیبی، روسیه بود.
لیبی، یکی از بزرگترین شرکای اقتصادی و تسلیحاتی روسیه در عرصه نفت و انرژی و فروش تسلیحات بود که در اثر حملات کوبنده و ویرانگر ناتو و شورش های داخلی سقوط کرد و بدین ترتیب یکی از سنگرهای مهم روسیه از سوی غرب، اشغال گردید.

در آسیای میانه نیز اقدامات بلندمدت و پنهانکارانه ای از سوی غرب به رهبری امریکا در جریان است تا این بخش مهم از آسیا، از کنترل روسیه خارج شده و به آنچه هم اکنون در افغانستان جریان دارد، همسو شود.

اروپای شرقی نیز همه ساله تحت تاثیر امتیازات قدرت های اروپایی متاثر از امریکا قرار می گیرد و در پی نوعی انفصال از وابستگی سنتی خود به روسیه در زمینه های انرژی و دیگر داد و ستدهای اقتصادی و تجاری است؛ اما در این راستا بسیار محتاطانه عمل می کند؛ زیرا هنوزهم روسیه قدرت به چالش کشیدن آسان این کشورها را داراست و از طرفی، نیروهای خاص در درون این کشورها برای حمایت از مواضع و صیانت از منافع روسیه را در اختیار دارد.

جریان سخنرانی های انتخاباتی پوتین، در چند هفته اخیر پر بود از حمله بر مواضع سیاسی- نظامی-اقتصادی غرب در جهان و این،‌ نشان می دهد که پیروزی پوتین در انتخابات، برای غرب، شکستی توام با دردسر را به همراه داشت.

با این حساب، اکنون باید دید پوتین در طول چهار یا احتمالا هشت سال آینده ریاست جمهوری، با روسیه مدرن چه خواهد کرد و آیا همچنان به رویارویی خود با غرب ادامه خواهد داد یا راه سومی غیر از رویارویی و سازش در پیش خواهد گرفت.