بالاخره هشت سال دوران پر فراز و نشيب جرج بوش هم تمام شد و تا چند روز ديگر رئيس جمهور جديد منتخب آمريكا، يعني باراك اوباماي سياه پوست جاي او را در مسند رياست جمهوري آمريكا پر خواهد كرد.
جرج بوش زماني در آمريكا به عنوان رئيس جمهور قدم به كاخ سفيد گذاشت كه به اين كشور بيش از هر زمان ديگر عنوان ابرقدرت اطلاق مي شد و درست در چنين زماني كه كاخ سفيد نيازمند رئيس جمهوري در حد و اندازه‌ي ريچارد نيكسون بود، بوش توانست در يك رقابت تنگاتنگ و در نهايت با راي دادگاه عالي فدرال بر رقيب دموكرات خود ال گور پيروز شده و به عنوان چهل و سومين رئيس جمهور آمريكا در كاخ سفيد مستقر شود.
بسياري از كارشناسان و صاحبنظران مسائل آمريكا و آن هايي كه تا حدودي با تاريخ معاصر اين كشور آشنا هستند، جرج بوش را با وودرو ويلسون رئيس جمهور دهه 1920 ايالات متحده‌ي آمريكا مقايسه مي كنند. رئيس جمهوري كه براي خود و ملت آمريكا نوعي رسالت معنوي و تاريخي را قائل بود و به آمريكا به عنوان يك كشور و يك ملت استثنايي مي نگريست كه البته اين امر بيش از همه از نزديكي جرج بوش با محافل نئوكان ( نو محافظه كار) ناشي مي شد.
اما با تمام این ها ویلسون هیچ گاه در مسائل سیاست خارجی رویکرد سکولار خود را رها نکرد و فقط در امور داخلی به نوعی آرمانگرایی معتقد بود.
دكترين و نظريات سياسي جرج بوش بيش از آن كه مبناي روشنفكري و واقع گرايانه مي داشتند، از يك سري مباني مذهبي و مسيونري ناشي مي شدند كه همواره در سخنراني ها، اظهار نظرها و بيانيه هاي جرج بوش خود را نشان مي دادند. به كاربردن اصطلاحاتي مانند جنگ صليبي، محور شرارت و... نمونه هايي در تاييد اين نظريه هستند كه خوانندگان اين مطلب قطعا آن ها را به خاطر دارند.
نوشتاری که در پیش رو دارید تحلیلی است بر دکترین سیاست خارجی جرج بوش که نگارنده در آن سعی کرده است دورنمایی از سیاست خارجی ایالات متحده ی آمریکا در طی هشت سال اخیر به تصویر بکشد.
سیاست خارجی جرج بوش در طی سال های 2001 تا 2009 را می توان بیش از هر چیز دیگر تحت تاثیر حوادث یازدهم سبتامبر سال 2001 ارزیابی و تحلیل کرد. در واقع بعد از این حادثه است که ایالات متحده بحث مبارزه با تروریسم را در جهان مطرح می کند و یارگیری بین المللی خود را برای مقابله با کشورهای حامی تروریسم و لشکرکشی به افغانستان و عراق آغاز می نماید.
مهم ترین اهداف سیاست خارجی آمریکا در دوران جرج بوش را می توان در موارد زیر جستجو کرد:
1- تسلط و سیطره بر منابع ارزشمند انرژی مخصوصا منطقه ی خاورمیانه
2- مقابله با رژیم های حامی تروریسم ( مخالف واشنگتن ) مانند ایران، کره ی شمالی، عراق و ...
3- گسترش سیاست نفوذ سياسي در اروپای شرقی و آسیای میانه جهت مقابله با قدرت گیری رقبایی مانند روسیه و چین.
4- حضور نظامي در مناطق استرات‍ژيك جهان مانند جنوب شرق آسيا، خاورميانه، شمال آفريقا، آسياي ميانه و...
5- تشكيل ائتلاف هاي جهاني بر مهار نيروهاي ضد آمريكا در نظام بين الملل.
6- و...
استراتژی آمریکا برای تحقق موارد فوق را می توان در سیاستی تحت عنوان صدور دموکراسی مورد بحث و بررسی قرار داد. جرج بوش و تیم نو محافظه کارش همواره از گسترش دموکراسی در جهان دم می زدند و هدف و انگيزه‌ي خود را از لشكركشي به افغانستان، عراق، حمايت از حكومت هاي غرب گراي اروپاي شرقي، تحريم كشورهايي مانند ايران، كره‌ي شمالي، سوريه، سودان، بوليوي، ونزوئلا و ... را با شعار دموكراسي خواهي جهاني توجيه مي كرد.
