18 ذی الحجه مصادف است با عید سعید غدیر خم که از بزرگترین واقعه تاریخی اسلام به شمار می رود، خبرگزاری آوا در این راستا مصاحبه ای را با سید محمد علی حسینی (زهرایی) پژوهشگر و محصل علوم حوزوی انجام داده است.
آوا- جناب حسینی قبل از شروع بحث یک شرح کوتاه از واقعه غدیر و اینکه چرا در جحفه اتفاق افتاده را بیان کنید؟
پاسخ به اين سؤال فرصت درخور و وسيع مي طلبد، تاحق مطلب اداشود؛ ولي به خاطر رعايت اختصار، به چكيده اين جريان تاريخي والهي اشاره مي‌نماييم: در سال دهم هجرت، به دستور الهی آخرین سفر پیامبر (ص) از مدينه به سوي مکه برای تعلیم حج و اعلام ولایت ائمه (ع) آغاز شد. در این سفر بیش از یکصد و بیست هزار نفر و بنابه روايتي یکصد و بیست و چهار هزار حاجي آن حضرت را همراهی میکردند که در شرایط آن زمان سابقه نداشت.
بلا فاصله پس از پایان مراسم حج، اعلام شد همهی حجاج از مکه خارج شوند و برای برنامه ای مهم در غدیر خم- که کمی قبل از محل جدا شدن کاروانها بود حضور یابند. سه روز پس از پایان مراسم حج، سیل جمعیت به سوی غدیر حرکت کردند،با رسیدن به محل موعود، فرمان توقف از سوی پیامبر (ع) صادر شد و مَرکبها از حرکت ایستادند و مردم پیاده شدند و هر کس جایی برای توقف سه روزه آماده کرد.به دستور پیامبراكرم (ص)، سلمان و ابوذر و مقداد و عمار مکانی را زیر چند درخت کهنسال آماده کردند، و روی درختان پارچهای برای سایبان قرار دادند. در زیر سایبان، منبری به بلندی قامت پیامبر (ص) از سنگها و روانداز شتران ساختند به طوری که حضرت هنگام خطبه بر همهی مردم اشراف باشند.هنگام ظهر، پس از ادای نماز جماعت، پیامبراكرم (ص) بر فراز منبر ایستادند و امیرالمؤمنین (ع) را فرا خواندند تا بر فراز منبر در سمت راست حضرت بایستند. قبل از شروع خطابه، امیرالمؤمنین (ع) بر فراز منبر یک پله پایینتر در طرف راست آنحضرت ایستاده بودند.پس از آن، پيامبرنور و رحمت، صلح و آزادي، امين شبه جزيره و... به ايراد سخنراني الهي و تاريخي خويش پرداختند كه موضوعات مختلف و نكات بسيار ارزنده دراين سخنراني به چشم مي‌خورد، و دربخش از آن مسأله رهبري و ولايت مولي الموحدين،اميرالمؤمنين(ع) به گونه‌ي برجسته مشاهده مي‌شود.
و اما اینکه فرمودید این واقعه چرا در جحفه اتفاق افتاده و این مکان دارای چه ویژگیهایی است؟ به سه مورد می توان اشاره کرد:
1. چون همه مسلمانان پس از مراسم حج برای رفتن به شهرهای خود تا سرزمین «جحفه» با یکدیگر همراه بودند، که از آنجا تقسیم شده هر یک بسوی شهر و دیار خود می رفتند؛ زيرا سرزمین جحفه چهار راهی است که مردم سرزمین حجاز را با دیگران از هم جدا می کند، از آنجا راهی بسوی مدینه در شمال، و راهی به سوی عراق، و راهی بسوی مصر در غرب، و راهی بسوی یمن در جنوب وجود دارد.
اگردرچنين سرزمین ومكاني فرمان الهی تحقق نمی یافت، دیگر اجتماع بزرگی از همه مسلمانان بلاد اسلامی شکل نمی گرفت و همه پراکنده می شدند.
