این روزها مذاکرات مقدماتی صلح میان طالبان وحکومت افغانستان در محراق توجه رسانه های گروهی و تحلیلگران قرار دارد. هر یک به سهم و نقش خود در تحلیل این موضوع پرداخته اند و از اهمیت صلح در افغانستان سخنانی فراوانی گفته اند.
البته واقعیتی است که نمی توان کتمان کرد، همه به نحوی مقر و معترف هستند که بدون ایجاد امنیت سرتاسری و تحکیم صلح هیچ توسعه ای اتفاق نخواهد افتاد، و هیچ راهی به منتها نخواهد رسید مگر این که امنیت سرتاسری تحکیم پیدا کند.
باید دید که صلح و ثبات با بسیاری از مولفه ها گره خورده است چنانچه و بدون توجه به این مولفه ها نمی توان به صلح دست پیدا کرد. یکی از آن مولفه ها ایجاد اصلاحات در بدنه نظام سیاسی کشور و کاستن از بار اختلافات داخلی است.
اگر قرار باشد تخم صلح کاشته شود باید در خاکی کاشته شود که گیاهان هرزه اختلافات داخلی از این زمین بر چیده شده باشد. این خاک با وجود گیاهان هرز اختلاف و پراگندگی تخم صلح را بارور نخواهد کرد.
اولین گام و نخستین قدم برای ایجاد صلح در کشور بوجود آمدن فضای اعتماد میان حکومت گران است. افزون بر آن که جناح های حکومت هنوز بر سر تقسیم قدرت به تفاهم نرسیده اند، و بسیاری از مسندهای قدرت بدون مقام رسمی باقی مانده است، مدتی است که از حضور جنرال دوستم معاون اول ریاست جمهوری خبری نیست. خبرهای جسته و گریخته حاکی از آنست که میان رئیس جمهورغنی و معاون اول او اختلافات پررنگ و دامنه داری بروز کرده است، که جنرال دوستم از حضور در کابینه و در کنار اشرف غنی خود داری می کند. این که اختلاف میان سران حکومت روی چه مبنا صورت گرفته است، هنوز اظهار نظر رسمی صورت نگرفته ولکن خبرهایی جسته و گریخته حاکی از آنست که با طرح جنگی جنرال دوستم موافقت صورت نگرفت از این جهت او از حکومت دل ناخوش است.
نقل قول هایی که از جانب او صورت گرفته وی حکومت را متهم داشته زمانی که طرح او را قبول نکردند، قندوز سقوط کرد. این گفته ها نشان می دهد که شخص اشرف غنی با طرح ها و یا پیشنهادهای عملیاتی جنرال موافق نبوده که این بی توجهی جنرال را از کنار حکومت بیرون برده و اکنون رغبتی به بازگشت او در کنار حکومت دیده نمی شود.
این خبرها زمانی به بیرون درز می کند که تیم های تشکیل دهنده حکومت ملی هنوز به مفاد تفاهم نامه ای که امضا کرده عمل نکرده اند. از جمله کمیسیون های انتخاباتی بعد از یک سال هنوز اصلاح نشده است.
یکی از مفاد تفاهم نامه میان هر دو تیم تغییر قانون اساسی و تغییر سیستم حکومتی است که با مقدماتی همراه است. از جمله انتخابات شوراهای ولایتی و ولسوالی ها تا زمینه تشکیل لویه جرگه را فراهم کند. هنوز این برنامه های مهم و حیاتی روی دست گرفته نشده است. وعده هایی که هم رئیس جمهور اشرف غنی داده که انتخابات در سال آینده برگزار می گردد با وجود موانع و مشلات فراروی کنونی، هیچ معلوم نیست که عملی شود یا خیر؟
به هر صورت حکومت وحدت ملی وارث یک حکومت فاسد و باند باز و قوم گرای بود.
حکومتی که بر نابسامانی های سیاسی افزود. بعد از چهارده سال دست آورد قابل ملاحظه ای از آن حکومت بر جای نماند. کاستی های عمده حکومت کرزی را، سران حکومت وحدت ملی می دانستند و باید برای جبران آن تلاش می ورزیدند. اما علی رغم این آگاهی و گذشت زمان نه تنها گامی در جهت بهبود گذشته برداشته نشده است که مشکلات بیشتری بوجود آمده و اختلافات زیادتری بروز کرده است.
آقای اشرف غنی می داند که یکی از شانس های حضور او در مسند ریاست جمهوری حضور جنرال دوستم و در مجموع حضور قوم ازبیک در انتخابات بود. اما اختلاف او با معاون اول به معنای آنست که رئیس جمهور در ادامه حکومت دیدگاه های معاون خود را لحاظ نکرده و بدیدگاه های جنرال وقعی ننهاده است. این گونه تک روی ها و و استغنای کاذب، هم باعث بروز نوعی دیکتاتوری می گردد و هم بر وضعیت کنونی و آینده کشور تاثیر منفی برجای می گذارد.