جرج بوش رئیس جمهوری بود که چندان شناختی از سیاست خارجی آمریکا نداشت و بیشتر از چهره های نو محافظه کار در این راستا مشورت می گرفت. سیاست خارجی آمریکا در دوران جرج بوش را می توان یکی از ایدئولوژیک ترین سیاست های خارجی درتاریخ ایالات متحده ی آمریکا ارزیابی کرد.
مبنای اصلی سیاست خارجی آمریکا در این دوره بر اصلی تحت عنوان غیریت سازی استوار است و هدفی را که دنبال می کند نیز در تثبیت موقعیت هژمونیک آمریکا در جهان کنونی نهفته است. جرج بوش همواره از سياست خارجي ليبرال ها و ليبرال هاي جمهوري خواه انتقاد مي كرد و معتقد بود كه سياست خارجي آمريكا بايد بر اساس توانمندي هاي اين كشور در نظام بين المللي تدوين شود.
منظور بوش از اين توانمندي در نظام بين الملل را بايد در مقوله اي تحت عنوان يكجانبه گرايي آمريكايي معنا و جستجو كرد به عبارتي جرج بوش بر اين باور بود كه اگر آمريكا نتوانست از طريق مجاري بين المللي مجوز لازم را براي اقدام خود كسب كند، نبايد متوقف شود و بدون اعتنا به قوانين بين المللي بايد به شكلي يكجانبه گرايانه وارد عمل شود. اقدامي كه آمريكايي ها به خوبي در جنگ هاي افغانستان و عراق عملياتي كردند.
آمريكا موفق شد در جنگ افغانستان مجوز لازم را از سازمان ملل براي انجام عمليات نظامي بر عليه طالبان كسب كند و بسياري از كشورهاي متحد آمريكا نيز بوش را در اين جنگ همراهي كردند، لكن در ماجراي عراق وضع فرق مي كرد بوش زماني كه براي كسب مجوز با شوراي امنيت وارد تعامل شد با مخالفت يازده عضو شوراي امنيت مواجه شد و در قانوني كردن عمليات نظامي در عراق ناكام ماند اما اين باعث نشد كه عمليات نظامي در عراق منتفي شود. آمريكايي ها در 20 مارس 2003 به همراه تعدادي از متحدين خود از جمله انگلستان به عراق حمله ور شد و پس از سه هفته بغداد را فتح كرد و حزب بعث را از اريكه‌ي قدرت به زير كشيد.
سياست خارجي جرج بوش با نوسانات متعددي در نظام بين الملل مواجه شد، كه باعث شد سياست خارجي اين كشور از حالت ايدئولوژيك و آرمانگرايانه‌ي خود خارج شود.
سياست صدور دموكراسي آمريكا به هيچ وجه نتوانست رژيم هاي هم فكر با ايالات متحده را روي كار كند. مثلا اتخاذ اين سياست در خاورميانه موجبات قدرت گيري جريان هاي اسلام گرا را دركشورهاي خاورميانه فراهم كرد و باعث شد بسياري از متحدان سنتي آمريكا در منطقه كه در سايه‌ي رژيم هاي ديكتاتوري اداره مي شدند، از واشنگتن فاصله بگيرند. به عنوان مثال عربستان سعودي كشوري كه تا چند سال پيش مهم ترين وابسته آمريكا در جهان اسلام به شمار مي رفت، بعد از سياست صدور دموكراسي كاخ سفيد به گونه اي محسوس از واشنگتن فاصله گرفت و حتي در مسائلي مانند جنگ عراق پايگاه هاي خود را از آمريكا پس گرفت و از بزرگترين مخالفان اين جنگ به شمار مي آمد.
بوش بعد از هشت سال نتوانست هيچ كدام از طرح هايي كه در دست گرفته بود را با موفقيت به پايان برساند.
بحران هايي مانند بحران عراق، بحران افغانستان، بحران صلح خاورميانه، بحران هسته اي ايران، بحران هسته اي كره‌ي شمالي، بحران قفقاز و در نهايت بحران اقتصادي آمريكا همه به استثناي بحران صلح خاورميانه در دوران جرج بوش تبديل به يك بحران شدند و همه اين ها به نحوي با سياست خارجي بوش مرتبط بودند. بوش نتوانست هيچ كدام از اين بحران ها را با موفقيت پشت سر بگذارد و در نهايت هم به عنوان يك ميراث براي رئيس جمهور بعد از خود بر جاي گذاشت.
برخي از تحليل گران بر اين باورند كه دوران جرج بوش آخرين تلاشي بود كه آمريكا در راستاي حفظ نظام تك قطبي در ساختار نظام بين المللي از خود بروز داد و بعد از دوران بوش قطعا سياست خارجي آمريكا به نوعي درون گرايي روي خواهد آورد.
