افغانستان وموادمخدر(قسمت دوم)

در قسمت اول نوشتار به بررسي و تحليل روند توليد مواد مخدر در افغانستان پرداختيم و به اين نتيجه رسيديم كه پس از سقوط رژيم طالبان و ورود نيروهاي چند مليتي به خاك افغانستان، توليد مواد مخدر، نه تنها كاهشي نداشته است بلكه در طول زمان از يك رشد سرسام آوري پيروي كرده و طي سال هاي اخير روند صعودي را دنبال كرده است.

حال اگر با هدف تبيين و توضيح مطلب، ميان كشت و توليد مواد مخدر تفاوت قائل شويم مي توانيم با بررسي روند كشت نيز به همين نتيجه برسيم، كما اينكه گزارشات مراكز بين المللي نيز مويد اين مطلب است به گونه اي كه سطح زير كشت در سال 2001 در افغانستان حدود 8000 هكتار اعلام شده است اما در سال 2002 با رشد فوق العاده سرسام آور 92.5 در صدي به رقم 74000 هكتار رسيده است. پس از آن و تا سال 2004 روند صعودي را طي كرده و در اين سال، 131 هزار هكتار از اراضي كشورمان به زير كشت خشخاش رفته است.
اما در سال 2005 وضعيت به گونه ديگري رقم خورد به نحوی كه حدود %21 از سطوح زير كشت خشخاش كاسته شد. اين واقعه سبب شد تا اولا مقامات مسئول در دولت آقاي كرزي، كاهش 21 درصدي در ميزان كشت را به عنوان يك موفقيت چشم گير و جزء افتخارات خود به حساب آورند و ثانيا اين نرخ كاهش، در مجموع و حتي در ميان مجامع بين المللي نيز اميدواري هايي ايجاد كرد. ولي متاسفانه اين اميدواري ها و خوشحالي ها ديري نپاييد چرا كه آمار منتشر شده در سال 2006 گوياي اين حقيقت تلخ بود كه سطح زير كشت از 104 هزار هكتار در سال 2005 با %37 افزايش در سال 2006 به 165000 هكتار رسيده است. بر اساس همين آمار، كشت خشخاش ، در سال بعد يعني سال 2007 نيز %17 افزايش را تجربه كرده و به 193 هزار هكتار رسيد.

اكنون نيز آمار منتشر شده از سازمان هاي بين المللي مانند سازمان ملل متحد حاكي از آن است كه سطح زير كشت خشخاش در كشور افغانستان در سال 2008، %19 كاهش را تجربه كرده و طي سال، 157 هزار هكتار از اراضي اين كشور زير كشت خشخاش رفته است.
نمودار زير نشان دهنده سطوح زير كشت خشخاش طي سالهاي 1994 تا 2008 است و به خوبي روند تحولات اين واقعه را نشان مي دهد.









(نمودار1 روند كشت خشخاش در افغانستان طي سالهاي 1994 تا 2008 منبع: گزارش سال 2009 سازمان ملل متحد.)
حال مي خواهيم با هدف تفهيم مطلب، قدري جزئي تر به مختصات و مولفه هاي كشت مواد مخدر در كشور افغانستان نظري بيفكنيم :

الف) طبق گزارش سازمان ملل متحد در سال 2008 ميلادي، توزيع منطقه اي كشت مواد مخدر در افغانستان به قرار زير بوده است:
1. %84 از كل اراضي( 132760 هكتار) كه به منظور كشت مواد مخدر از آن ها استفاده شده است در ولايات جنوبي افغانستان واقع شده كه اين ميزان نسبت به سال 2007، %1 كاهش را نشان مي دهد.
2. حدود %5 از اراضي كشت شده (766 هكتار) در ولايات شمالي كشور قرار داشته كه نسبت به سال 2007، %84 كاهش را تجربه كرده است.
3. %14 از اين اراضي (22066 هكتار) در ولايات غربي افغانستان واقع بوده كه نسبت به سال گذشته ميلادي با %23 كاهش مواجه بوده است.
4. %1 از سطوح زير كشت خشخاش (200 هكتار) در شمال شرق افغانستان قرار داشته است كه نسبت به سال 2007، %96 كاهش را نشان مي دهد.
5. %7 از كل اراضي كه جهت كشت خشخاش از آن ها استفاده شده (1151 هكتار) در مناطق شرقي افغانستان واقع بوده كه نسبت به سال گذشته با %94 كاهش مواجه بوده است.
6. مناطق مركزي افغانستان نيز در سال 2008 حدود %2 (310 هكتار) از اراضي زير كشت خشخاش را در اختيار داشته كه نسبت به سال 2007 كه اين رقم حدود 500 هكتار بوده است، %28 كاهش را نشان مي دهد.