2. چون در آن روزگار، از رسانه هاي ارتباط جمعي واطلاع رساني مانند: رادیو، تلویزیون، ماهواره، تلکس خبری، تلگراف، روزنامه، اينترنت، تلفن و...وجود نداشت، و ابلاغ پیام الهی به همه مسلمانان در تمام بلاد اسلامی غیر ممکن بود. پس امتیاز بزرگ سرزمین غدیر آن بود که می توانستند، مسلمانان بلاد اسلامی را در آنجا گرد هم آورند.
3. حجاج كه ازسرزمين هاي مختلفي گردهم آمده بودند مي‌توانستندنقش مبلغين اين رخداد مهم راايفأ نمايند؛ زيرا آنها اين واقعه راباچشم ديده بودند و باگوش شنيده و باتمام وجود لمس كرده بودند.
آوا- کدام یک از آیات قرآن، راجع به داستان غدیر مورد اتفاق شیعه و اهل سنت است؟
از آیاتی که به طور خاص در شأن امامت امیر المومنین و اولاد طاهرینش (ع) نازل شده، آیه ی 67 سوره ی مائده معروف به «آیه ی تبلیغ» است، « يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ » نزول این آیه پیش از وقوع ماجرای غدیر خم و ایراد خطبه ی مفصل حضرت رسول اکرم (ص) در آنجا است. شأن نزول آیه در ارتباط با داستان غدير و ماجرای غدیر خم از مسلمات تاریخی و مورد اتفاق همه ی مسلمانان از شیعه و سنّی است.و از علماي اهل سنت 356 نفر براين مطلب گواهي داده و آن را پذيرفته اند، شخصيت هايي مانند: امام احمد حنبل از اولي ها و ديگران، تاصاحب تفسير المنار از آخري ها و در زمان ما هم شخصيت هاي منصف از دانشمندان اهل سنت اين آيه را مربوط به غدير خم مي دانند. البته مطالب فراوان پيرامون آيه مطرح شده كه بازگو كردنش مجالي ديگري مي‌طلبد.
آوا- به نظر شما امروز جریان های مخالف غدیر کدامند؟ و تلاش آنها چیست؟
يكي از چيزهايي كه مورد اتفاق و نظر بسياري ازصاحب نظران است اين است كه يك قضيه هر قدر كه بزرگ و با شكوه باشد، مخالفان فراوان در برابرش قد بر مي افراشند تا از اين رهگذر، به گمان خام خودشان بتوانند عقده گشايي نموده و ضربه كاري را وارد نمايند.
جريان غدير كه به عنوان، يك مكتب، تفكر و انديشه ناب الهي است؛ از اين قاعده مستثني نبوده و بعد از انعقادش بلافاصله، مخالفان سرسخت، لجوج، بي منطق و جاهل را براي خودش دست و پا نموده است.
مسلماً، انسان هاي باعقل سليم و بدور از هواهاي نفساني هرگز به وادي انكار نور و حقيقت وارد نشده و به خصومت و دشمني باحق نمي پردازند، که در این میان یهودیت، وهابیت و مسیحیان فعالیت های زیادی را نموده اند،آنان براي ايجاد مانع، از هر تلاش مذبوحانه مانند: ساخت فلم هاي خلاف واقع، مبتذل و موهن، تبليغات مسموم كننده، توهين و افتراء، انتشار و چاپ كتاب، مجله، ماهواره، اينترنت، كاريكاتور و... عليه مكتب غدير، استفاده مي‌كنند.
آوا- همان طور که شما اشاره کردید با توجه به هجمه های سنگین دشمنان اسلام به ویژه وهابیت و مسیحیت، آیا غدیر می تواند عامل وحدت مسلمانان باشد؟
اسلام عزيز و نجات بخش همیشه بر وحدت میان مسلمانان تأکید فراوانى نموده و این مهم هم در قرآن کریم ذکر شده است، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»؛ و آیات متعددی که در این باره وجود دارد و تاکید می کند بر مسئله وحدت اسلامى و اتّحاد.