جرج بوش زماني در آمريكا به عنوان رئيس جمهور قدم به كاخ سفيد گذاشت كه به اين كشور بيش از هر زمان ديگر عنوان ابرقدرت اطلاق مي شد و درست در چنين زماني كه كاخ سفيد نيازمند رئيس جمهوري در حد و اندازه‌ي ريچارد نيكسون بود، بوش توانست در يك رقابت تنگاتنگ و در نهايت با راي دادگاه عالي فدرال بر رقيب دموكرات خود ال گور پيروز شده و به عنوان چهل و سومين رئيس جمهور آمريكا در كاخ سفيد مستقر شود.
بسياري از كارشناسان و صاحبنظران مسائل آمريكا و آن هايي كه تا حدودي با تاريخ معاصر اين كشور آشنا هستند، جرج بوش را با وودرو ويلسون رئيس جمهور دهه 1920 ايالات متحده‌ي آمريكا مقايسه مي كنند. رئيس جمهوري كه براي خود و ملت آمريكا نوعي رسالت معنوي و تاريخي را قائل بود و به آمريكا به عنوان يك كشور و يك ملت استثنايي مي نگريست كه البته اين امر بيش از همه از نزديكي جرج بوش با محافل نئوكان ( نو محافظه كار) ناشي مي شد.
اما با تمام این ها ویلسون هیچ گاه در مسائل سیاست خارجی رویکرد سکولار خود را رها نکرد و فقط در امور داخلی به نوعی آرمانگرایی معتقد بود.
دكترين و نظريات سياسي جرج بوش بيش از آن كه مبناي روشنفكري و واقع گرايانه مي داشتند، از يك سري مباني مذهبي و مسيونري ناشي مي شدند كه همواره در سخنراني ها، اظهار نظرها و بيانيه هاي جرج بوش خود را نشان مي دادند. به كاربردن اصطلاحاتي مانند جنگ صليبي، محور شرارت و... نمونه هايي در تاييد اين نظريه هستند كه خوانندگان اين مطلب قطعا آن ها را به خاطر دارند.
نوشتاری که در پیش رو دارید تحلیلی است بر دکترین سیاست خارجی جرج بوش که نگارنده در آن سعی کرده است دورنمایی از سیاست خارجی ایالات متحده ی آمریکا در طی هشت سال اخیر به تصویر بکشد.
سیاست خارجی جرج بوش در طی سال های 2001 تا 2009 را می توان بیش از هر چیز دیگر تحت تاثیر حوادث یازدهم سبتامبر سال 2001 ارزیابی و تحلیل کرد. در واقع بعد از این حادثه است که ایالات متحده بحث مبارزه با تروریسم را در جهان مطرح می کند و یارگیری بین المللی خود را برای مقابله با کشورهای حامی تروریسم و لشکرکشی به افغانستان و عراق آغاز می نماید.
مهم ترین اهداف سیاست خارجی آمریکا در دوران جرج بوش را می توان در موارد زیر جستجو کرد:
1- تسلط و سیطره بر منابع ارزشمند انرژی مخصوصا منطقه ی خاورمیانه
2- مقابله با رژیم های حامی تروریسم ( مخالف واشنگتن ) مانند ایران، کره ی شمالی، عراق و ...
3- گسترش سیاست نفوذ سياسي در اروپای شرقی و آسیای میانه جهت مقابله با قدرت گیری رقبایی مانند روسیه و چین.
4- حضور نظامي در مناطق استرات‍ژيك جهان مانند جنوب شرق آسيا، خاورميانه، شمال آفريقا، آسياي ميانه و...
5- تشكيل ائتلاف هاي جهاني بر مهار نيروهاي ضد آمريكا در نظام بين الملل.
6- و...
استراتژی آمریکا برای تحقق موارد فوق را می توان در سیاستی تحت عنوان صدور دموکراسی مورد بحث و بررسی قرار داد. جرج بوش و تیم نو محافظه کارش همواره از گسترش دموکراسی در جهان دم می زدند و هدف و انگيزه‌ي خود را از لشكركشي به افغانستان، عراق، حمايت از حكومت هاي غرب گراي اروپاي شرقي، تحريم كشورهايي مانند ايران، كره‌ي شمالي، سوريه، سودان، بوليوي، ونزوئلا و ... را با شعار دموكراسي خواهي جهاني توجيه مي كرد.