ب) نگاهي كلي به تركيب و توزيع منطقه اي كشت خشخاش در افغانستان نشان مي دهد كه:

1. موفق ترين منطقه طي سال هاي 8-2007 در امر مبارزه با مواد مخدر، ولايات شمال شرقي افغانستان بوده اند كه موفق شده اند سطوح زير كشت در اين منطقه را از رقم 4853 هكتار در سال 2007 به 200 هكتار در سال گذشته ميلادي كاهش داده و كاهش 96 درصدي را تجربه نمايند.
2. ناموفق ترين منطقه نيز در اين زمينه، ولايات جنوبي افغانستان بوده كه تنها كاهشي در حدود يك درصد را تجربه نموده اند.
3. در سال 2007 ميلادي، ولايات مركزي افغانستان با % 0.3 از ازاي زير كشت و اختصاص 500 هكتار به اين امر، كمترين سهم را در توليد مواد مخدر داشته كه در سال گذشته ميلادي، ولايات شمال شرق افغانستان، گوي سبقت را ربوده و با 200 هكتار يعني حدود % 0.1 در مقام نخست مبارزه با كشت مواد مخدر قرار دارند. بر اين اساس مناطق مركزي با % 0.2 در مقام دوم و ولايات شمالي افغانستان با % 0.5 در مقام سوم قرار دارد.

ج) همانطور كه در بخش نخست به اين مطلب اشاره شد، در سال گذشته، 157 هزار هكتار از اراضي افغانستان به منظور كشت خشخاش استفاده شده كه اين رقم حدود % 2.1 از كل اراضي قابل كشت افغانستان را تشكيل داده است.
از سوي ديگر در سال گذشته ميلادي از تعداد 34 ولايت افغانستان، 18 ولايت به صورت كامل، عاري از كشت مواد مخدر بوده كه نسبت به سال 2007 با 38 درصد افزايش مواجه بوده است. (تعداد ولايات عاري از كشت مواد مخدر در سال 2007، 13 ولايت بوده است)
همچنين تعداد خانواده هايي كه در كشت و زرع مواد مخدر فعاليت داشته اند در سال 2007؛ 50 هزار برآورد شده بود كه با حدود %28 كاهش در سال 2008 به 366500 خانوار كاهش يافته است و جمعيتي بالغ بر دو ميليون و چهارصد هزار نفر از مردم كشورمان يعني % 9.8 از كل جمعبت را تشكيل مي دهد.

طي سالهاي 2007 و 2008 توليد ناخالص داخلي افغانستان (GDP) به ترتيب هشت ميليارد و دوصد ميليون دلار و ده ميليارد و دوصد ميليون دالر برآورد شده است. با اين حساب و با توجه به اينكه درآمد حاصل از توليد مواد مخدر در سال 2007 حدود يك ميليارد دالر و در سال 2008 حدود 730 ميليون دالر بوده است، به ترتيب در سال 2007، حدود %12 و در سال 2008، %7 از كل توليد ناخالص داخلي افغانستان از محل توليد مواد مخدر حاصل شده است.

بر مبناي گزارش سال 2009 سازمان ملل متحد، درآمد ناخالص از هر هكتار زمين كشت شده به ازاي مواد مخدر در سال 2007، 5200 دالر و در سال 2008، 4662 دالر بوده كه به دليل كاهش حدود 20 درصدي قيمت مواد مخدر، حدود 10 درصد كاهش را تجربه كرده است.
بر اين اساس متوسط درآمد حاصل از كشت گندم در هر هكتار در سال 2007، 546 دالر و در سال 2008 1625 دالر بوده است كه افزايش حدود 300 درصدي را نشان مي دهد.

به هر حال با همه اين تفاسير و يا در نظر داشت روند گذشته كشت و توليد مواد مخدر در افغانستان، نبايد فراموش كرد كه مبارزه با مواد مخدر در اين كشور، يك فرايند طولاني و دراز مدت است و قبل از همه، نياز به يك سري پيش نيازهاي اساسي از قبيل توجه جدي به مقوله كشت جايگزين، بالارفتن سطح معيشت كشاورزان، افزايش درآمد ملي و توسعه اقتصادي دارد.
از سوي ديگر برخورد قاطع دستگاه هاي حكومتي و سيستم قضايي با هدف محدوديت فضا براي مانور باندهاي قاچاق، تاثير قابل توجهي در كاهش اثرات چند بعدي و مخاطره آميز كشت ، توليد و قاچاق مواد مخدر در افغانستان دارد كه در جاي خود قابل بحث است.
                                        نویسنده:سید محمد حسینی
(ادامه دارد ... )