لکن از این نکته نباید غافل بود که وحدت، محور مىخواهد و به تعبیر دیگر کانالى براى رسیدن به وحدت و اتحاد لازم است. تأکید بر اصل وحدت، بدون آن که محور و کانال آن مشخّص شود، کارى لغو و بیهودهاى است.
هرگز قرآن صامت به تنهایى نمىتواند محور وحدت باشد، زیرا به تعبیر امیرالمؤمنین(ع): قرآن داراى وجوهى است که مىتوان لفظ آن را بر هر یک از آن وجوه حمل کرد؛ از این رو مىبینیم که قرآن کریم، با آن که از کتاب آسمانى به «امام» تعبیر مىکند آن جا که مىفرماید: « وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى إِمامًا وَ رَحْمَةً»؛ «و پیش از وى [نیز] کتاب موسى راهبر و مایه رحمت بوده است.»( هود، 17) همچنین از صحف ابراهیم و موسى یاد کرده و مىفرماید: «صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى»؛ «صحیفههاى ابراهیم و موسى.»( اعلى، 19) ولى در عین حال به آن اکتفا نکرده، ابراهیم(ع) را به عنوان امام ناطق معرفى مىکند و مىفرماید: «وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِمامًا قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ»؛ «و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود و وى آن همه را به انجام رسانید، [خدا به او] فرمود: «من تو را پیشواى مردم قرار دادم.« [ابراهیم] پرسید: «از دودمانم [چطور]؟« فرمود: پیمان من به بیدادگراننمىرسد.»(بقره،124)،از این جا به خوبى استفاده مىشود که امام صامت که همان کتابهاى آسمانى است، کافى نیست، بلکه نیاز به امام ناطقى است که در موارد اختلاف، بیانگر حقّ و حقیقت باشد. و به تعبیر دیگر او محور حقّ و وحدت اسلامى گردد.
از آیه اعتصام نیز این نکته به خوبى روشن مىشود؛ زیرا مسلمانان را امر مىکند که به ریسمان الهى چنگ زنند؛ یعنى آن که شما را به طور قطع به خداوند مىرساند، کسى جز امام بر حقّ و معصوم نیست، زیرا همان گونه که اشاره شد قرآن داراى ظاهر و باطن متعدّدى است.
ضابطه بسیار مهم در وحدت اسلامى این است که نتیجه آن باید اتحاد و وحدت بر حقیقتى باشد که پس از بحث و بررسى کارشناسانه خبرگان امر، کشف مىشود. مراد و نتیجه وحدت، دست برداشتن از حقایق نیست، بلکه وحدت در مسیر حقیقت است. آیه اعتصام با تعیین معیار و میزان وحدت در امت اسلامى از این راز بسیار مهمّ پرده بر مىدارد که این وحدت در امّت محقّق نمىشود مگر با اعتصام و تمسک به «حبل اللَّه»؛ چنگ زدن به ریسمان الهى امّت را از تفرقه و فرو افتادن در وادى بدبختىها و فتنههاى تیره و تار نجات مىدهد.
آري! ازآن جايي كه غدير، با آن اهميت و عظمتش، و اين كه در شرايط بسيار خاص و استثنايي واقع شده، و انسان هاي ازحج برگشته شاهد و ناظر اين مقطع حساس از تاريخ پر افتخاراسلام بوده‌اند، و راويان حديث و واقعه‌ي غدير از بزرگان صحابه‌ي رسول حق شمرده مي‌شوند، و از ديگر سوي، كسي‌كه رهبري و زعامت او مستقيماً با دستور خداي منان تثبيت گرديده، از نظر پيشينه ، سابقه بس درخشان داشته و دارد، زهد و تقواي او، شجاعت وشهامت او، عدالت وحق نگري او، ايثارگري وجان فشاني او براي ترويج و تثبيت پايه هاي اسلام بر هيچ انسان منصف و با وجداني مخفي و پوشيده نيست؛ پس غدير مي‌تواندمحور وحدت و انسجام براي امت اسلامي و پيروان دين اسلام با هرتعلق وابستگي و گرايشي قرارگيرد.
