استیلای کمیسیون انتخابات بجای اصلاح قانون انتخابات!

بنا بر گزارشها مقام ریاست جمهوری کشور، قانون انتخابات را امضاء کرده است.

"معاون رئیس جمهوری افغانستان اعلام کرده که رئیس جمهوری با امضای قانون انتخابات، به کمیسیون انتخابات اختیار داده که "حوزه‌های انتخاباتی را تعیین کند".

دانش می گوید:" نظام انتخاباتی قبلی، یعنی "نظام رأی واحد غیرقابل انتقال" در این قانون تغییر نکرده، اما تصمیم‌گیری درباره موضوع جنجالی تک‌کرسی شدن حوزه انتخاباتی به کمیسیون انتخابات واگذار شده است."

برای آنکه با مفاهیم گونه های متفاوت انتخاباتی به خصوص با مفهوم " تک کرسی شدن حوزه انتخاباتی بهتر و دقیق تر آشنا شویم، لازم است تا پیش از پرداختن به ادامه بحث و به عنوان مقدمه به تعریف مختصری از مفاهیم مذکور اشاره داشته باشیم.

" داگلاس دبلیو ری" در کتاب پیامد های سیاسی قوانین انتخاباتی سه مرحله را برای یک نظام انتخاباتی برشمرده که بعدها اندیشمندان دیگری این نظریه را کامل کردند و بر روی آن اتفاق نظر ایجاد شد که این سه مرحله عبارتند از:۱- ساختار رای گیری۲- ساختار حوزه ی انتخابات۳- فرمول انتخاباتی

ساختار رای گیری نشان می دهد که رای دهندگان چگونه انتخاب خود را بروز می دهند. ساختار رای گیری با توجه به مطلق و ترتیبی بودن رای و یا هدف رای و فهرست کاندیداها و احزاب ممکن است متفاوت باشد. در واقع صحبت از تعداد رای هایی است که رای دهنده اجازه ی آن را دارد.

در یک تقسیم بندی تعداد رای هایی را که رای دهنده اجازه ی تکمیل آن را دارد به ۴ دسته تقسیم می شود:

الف) آرای نامزدها: در مناطقی که تنها یک نامزد دارد و شهروندان برای یک نامزد واحد یک رای به صندوق می ریزند.

ب) آراء اولویت بندی شده: علاوه بر رای گیری برای یک حزب شامل رای دادن برای به یک نامزد خاص یا نامزدهای یک فهرست حزبی نیز می شود.

ج) آراء دوگانه: در نظام های انتخاباتی مختلط، یعنی رای دهندگان در حوزه هایی که هم یک نماینده وهم چند نماینده از انها انتخاب می شود که رای های جداگانه ای به صندوق می اندازند.

د) آراء حزبی: انتخاب رای دهنده را به دادن رای واحد به یک حزب محدود می کند.

ساختار حوزه ی انتخاباتی: اندازه ی حوزه ی انتخاباتی با تعداد کرسی هایی که در یک انتخابات در یک حوزه اشغال می شود تعریف شده است. حوزه های انتخاباتی واحد هایی است که در آنها تمام آرا تبدیل به توزیع کرسی ها می شود. حوزه ها معمولا به شکل سرزمینی تعریف می شود و همچنین ممکن است با گروه های جمعیتی تعریف شود. انتخابات ممکن است به شکل عمومی برگزار شود به این صورت که کل کشور یک واحد می شود.

نظام های اکثریتی و اکثریت نسبی بیشتر موارد از حوزه هایی استفاده می کنند که فقط یک نفر ازآنها به عنوان نماینده انتخاب می شود در حالی که نظام های تناسبی حداقل دو کرسی در هر حوزه را ضروری می دانند.

اندازه ی حوزه رابطه ی نزدیکی با تناسب دارد وقتی کرسی های بیشتری به یک حوزه تخصیص داده می شود امکان اختصاص سهمیه ی کرسی ها طبق سهمیه ی آرا به طور مساوی افزایش پیدا می کند. تحقیقات نشان می دهد اندازه ی حوزه ی انتخاباتی بیشترین تاثیر را برتناسب کلی نتایج انتخابات دارد.

فرمول انتخاباتی چگونگی تبدیل آرا به کرسی هارا تعیین می کند. به طور کلی سه روش وجود دارد و کرسی ها را می توان فردی یا حزبی اختصاص داد که:

۱- اکثریت آرا را بدست آوراند

۲- اکثریت نسبی آرا را بدست آورند

۳- یا یه طور نسبی بیشترین رای در میان رقیبان شان را کسب کنند

به علاوه برخی نظام ها فرمول های نسبی را با اکثریت یا اکثریت نسبی در یک انتخابات ترکیب می کنند که این نظام ها، نظام های انتخاباتی مختلط نامیده می شوند."

با توضیح بالا در کشور ما افغانستان اما حکومت گران بر آن شده اند تا بجای استفاده از روش نخستین انتخاباتی که همانا "ساختار رای گیری" می باشد از روش دوم که همان ساختار حوزه ای انتخابات هست، بهره ببرند که همین موضوع نیز موجب اختلاف نظر شدید در میان دولتمردان و مخالفان روش مذکور شده و جنجالهایی را با خود به همراه آورده است.

از دید بسیاری از آگاهان حکومت نسبت به قانون انتخابات و به تعبیر رساتر نسبت به اصلاحات انتخاباتی که ضرورت آن به طور شدید و جدی احساس می شد و می شود، در واقع هیچ کار و اقدامی نکرده است و تنها کاری که کرده کمیسیون انتخابات را بر قانون انتخابات مسلط کرده و استیلا بخشیده است؛ تا این کمیسیون چنانکه صلاحدید سران حکومتی است با قانون انتخابات برخورد و معامله کنند.

آگاهان بر این باوراند که این برخورد حکومت با انتخابات که یک گزینه مردمی و دموکراتیک می باشد، نوعی تحکم و مستبدانه است که با هیچ یک از معیارهای حقوق ملت و شهروندی افراد سازگاری ندارد.

نشانه ها حکایت از آن دارد که حکومت گران ما با وجود همه ی کاستی ها در ساختار تک کرسی انتخاباتی و بر رغم مخالفت بسیاری از کارشناسان و مردم، سرانجام و در انتخابات پیش رو به این سیستم متوسل خواهند شد.