مقام های حکومتی لابد می دانند که هیچ کس در این کشور از چنان توان و درایتی کافی و وافی برخوردار نیست که یک تنه و به تنهایی بتواند بر مشکلات و دشواری های کنونی کشور فایق آید.
لذا می طلبد که رئیس جمهور با هاضمه فراختر و چشمان گشوده تر، همه طرف ها را در گرد حکومت جمع کند و از سخن و یا عملی که اتحاد و هماهنگی ملی را دچار خدشه کند پرهیز نماید.
بویژه در شرایط کنونی و در آستانه نشست دوم مقدمات صلح با طالبان، بر حکومت بیش از پیش لازمست که رقابت های داخلی را به فرصت های همگرایی و تحمل تبدیل کند تا وحدت و همبستگی در درون نظام سیاسی کشور هر چه بیشتر تحکیم پیدا کند.
اگر بدون حضور دوستم و امثال او مذاکره صورت گیرد و به نتایج مطلوب هم برسد، باز هم حضور قدرت مند دوستم در تسهیل روند صلح سهم و نقش عمده ای خواهد شد، و عدم حضور او می تواند خلای قابل توجهی را بوجود آورد.
بهرحال حکومت داری در افغانستان با تنگ نظری ها و خودمداری ها و حذف دیگران امکان پذیر نیست. بویژه در شرایطی که افغانستان قرار دارد، هیچ جناحی با هر توان و قدرتی که حایز باشد به تنهایی از عهده مشکلات نمی تواند موفق برون آید. لذا همه آگاهان و دلسوزان و سیاسیون کشور بدین باور اند که نمی توان با مشکلات دست و پنجه نرم کرد مگر اینکه انسجام درونی در حکومت وجود داشته باشد و همه نیروها یکدیگر را تحمل کنند. صلح و ایجاد امنیت سرتاسری و تحکیم و تثبیت آن بدون هماهنگی و ایجاد انسجام در میان حکومت گران بسی دشواراست.
بنابراین اصلاحات می تواند هم وسیله مبارکی برای بهبود وضعیت انتخابات و حضور مردم در صحنه باشد و هم می تواند به مثابه یک هدف مقدس مورد توجه قرار گیرد.
البته واقعیتی است که نمی توان کتمان کرد، همه به نحوی مقر و معترف هستند که بدون ایجاد امنیت سرتاسری و تحکیم صلح هیچ توسعه ای اتفاق نخواهد افتاد، و هیچ راهی به منتها نخواهد رسید مگر این که امنیت سرتاسری تحکیم پیدا کند.
باید دید که صلح و ثبات با بسیاری از مولفه ها گره خورده است چنانچه و بدون توجه به این مولفه ها نمی توان به صلح دست پیدا کرد. یکی از آن مولفه ها ایجاد اصلاحات در بدنه نظام سیاسی کشور و کاستن از بار اختلافات داخلی است.
اگر قرار باشد تخم صلح کاشته شود باید در خاکی کاشته شود که گیاهان هرزه اختلافات داخلی از این زمین بر چیده شده باشد. این خاک با وجود گیاهان هرز اختلاف و پراگندگی تخم صلح را بارور نخواهد کرد.
اولین گام و نخستین قدم برای ایجاد صلح در کشور بوجود آمدن فضای اعتماد میان حکومت گران است. افزون بر آن که جناح های حکومت هنوز بر سر تقسیم قدرت به تفاهم نرسیده اند، و بسیاری از مسندهای قدرت بدون مقام رسمی باقی مانده است، مدتی است که از حضور جنرال دوستم معاون اول ریاست جمهوری خبری نیست. خبرهای جسته و گریخته حاکی از آنست که میان رئیس جمهورغنی و معاون اول او اختلافات پررنگ و دامنه داری بروز کرده است، که جنرال دوستم از حضور در کابینه و در کنار اشرف غنی خود داری می کند. این که اختلاف میان سران حکومت روی چه مبنا صورت گرفته است، هنوز اظهار نظر رسمی صورت نگرفته ولکن خبرهایی جسته و گریخته حاکی از آنست که با طرح جنگی جنرال دوستم موافقت صورت نگرفت از این جهت او از حکومت دل ناخوش است.