آوا- جناب حسینی قبل از شروع بحث یک شرح کوتاه از واقعه غدیر و اینکه چرا در جحفه اتفاق افتاده را بیان کنید؟
پاسخ به اين سؤال فرصت درخور و وسيع مي طلبد، تاحق مطلب اداشود؛ ولي به خاطر رعايت اختصار، به چكيده اين جريان تاريخي والهي اشاره مي‌نماييم: در سال دهم هجرت، به دستور الهی آخرین سفر پیامبر (ص) از مدينه به سوي مکه برای تعلیم حج و اعلام ولایت ائمه (ع) آغاز شد. در این سفر بیش از یکصد و بیست هزار نفر و بنابه روايتي یکصد و بیست و چهار هزار حاجي آن حضرت را همراهی میکردند که در شرایط آن زمان سابقه نداشت.
بلا فاصله پس از پایان مراسم حج، اعلام شد همهی حجاج از مکه خارج شوند و برای برنامه ای مهم در غدیر خم- که کمی قبل از محل جدا شدن کاروانها بود حضور یابند. سه روز پس از پایان مراسم حج، سیل جمعیت به سوی غدیر حرکت کردند،با رسیدن به محل موعود، فرمان توقف از سوی پیامبر (ع) صادر شد و مَرکبها از حرکت ایستادند و مردم پیاده شدند و هر کس جایی برای توقف سه روزه آماده کرد.به دستور پیامبراكرم (ص)، سلمان و ابوذر و مقداد و عمار مکانی را زیر چند درخت کهنسال آماده کردند، و روی درختان پارچهای برای سایبان قرار دادند. در زیر سایبان، منبری به بلندی قامت پیامبر (ص) از سنگها و روانداز شتران ساختند به طوری که حضرت هنگام خطبه بر همهی مردم اشراف باشند.هنگام ظهر، پس از ادای نماز جماعت، پیامبراكرم (ص) بر فراز منبر ایستادند و امیرالمؤمنین (ع) را فرا خواندند تا بر فراز منبر در سمت راست حضرت بایستند. قبل از شروع خطابه، امیرالمؤمنین (ع) بر فراز منبر یک پله پایینتر در طرف راست آنحضرت ایستاده بودند.پس از آن، پيامبرنور و رحمت، صلح و آزادي، امين شبه جزيره و... به ايراد سخنراني الهي و تاريخي خويش پرداختند كه موضوعات مختلف و نكات بسيار ارزنده دراين سخنراني به چشم مي‌خورد، و دربخش از آن مسأله رهبري و ولايت مولي الموحدين،اميرالمؤمنين(ع) به گونه‌ي برجسته مشاهده مي‌شود.
و اما اینکه فرمودید این واقعه چرا در جحفه اتفاق افتاده و این مکان دارای چه ویژگیهایی است؟ به سه مورد می توان اشاره کرد:
1. چون همه مسلمانان پس از مراسم حج برای رفتن به شهرهای خود تا سرزمین «جحفه» با یکدیگر همراه بودند، که از آنجا تقسیم شده هر یک بسوی شهر و دیار خود می رفتند؛ زيرا سرزمین جحفه چهار راهی است که مردم سرزمین حجاز را با دیگران از هم جدا می کند، از آنجا راهی بسوی مدینه در شمال، و راهی به سوی عراق، و راهی بسوی مصر در غرب، و راهی بسوی یمن در جنوب وجود دارد.
اگردرچنين سرزمین ومكاني فرمان الهی تحقق نمی یافت، دیگر اجتماع بزرگی از همه مسلمانان بلاد اسلامی شکل نمی گرفت و همه پراکنده می شدند.
2. چون در آن روزگار، از رسانه هاي ارتباط جمعي واطلاع رساني مانند: رادیو، تلویزیون، ماهواره، تلکس خبری، تلگراف، روزنامه، اينترنت، تلفن و...وجود نداشت، و ابلاغ پیام الهی به همه مسلمانان در تمام بلاد اسلامی غیر ممکن بود. پس امتیاز بزرگ سرزمین غدیر آن بود که می توانستند، مسلمانان بلاد اسلامی را در آنجا گرد هم آورند.