جرج بوش رئیس جمهوری بود که چندان شناختی از سیاست خارجی آمریکا نداشت و بیشتر از چهره های نو محافظه کار در این راستا مشورت می گرفت. سیاست خارجی آمریکا در دوران جرج بوش را می توان یکی از ایدئولوژیک ترین سیاست های خارجی درتاریخ ایالات متحده ی آمریکا ارزیابی کرد.
مبنای اصلی سیاست خارجی آمریکا در این دوره بر اصلی تحت عنوان غیریت سازی استوار است و هدفی را که دنبال می کند نیز در تثبیت موقعیت هژمونیک آمریکا در جهان کنونی نهفته است. جرج بوش همواره از سياست خارجي ليبرال ها و ليبرال هاي جمهوري خواه انتقاد مي كرد و معتقد بود كه سياست خارجي آمريكا بايد بر اساس توانمندي هاي اين كشور در نظام بين المللي تدوين شود.
منظور بوش از اين توانمندي در نظام بين الملل را بايد در مقوله اي تحت عنوان يكجانبه گرايي آمريكايي معنا و جستجو كرد به عبارتي جرج بوش بر اين باور بود كه اگر آمريكا نتوانست از طريق مجاري بين المللي مجوز لازم را براي اقدام خود كسب كند، نبايد متوقف شود و بدون اعتنا به قوانين بين المللي بايد به شكلي يكجانبه گرايانه وارد عمل شود. اقدامي كه آمريكايي ها به خوبي در جنگ هاي افغانستان و عراق عملياتي كردند.
آمريكا موفق شد در جنگ افغانستان مجوز لازم را از سازمان ملل براي انجام عمليات نظامي بر عليه طالبان كسب كند و بسياري از كشورهاي متحد آمريكا نيز بوش را در اين جنگ همراهي كردند، لكن در ماجراي عراق وضع فرق مي كرد بوش زماني كه براي كسب مجوز با شوراي امنيت وارد تعامل شد با مخالفت يازده عضو شوراي امنيت مواجه شد و در قانوني كردن عمليات نظامي در عراق ناكام ماند اما اين باعث نشد كه عمليات نظامي در عراق منتفي شود. آمريكايي ها در 20 مارس 2003 به همراه تعدادي از متحدين خود از جمله انگلستان به عراق حمله ور شد و پس از سه هفته بغداد را فتح كرد و حزب بعث را از اريكه‌ي قدرت به زير كشيد.
سياست خارجي جرج بوش با نوسانات متعددي در نظام بين الملل مواجه شد، كه باعث شد سياست خارجي اين كشور از حالت ايدئولوژيك و آرمانگرايانه‌ي خود خارج شود.
سياست صدور دموكراسي آمريكا به هيچ وجه نتوانست رژيم هاي هم فكر با ايالات متحده را روي كار كند. مثلا اتخاذ اين سياست در خاورميانه موجبات قدرت گيري جريان هاي اسلام گرا را دركشورهاي خاورميانه فراهم كرد و باعث شد بسياري از متحدان سنتي آمريكا در منطقه كه در سايه‌ي رژيم هاي ديكتاتوري اداره مي شدند، از واشنگتن فاصله بگيرند. به عنوان مثال عربستان سعودي كشوري كه تا چند سال پيش مهم ترين وابسته آمريكا در جهان اسلام به شمار مي رفت، بعد از سياست صدور دموكراسي كاخ سفيد به گونه اي محسوس از واشنگتن فاصله گرفت و حتي در مسائلي مانند جنگ عراق پايگاه هاي خود را از آمريكا پس گرفت و از بزرگترين مخالفان اين جنگ به شمار مي آمد.
بوش بعد از هشت سال نتوانست هيچ كدام از طرح هايي كه در دست گرفته بود را با موفقيت به پايان برساند.
بحران هايي مانند بحران عراق، بحران افغانستان، بحران صلح خاورميانه، بحران هسته اي ايران، بحران هسته اي كره‌ي شمالي، بحران قفقاز و در نهايت بحران اقتصادي آمريكا همه به استثناي بحران صلح خاورميانه در دوران جرج بوش تبديل به يك بحران شدند و همه اين ها به نحوي با سياست خارجي بوش مرتبط بودند. بوش نتوانست هيچ كدام از اين بحران ها را با موفقيت پشت سر بگذارد و در نهايت هم به عنوان يك ميراث براي رئيس جمهور بعد از خود بر جاي گذاشت.
برخي از تحليل گران بر اين باورند كه دوران جرج بوش آخرين تلاشي بود كه آمريكا در راستاي حفظ نظام تك قطبي در ساختار نظام بين المللي از خود بروز داد و بعد از دوران بوش قطعا سياست خارجي آمريكا به نوعي درون گرايي روي خواهد آورد.
منبع : خبرگزاری صدای افغان(آوا)