نقل قول هایی که از جانب او صورت گرفته وی حکومت را متهم داشته زمانی که طرح او را قبول نکردند، قندوز سقوط کرد. این گفته ها نشان می دهد که شخص اشرف غنی با طرح ها و یا پیشنهادهای عملیاتی جنرال موافق نبوده که این بی توجهی جنرال را از کنار حکومت بیرون برده و اکنون رغبتی به بازگشت او در کنار حکومت دیده نمی شود.
این خبرها زمانی به بیرون درز می کند که تیم های تشکیل دهنده حکومت ملی هنوز به مفاد تفاهم نامه ای که امضا کرده عمل نکرده اند. از جمله کمیسیون های انتخاباتی بعد از یک سال هنوز اصلاح نشده است.
یکی از مفاد تفاهم نامه میان هر دو تیم تغییر قانون اساسی و تغییر سیستم حکومتی است که با مقدماتی همراه است. از جمله انتخابات شوراهای ولایتی و ولسوالی ها تا زمینه تشکیل لویه جرگه را فراهم کند. هنوز این برنامه های مهم و حیاتی روی دست گرفته نشده است. وعده هایی که هم رئیس جمهور اشرف غنی داده که انتخابات در سال آینده برگزار می گردد با وجود موانع و مشلات فراروی کنونی، هیچ معلوم نیست که عملی شود یا خیر؟
به هر صورت حکومت وحدت ملی وارث یک حکومت فاسد و باند باز و قوم گرای بود.
حکومتی که بر نابسامانی های سیاسی افزود. بعد از چهارده سال دست آورد قابل ملاحظه ای از آن حکومت بر جای نماند. کاستی های عمده حکومت کرزی را، سران حکومت وحدت ملی می دانستند و باید برای جبران آن تلاش می ورزیدند. اما علی رغم این آگاهی و گذشت زمان نه تنها گامی در جهت بهبود گذشته برداشته نشده است که مشکلات بیشتری بوجود آمده و اختلافات زیادتری بروز کرده است.
آقای اشرف غنی می داند که یکی از شانس های حضور او در مسند ریاست جمهوری حضور جنرال دوستم و در مجموع حضور قوم ازبیک در انتخابات بود. اما اختلاف او با معاون اول به معنای آنست که رئیس جمهور در ادامه حکومت دیدگاه های معاون خود را لحاظ نکرده و بدیدگاه های جنرال وقعی ننهاده است. این گونه تک روی ها و و استغنای کاذب، هم باعث بروز نوعی دیکتاتوری می گردد و هم بر وضعیت کنونی و آینده کشور تاثیر منفی برجای می گذارد.
مقام های حکومتی لابد می دانند که هیچ کس در این کشور از چنان توان و درایتی کافی و وافی برخوردار نیست که یک تنه و به تنهایی بتواند بر مشکلات و دشواری های کنونی کشور فایق آید.
لذا می طلبد که رئیس جمهور با هاضمه فراختر و چشمان گشوده تر، همه طرف ها را در گرد حکومت جمع کند و از سخن و یا عملی که اتحاد و هماهنگی ملی را دچار خدشه کند پرهیز نماید.
بویژه در شرایط کنونی و در آستانه نشست دوم مقدمات صلح با طالبان، بر حکومت بیش از پیش لازمست که رقابت های داخلی را به فرصت های همگرایی و تحمل تبدیل کند تا وحدت و همبستگی در درون نظام سیاسی کشور هر چه بیشتر تحکیم پیدا کند.
اگر بدون حضور دوستم و امثال او مذاکره صورت گیرد و به نتایج مطلوب هم برسد، باز هم حضور قدرت مند دوستم در تسهیل روند صلح سهم و نقش عمده ای خواهد شد، و عدم حضور او می تواند خلای قابل توجهی را بوجود آورد.
بهرحال حکومت داری در افغانستان با تنگ نظری ها و خودمداری ها و حذف دیگران امکان پذیر نیست. بویژه در شرایطی که افغانستان قرار دارد، هیچ جناحی با هر توان و قدرتی که حایز باشد به تنهایی از عهده مشکلات نمی تواند موفق برون آید. لذا همه آگاهان و دلسوزان و سیاسیون کشور بدین باور اند که نمی توان با مشکلات دست و پنجه نرم کرد مگر اینکه انسجام درونی در حکومت وجود داشته باشد و همه نیروها یکدیگر را تحمل کنند. صلح و ایجاد امنیت سرتاسری و تحکیم و تثبیت آن بدون هماهنگی و ایجاد انسجام در میان حکومت گران بسی دشواراست.
بنابراین اصلاحات می تواند هم وسیله مبارکی برای بهبود وضعیت انتخابات و حضور مردم در صحنه باشد و هم می تواند به مثابه یک هدف مقدس مورد توجه قرار گیرد.
مولف : م. سمنگانی