3. حجاج كه ازسرزمين هاي مختلفي گردهم آمده بودند مي‌توانستندنقش مبلغين اين رخداد مهم راايفأ نمايند؛ زيرا آنها اين واقعه راباچشم ديده بودند و باگوش شنيده و باتمام وجود لمس كرده بودند.
آوا- کدام یک از آیات قرآن، راجع به داستان غدیر مورد اتفاق شیعه و اهل سنت است؟
از آیاتی که به طور خاص در شأن امامت امیر المومنین و اولاد طاهرینش (ع) نازل شده، آیه ی 67 سوره ی مائده معروف به «آیه ی تبلیغ» است، « يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ » نزول این آیه پیش از وقوع ماجرای غدیر خم و ایراد خطبه ی مفصل حضرت رسول اکرم (ص) در آنجا است. شأن نزول آیه در ارتباط با داستان غدير و ماجرای غدیر خم از مسلمات تاریخی و مورد اتفاق همه ی مسلمانان از شیعه و سنّی است.و از علماي اهل سنت 356 نفر براين مطلب گواهي داده و آن را پذيرفته اند، شخصيت هايي مانند: امام احمد حنبل از اولي ها و ديگران، تاصاحب تفسير المنار از آخري ها و در زمان ما هم شخصيت هاي منصف از دانشمندان اهل سنت اين آيه را مربوط به غدير خم مي دانند. البته مطالب فراوان پيرامون آيه مطرح شده كه بازگو كردنش مجالي ديگري مي‌طلبد.
آوا- به نظر شما امروز جریان های مخالف غدیر کدامند؟ و تلاش آنها چیست؟
يكي از چيزهايي كه مورد اتفاق و نظر بسياري ازصاحب نظران است اين است كه يك قضيه هر قدر كه بزرگ و با شكوه باشد، مخالفان فراوان در برابرش قد بر مي افراشند تا از اين رهگذر، به گمان خام خودشان بتوانند عقده گشايي نموده و ضربه كاري را وارد نمايند.
جريان غدير كه به عنوان، يك مكتب، تفكر و انديشه ناب الهي است؛ از اين قاعده مستثني نبوده و بعد از انعقادش بلافاصله، مخالفان سرسخت، لجوج، بي منطق و جاهل را براي خودش دست و پا نموده است.
مسلماً، انسان هاي باعقل سليم و بدور از هواهاي نفساني هرگز به وادي انكار نور و حقيقت وارد نشده و به خصومت و دشمني باحق نمي پردازند، که در این میان یهودیت، وهابیت و مسیحیان فعالیت های زیادی را نموده اند،آنان براي ايجاد مانع، از هر تلاش مذبوحانه مانند: ساخت فلم هاي خلاف واقع، مبتذل و موهن، تبليغات مسموم كننده، توهين و افتراء، انتشار و چاپ كتاب، مجله، ماهواره، اينترنت، كاريكاتور و... عليه مكتب غدير، استفاده مي‌كنند.
آوا- همان طور که شما اشاره کردید با توجه به هجمه های سنگین دشمنان اسلام به ویژه وهابیت و مسیحیت، آیا غدیر می تواند عامل وحدت مسلمانان باشد؟
اسلام عزيز و نجات بخش همیشه بر وحدت میان مسلمانان تأکید فراوانى نموده و این مهم هم در قرآن کریم ذکر شده است، «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»؛ و آیات متعددی که در این باره وجود دارد و تاکید می کند بر مسئله وحدت اسلامى و اتّحاد.
لکن از این نکته نباید غافل بود که وحدت، محور مىخواهد و به تعبیر دیگر کانالى براى رسیدن به وحدت و اتحاد لازم است. تأکید بر اصل وحدت، بدون آن که محور و کانال آن مشخّص شود، کارى لغو و بیهودهاى است.
هرگز قرآن صامت به تنهایى نمىتواند محور وحدت باشد، زیرا به تعبیر امیرالمؤمنین(ع): قرآن داراى وجوهى است که مىتوان لفظ آن را بر هر یک از آن وجوه حمل کرد؛ از این رو مىبینیم که قرآن کریم، با آن که از کتاب آسمانى به «امام» تعبیر مىکند آن جا که مىفرماید: « وَ مِنْ قَبْلِهِ کِتابُ مُوسى إِمامًا وَ رَحْمَةً»؛ «و پیش از وى [نیز] کتاب موسى راهبر و مایه رحمت بوده است.»( هود، 17) همچنین از صحف ابراهیم و موسى یاد کرده و مىفرماید: «صُحُفِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى»؛ «صحیفههاى ابراهیم و موسى.»( اعلى، 19) ولى در عین حال به آن اکتفا نکرده، ابراهیم(ع) را به عنوان امام ناطق معرفى مىکند و مىفرماید: «وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِمامًا قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ»؛ «و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود و وى آن همه را به انجام رسانید، [خدا به او] فرمود: «من تو را پیشواى مردم قرار دادم.« [ابراهیم] پرسید: «از دودمانم [چطور]؟« فرمود: پیمان من به بیدادگراننمىرسد.»(بقره،124)،از این جا به خوبى استفاده مىشود که امام صامت که همان کتابهاى آسمانى است، کافى نیست، بلکه نیاز به امام ناطقى است که در موارد اختلاف، بیانگر حقّ و حقیقت باشد. و به تعبیر دیگر او محور حقّ و وحدت اسلامى گردد.
از آیه اعتصام نیز این نکته به خوبى روشن مىشود؛ زیرا مسلمانان را امر مىکند که به ریسمان الهى چنگ زنند؛ یعنى آن که شما را به طور قطع به خداوند مىرساند، کسى جز امام بر حقّ و معصوم نیست، زیرا همان گونه که اشاره شد قرآن داراى ظاهر و باطن متعدّدى است.
ضابطه بسیار مهم در وحدت اسلامى این است که نتیجه آن باید اتحاد و وحدت بر حقیقتى باشد که پس از بحث و بررسى کارشناسانه خبرگان امر، کشف مىشود. مراد و نتیجه وحدت، دست برداشتن از حقایق نیست، بلکه وحدت در مسیر حقیقت است. آیه اعتصام با تعیین معیار و میزان وحدت در امت اسلامى از این راز بسیار مهمّ پرده بر مىدارد که این وحدت در امّت محقّق نمىشود مگر با اعتصام و تمسک به «حبل اللَّه»؛ چنگ زدن به ریسمان الهى امّت را از تفرقه و فرو افتادن در وادى بدبختىها و فتنههاى تیره و تار نجات مىدهد.
آري! ازآن جايي كه غدير، با آن اهميت و عظمتش، و اين كه در شرايط بسيار خاص و استثنايي واقع شده، و انسان هاي ازحج برگشته شاهد و ناظر اين مقطع حساس از تاريخ پر افتخاراسلام بوده‌اند، و راويان حديث و واقعه‌ي غدير از بزرگان صحابه‌ي رسول حق شمرده مي‌شوند، و از ديگر سوي، كسي‌كه رهبري و زعامت او مستقيماً با دستور خداي منان تثبيت گرديده، از نظر پيشينه ، سابقه بس درخشان داشته و دارد، زهد و تقواي او، شجاعت وشهامت او، عدالت وحق نگري او، ايثارگري وجان فشاني او براي ترويج و تثبيت پايه هاي اسلام بر هيچ انسان منصف و با وجداني مخفي و پوشيده نيست؛ پس غدير مي‌تواندمحور وحدت و انسجام براي امت اسلامي و پيروان دين اسلام با هرتعلق وابستگي و گرايشي قرارگيرد.
منبع : خبرگزاری آوا- مشهد مقدس
